Dagblaðið Vísir - DV - 26.02.1983, Síða 12

12
DV. LAUGARDAGUR 26. FEBRUAR1983.
JASNAJA POLJANA
sveitasetnr Tolstojs
hundrað og áttatíu kflðmetra frá Moskvu, ekki langt frá hinni fornu borg Tula, liggur
ættarsetur hins mikla rássneska rithöfundar, Leo Tolstoj. Það er ná eitt stærsta
minningasafn í heimi
Eftir dauða Leo Tolstojs árið
1910 bauðst ekkja hans, Sofja
Andrejevna, til þess að selja
keisarastjórninni sveitasetur hans
í því skyni að gera það að ríkiseign
og breyta því í minningasafn.
Nikulás Il keisari svaraði kulda-
lega: „Mér finnst óþarft að ríkið
kaupi sveitasetur Tolstojs
greifa.”
í öðru skjali — fyrirmælum
innanríkisráðuneytis Sovét-Rúss-
lands til ráðstjómarverkamanna
og hermanna í Tula sem dagsett
er 31. janúar 1918 — segir hið
gagnstæða: Gerið fyllstu
ráðstafanir til þess að verada
Jasnaja Poljana, húsið þar sem
Lev Nikolajevitsj Tolstoj bjó.”
í júní 1921 samþykkti sovéska
ríkið aðra ákvörðun — að gera
Jasnaja Poljana að safni og griða-
stað: „Bæði minningarsafnið með
öllum húsbúnaði og gröf Tolstojs,
skógurinn umhverfis það og annað
gróðurlendi, garðurinn, aldin-
garðurinn, útihús sveitasetursins
og allt ytra útlit þess skal vai~
veita í upphaflegri mynd og
endurbæta það sem aflaga hefur
farið.” Tilskipun þessi var útgefin
af Lenin sjálfum.
Frá því Jasnaja Poljana minningar-
safnið var opnaö hafa yfir sex milljónir
manna frá hinum ýmsu hlutum Sovét-
ríkjanna og frá 80 löndum heimsótt
það. Nú orðiö skoða safnið meira en
400.000 manns árlega.
I október 1941 var þessi helgidómur
rússneskrar menningar og heims-
menningarinnar tekinn af herjum Hitl-
ers. Þeir notuðu safnið sem herskála,
vanhelguðu gröf rithöfundarins, eyði-
lögðu og stálu þeim safngripum sem
ekki höfðu verið fluttir til Síberíu.
Síðasta daginn, sem þeir héldu Jasnja
Poljana helltu þeir olíu yfir gólf efri
hæðar hússins og kveiktu í. Aðeins
hröð framsókn sovéthersins bjargaði
sveitasetrinu f rá gereyðingu.
Við erfiöar aðstæður styrjaldarinnar
veturinn 1941—1942 hófu Tulabúar að
endurreisa minningarsafn Tolstojs. I
maí 1942 var þaö opnað aftur fyrir
gestum. Þegar stríöinu lauk í maí 1945
var dýrmætustu safngripunum skilaö
aftur til safnsins vel varðveittum og
Jasnaja Poljana fékk aftur þann svip
er setrið haföi haft á meðan
rithöfundurinn lifði.
Hvítt hús
með grænu þaki
Tatjana, ein af dætrum Tolstojs,
Tolstoj og eiginkona hans, Sofja
Andrejevna. I baksýn sést í ættarsetur
rithöfundaríns.
skráði allar upplýsingar um fjölskyld-
una í heimildabók. Fyrstu spuming-
unni: „Hvar ertu fæddur?” svaraði
Lev Nikolajevitsj: „Á leðurlegubekk í
Jasnaja Poljana.” Bekkurinn, sem
Tolstoj fæddist á árið 1828 og sem flest
börn hans voru síðar fædd á, er enn til.
Eins og fyrr stendur hann í húsinu þar
sem, eins og rithöfundurinn sagði
sjálfur, allir hlutir vöktu hugþekkar
fjölskylduminningar.”
Þegar gestur sér það, sem blasti viö
augum hins mikla rithöfundar og
gengur um þá grund er ól þennan snill-
ing finnst honum eitthvað vanta — allt
er svo einfalt og óbrotið, venjulegt
hvítt hús með grænu þaki, enginn
íburður. Sýringarunnar vaxa úti fyrir
anddyrinu. Um hálfhringlaga glugga
sést til þorpsins. Komhlaöa og hlaða

Vinnustof u Tolstoj er vel haldið við sem og öliu hans hcimili. Þsngað sækja árlega
um fjögur hundruð þúsund manns. Frá því minningarsafn þetta var fyrst opnað
1921, hafa yfir sex milljónir manna frá hinum ýmsu hlutum Sovétríkjanna og frá
áttatíu öðrum þjóðlöndum heimsótt það.
em til vinstri. Um heyskapartímann
kom Tolstoj út til þess að vinna viö hlið
bændanna. Með hvíta húfu og í síðri
skyrtu, sem hann hafði utan yfir
buxunum sem Sofja Andrejevna hafði
saumað, fór hann venjulega fyrir
hópnum. Húfan hans, skyrtan og
strigayfirhöfnin hafa öll varðveist og
em til sýnis í skrifstofu rithöfimdarins.
Aöalgripurinn er hiö stóra skrifborð
hans. Hve margar síður ritaði Tolstoj
ekki við það! I skrifstofunni eru bóka-
hillur sem rithöfundurinn smíðaði
sjálfur meö eigin höndum. En þaö sem
vekur mesta furðu af öllu eru bækurn-
ar — yfir 22.000 bindi á 35 tungu-
málum. I mörgum þeirra er aö finna
athugasemdir sem Tolstoj hefur skráð
vandlega með eigin hendi.
Stærsta herbergið í húsinu var kallað
„salurinn”. Það var einnig notað sem
borðstofa til þess að koma saman í,
fyrir unga fólkið til þess að skemmta
sér og til alvarlegra samræðna. Undir
málverkum af forfeömnum standa tvö
píanó, annað lítiö en hitt hljómleika-
slagharpa. Við hlið þeirra er „Volta-
ire”stóll, klæddur ljósrauðu silki.
Frægur rússneskur listamaður, Hja
Pepin, málaði Tolstoj í þessum stól að
hlusta á tónlist.
öll herbergin nema salurinn em lítil
og geyma aöeins nauðsynlegustu hluti.
En hver sýnir þó vissa þætti í lífi
rithöfundarins: skrifborðshlíf Tolstojs
með nokkram síðum af handritinu að
Stríði og friði, mynd af Maríu Gartung,
dóttur rússneska skáldsins mikla,
Alexanders Pusjkin, sem Tolstoj
notaði sem fyrirmynd aö önnu Karen-
inu. Hlutirnir segja marga söguna.
T.d. minnir stóll meö stytta fætur á það
að er húsbóndinn gerðist nærsýnn
neitaði hann að ganga með gleraugu.
Hann sat á þessum lága stól við skrift-
ir. Á hægindastólnum í skrifstofunni er
vasi þar sem Tolstoj skildi eftir
kveðjubréfiö til konu sinnar.
í laufi fornra eika
og birkis mun skrjáfa
um ókomna tíð
Hvítir turnar, sem prýða hlið
heimreiðarinnar að setrinu, breið
birkigöngin, sem liggja frá því, skugg-
sælar tjarnir með grænum bökkum og
litlum trébrúm, öllu er þessu lýst á
mörgum síðum í Stríði og friði, Uppris-
unni og fleiri sögum og ævintýrum Tol-
stojs.
Allur texti Tolstojs andar af ást til
náttúrunnar. Rithöfundinum mikla
þótti sérstaklega gaman að planta út
trjám sem hann hlúöi að eins og
mannlegum vemm og sýndi vináttu og
samúð. Heiðurssætið skipaði rúss-
neska birkið. Þaö er líklega skýring
þess að af 180 hekturum skógar, sem
hann plantaði út, eru meira en tveir
þriðju vaxnir þessu fagra, hvítstofna
tré.
Tolstoj þótti einnig vænt um eikar-
lundinn sem nefndur var Tsjepjzj. Hér
minnist maður strax hinnar frægu
lýsingar á eikunum í Stríöi og friði.
Þama byggði Lev Nikola jevitsj sér lít-
inn timburkofa og kom svo þangað til
þess að njóta þagnarinnar, hugsa eða
einfaldlega til þess aö liggja í grasinu
undirtrjánum.
Á Jasnaja Poljana átti Tolstoj annan
uppáhaldsstað — á barmi gilsins í
Stari Zakaz (gamalt skógarsvæði þar
sem veiðar og skógarhögg var
bannaö). Þar dreyndi hann um það í
bemsku sinni ásamt bróöur sínum,
Nikolai, aö finna hinn litla græna töfra-
sprota hamingjunnar — ekki til handa
einum manni, heldur öllum mönnum.
Rithöfundurinn varðveitti þessar
æskuminningar alla ævi og lét eftir sig
fyrirmæli um að hann yrði grafinn
þama — án nokkurrar viðhafnar eða
minnisvarða.
A Jasnaja Poljana hefur þessi ein-
falda gröf, þar sem alltaf vaxa ný
blóm, sterkustu áhrifin á mann. Grænn
haugurinn samlagast skóginum, gras-
inu og sjálfu loftinu sem virðist mettað
einhverjum krafti sem minnir mann á
þessar línur eftir Tolstoj:
„Nei, heimurinn er hvorki staöur
skemmtunar né dalur reynslu og brott-
flutnings til betri eilífs heims, heldur
er hann sjálfur einn hinna eilífu heima
sem er fagur og skemmtilegur og sem
við ekki aðeins getum heldur verðum
að gera enn fegurri og skemmtilegri
fyrir alla sem meö okkur lifa og fyrir
alla sem munu lifa í honum á eftir
okkur.”
Grafreitur Lev Nikolajevitsj Tolstoj er íburðarlítill og einfaldur þar sem hann er
að finna á barmi gils nokkurs þar sem Tolstoj dvaldi löngum í æsku og lét sig
dreyma um hinn litla græna töfrasprota bamingjunnar — ekki til banda einum
manni heldur öllum mönnum. Rithöfundurinn varðveitti þessar æskuminningar
alla ævi og lét eftir sig fyrirmæli um að hann yrði grafinn á þessum stað — án
nokkurrar viðhafnar og minnisvarða.