Dagblaðið Vísir - DV - 27.12.1983, Blaðsíða 10

10
DV. ÞRIÐJUDAGUR 27. DESEMBER1983.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Jólasveinninn fær
fast heimilisfang
ÍSvíþjóö
„Til jólasveinsins á Islandi. . . Til
jólasveinsins á norðurpólnum”.
Slíkar utanáskriftir eru á fjölda
bréfa sem berast pósthúsum á
Noröurlöndum fyrir jólin.
Enskt fyrirtæki setti á laggirnar í
sænska bænum Mora fyrirbæri sem
það kallar „Santaland”, en jóla-
sveininn kalla útlendingar víða
„Santa Claus” eöa „Father
Cristmas”. Þetta Santaland á aö
verða einskonar svar viö spurning-
um barna sem á jólasveininn trúa og
vantar að vita hvar hann eigi heima.
Ein þjónustan, sem þarna verður
innt af hendi, er að þar verði jóla-
sveinninn á „beinni línu” til svars í
símanum.
Það hlaut auðvitað að reka að því í
fjarskiptatækninni í dag að þörf
þætti annarra sambanda við
jólasveininn en hinna bréflegu óska
sem hingaö tíl hafa verið látnir duga.
Þjóðháttafræðingar hafa margir
gruflað mikið í því hvernig „Sankti
Kláus” hefur orðið til eða jólasiðir
yfirleitt. Hafa þeir rakið tengsl milli
jólahalds kristinna manna í dag og
jólablóts ásatrúarmanna í heiðnum
siö. Þótt norrænir menn löngu fyrir
kristni hafi ekki þekkt jólasálma og
klukknahljóm lögðu þeir til ýmsar
venjur sem kristnir halda enn í
þegar þeir fagna fæðingardegi frels-
arans. Þar á meðal eru taldir jóla-
sveinarnir, jólagjafirnar og sérstak-
ar útskornar jólakökur sem algeng-
ari eru hjá frændum okkar þótt
laufabrauðið hjá okkur sé kannski
skylt því.
Kirkjufeöur á fjórðu öld völdu 25.
desember tiJ að fagna fæðingu
Krists en það bar um leið upp á
árlega hátíð Rómverja við vetrarsól-
stööur. En áður en Rómverjar tóku
upp þann sið höföu ásatrúarmenn
fundið upp jólin í jólablótinu þar sem
þeir komu saman til að færa goöun-
um fórnir til að fagna undanhaldi
skammdegisins.
Ur fornnorrænu höfum við enn í
íslensku orðið „jól”, en þaö hefur
tekið breytingum hjá f rændum okkar
á Norðurlöndunum, sem kalla þau
„jul”. Samstofna orð hefur færst yfir
í enskuna með svipuöum framburði,
en það er „yule”, þótt „christmas”
sé algengara.
Á jólablótinu voru Öðni og Freyju
færöar fórnir lifandi dýra til að
mennirnir öðluðust velþóknun þeirra
og þeim yrði tryggö góð uppskera.
Þetta var hátíö til dýrkunar frjósem-
inni. Omissandi hluti af blót-
veislunni var drykkja áfengra veiga
því að fommenn brugguðu mjöð til aö
hafa viö betri teitin. Hinir siöavand-
ari kirkjufeður síöari tíma hafa af
skiljanlegum ástæðum spornað gegn
því að sá siður héldist.
En fómargjafimar og eins gjafir,
sem þessara tíma menn leystu hver
annan út meö eftir slik mannamót til
þess að tryggja sér vinfengi og lið-
veislu að málum, eru sennilega
undanfari jólagjafanna í dag.
Guðamyndir voru skornar út í deig
og bakaða úr því kökur og vita menn
þaö mest fyrir skriflega tilskipun
fomkirkjunnar í Noregi sem á tólftu
öld reyndi að útrýma þeim sið úr
heiðnum tíma. Slíkar jólasmákökur
úr allskonar fígúrum eru enn í dag
víða fastur siður um jólin.
Meiri óvissa ríkir um ýmsa aðra
jólasiði enda erfitt að rekja uppruna
þeirra vegna breytinganna sem þeir
hafa tekið í aldanna rás.
Til dæmis er jólasveinninn, Sankti
Kláus eða hvað menn vilja kalla
hann til í ýmsum myndum og hefur
tekið margvíslegum breytingum.
Erlendis sjá krakkar í huganum
glaðlyndan gamlan karl hvítskeggj-
aðan, sem svífur um loftin á sleða,
dregnum af hreindýrum. Hann
smeygir sér niöur um skorsteinana
og lætur gjafirnar í sokka sem
hengdir hafa verið til þess við arin-
hilluna.
Þessi mynd af jólasveinum
verður ekki meö vissu rakin lengra
aftur en til 1835 þegar bandariskur
sönglagahöfundur, Clement Clarke
Moore, samdi „Heimsókn St.
Nikulásar”, en það á að vera fullt
nafn Sankti Kláusar. — Nikulás sá
sem vísað er til er hjá kaþólskum
verndardýrlingur barna og er honum
helgaður 6. desember. Víða í Evrópu
gera menn sér einhvern dagamun 6.
desember. Hollendingar færa börn-
um til dæmis gjafir þann dag.
Á Norðurlöndum er jólasveinninn
eða nissinn góðviljaður álfur meö sítt
hvítt skegg og rauöa skotthúfu og
færir hann fólkinu gjafir og heppni.
Þjóðháttafra»ðingar telja að þessi
jólanissi sé fyrirrennari jólasveins-
ins eins og hann þekkist í dag. I forn-
um sögum er þeirra getiö sem
velviljaðra húsálfa sem voru fólki
síns húss eða heimilis til góðs, öfugt
við tröllin sem öllu spilltu. — Jóla-
sveinar okkar skjóta þarna aftur á
móti skökku viö sem synir Grýlu sem
erversta flagð.
ríkisstjórninni. Og jafnvel þar á ofan
velja Tanaka-andstæöing í fram-
kvæmdastjórastöðu flokksins. Það
þykir hin áhrifamesta staða
varðandi öll innanflokksmál. Skipar
hana í dag Susumu Nikaido, maður
mjög handgenginn Tanaka, en hann
hefur boðist til þess að taka á sig
ábyrgðina af ósigrinum og segja af
sér.
I fyrri stjórn Nakasone fékk
Tanaka þá umbun fyrir stuðninginn í
formannskjörinu aö sjö manna hans
voru settir yfir ráöuneyti, sjö af
tuttugu og einum ráðherra. Til þess
að missa ekki þann hlut gæti hugsast
að Tanaka-armurinn mundi varpa
foringjaskikkjunni á herðar minna
umdeildum manni eins og Noboru
Takeshita sem var fjármálaráð-
herra í fyrstu ríkisstjórn Nakasone.
Einkanlega munu yngri mennirnir í
þeim hópi þess fýsandi. — 40 af þeim
60 þingmönnum Tanaka-armsins
sem náðu endurkjöri höfðu kynnt sig
fyrir kjósendum sem meölimi úr
Takeshita-arminum. Svo að greini-
lega eru þar á bæ einnig tilburðir til
að losna undan því oki sem mútu-
dómurinn yfir Tanaka leggur þeim á
herðar.
Hvort hinn valdafíkni Tanaka er
svo tilbúinn til þess að víkja er hins
vegarönnur saga.
Nakasone forsætisráöherra hefur
átt mikið undir Tanaka og á
kannski enn.
Tanaka er Nakasone
þungur kross
Ut úr kosningunum kom Tanaka
sjálfur meö meira atkvæðamagn að
baki sér úr Niigata-kjördæmi sínu en
hann hefur nokkru sinni áöur hlotið.
Er flokksbrotiö, sem að honum
stendur, eitt hiö stærsta þeirra fimm
arma sem togast á um völdin innan
flokks frjálslyndra demókrata.
Tanaka sagöi sig aö vísu úr flokkn-
um 1976 þegar mútukærurnar voru
formlega á hann bornar en hann hef-
ur haldið áfram að stjórna
flokksarmi sínum á bak viö tjöldin.
Fyrir þá sök er hann stundum kallað-
ur „skugga-shogun” (en shogun
voru herkonungar fyrri alda kallaðir
í Japan).
Foringjar hinna flokksbrotanna
hafa sumir þegar látið á sér skilja að
þeir muni reyna að sporna gegn
endurkjöri Nakasone í formanns-
embætti flokksins á næsta flokks-
þingi (í nóvember) ef hann segi ekki
skilið við Tanaka. Á síðasta
flokksþingi var það mest fyrir stuðn-
ing Tanaka-armsins, sem Nakasone
'náöi kjöri. - Takaeo Fukuda, fyrrum
forsætisráðherra, sem lengi hefur
verið keppinautur Nakasone og er
leiðtogi stærsta flokksarmsins, hefur
opinberlega varaö Nakasone við því
aö ekki muni haldast eining innan
flokksins ef Tanaka njóti þar áfram
áhrifa. „Kjósendur munu ekki láta
sannfærast nema Tanaka-vandamál-
ið verði hreinsaðfrá,”segirFukuda.
I svipaðan streng hefur Toshio
Komoto, leiötogi annars flokksarms
sem snúist hefur hatrammur gegn
Tanaka, tekiö. „Eg held að þaö verði
mjög erfitt að efla einingu innan
flokksins ef ekki verður hreyft við
aðalástæðu þessa mikla kosningaó-
sigurs,” sagði Komoto.
Menn velta vöngum yfir því hvort
Nakasone reyni aö komast út úr
vandanum með því að bjóða þeim
Fukuda og Komoto fleiri sæti í nýju
Kakuei Tanaka hefur komið
Yasuhiro Nakasone forsætisráð-
herra í mikinn bobba þar sem hinn
síöarnefndi þarf að þjappa flokki sín-
um saman eftir verstu kosningaút-
reiö sem frjálslyndir hafa hlotið á 28
ára langri stjórnargöngu sinni í
Japan.
Gagnrýnisraddir innan flokksins
kenna ósigurinn því aö Nakasone
hafi látið undir höfuð leggjast aö
taka fast á pólitískri spillingu sem
stjómarandstöðunni tókst að gera aö
hitamáli kosninganna eftir dómsupp-
kvaðninguna yfir Tanaka fyrrum
forsætisráðherra út af Lockheed-
mútuhneykslinu.
Nakasone hefur verið legið á hálsi
af ýmsum flokksbrærða sinna fyrir
að boða til kosninganna á óheppileg-
um tíma fyrir flokkinn, en hann hafði
veriö neyddur til. Tanaka hafði
neitað að víkja af þingi eftir að dóm-
ur féll í máli hans, á meðan beðið
yrði úrskuröar hæstaréttar vegna
áfrýjunar hans. Stjómarandstaöan
neitaði að sitja þingfundi meðan
Tanka sæti þar.
Fyrir jólin hóf forsætisráöherrann
formlegar viðræður viö leiðtoga
hinna ýmsu hópa innan flokks síns til
myndunar á nýrri ríkisstjórn þar
sem átta utanflokksþingmenn hjálpa
honum og frjálslyndum til að mynda
meirihluta. Eins og Nakasone átti
mikið undir Tanaka þegar hann náði
kjöri til formanns í flokknum þá á
hann sennilega ekki minna undir
Tanaka að þessu sinni. Svo voldugur
er Tanaka innanflokks.
Tanaka hefur hvergi viijaö þoka þrátt fyrir mútudóminn.