Dagblaðið Vísir - DV - 10.01.1984, Blaðsíða 13

Dagblaðið Vísir - DV - 10.01.1984, Blaðsíða 13
DV. ÞRIÐJUDAGUR10. JANUAR1984. 13 maður spyr sig nú, á maður von á að sagan endurtaki sig vegna fáfræði um mátt hafsins sem ber landið í andlitiö alla daga? Reykjavíkurhöfn ver ávallt ein- hverjum fjármunum til brimvarna, og ef til vill gera einhver sveitarfélög það sama. Og mér skilst að ríkissjóöur reyni að verja skattaparadísina á Sel- tjamarnesi á hverju ári. Dragi þangaö grjót fyrir ríkisreikning. Mun land- brotssjóður því nú vera illa staddur, en þó viðlagatrygging bæti kannski einhver tjón, eru þau uppgjör sjaldan sársaukalaus, fremur en paradisar- heimtin úti á Nesi. Er hægt að stjórna veðri? Bylurinn í seinustu viku gefurtilefni til margvíslegra hugleiðinga um veð- ur. Hvort rétt er staðið að veöri á Is- landi, svo dæmi séu nefnd; svona í öll- i um atriðum? Það er auðvitað metnaðarmál Veðurstofunnar að tölvuspil hennar gangi upp. En það er ekki síður atriði að rétt sé brugðist við vondum spám. Er þar átt við t.d. borgaryfirvöld í Reykjavík og Veðurstofuna líka. Eg veit þess t.d. dæmi, að kolvitlaust veður hefur gengiö innyfir Reykjanes |— og á þá væntanlega eftir kortér eða jhálftíma í höfuðborgina. En vegna sambandsleysis, þá skilar sá bylur sér þó á Reykjavíkursvæðinu sem óvæntur gestur með tilheyrandi öngþveiti og hrakningi. Á miðvikudag byrjaöi hann á því að brjóta Oslóartréð, og fyrir einhverja guðsmildi hafnaði það ekki á þveru Pósthúsinu. Og svo byrjuðu gamal- menni að fjúka, síðan börn og loks full- hraustir menn líka. Og menn gengu unnvörpum á lögreglustöðvarnar og kröfðust þess aö verða settir inn, eða að þeim yrði ekið heim, eins og títt mun um minna drukkið fólk. Og ástandið í Breiðholtsjökli og í Hraunbæ var jafnvel enn verra. Um annan ofsa þessa veðurs hefur svo mikið verið ritað að liklega er ekki á bætandi. En sú spurning hlýtur að vakna, þarf ekki að gjöra þarna á vissa skipulags- breytingu? Neyðarlög? Eg veit til dæmis að í New York er einkabíllinn bannaður þegar snjó kyngir niður í óhófi. Aðeins leigubílar mega þá aka, ásamt strætisvögnum, sjúkrabílum, slökkvibílum og lögg- unni. Ennfremur mega sendiráösbílar aka, ef rétt er munað. Það sama þyrfti að gilda hér. Að lögreglunni og borgarverkfræðingi væri heimilað að banna einkabíla, aðra en t.d. jeppa, við hættulegar aðstæður. Þá er sá mikli vandi úr sögunni að snjóruðningstæki komast ekki leiðar sinnar vegna vanbúinna bíla. Hér er þó lögð áhersla á neyðarrétt, fremur en almenna reglu, því svona valdi ber að beita að skynsemi og bif- reiðar þarf að flokka í tvo flokka eftir hæfni og nauðsyn. Þá væru aðeins eftir öflugir bílar á götunum, strætisvagnar og leigubílar (með keðjur) Og slökkvi- lið og sjúkrabílar ættu auðveldara meö að komast leiðar sinnar, og þá hygg ég að miklum vanda væri afstýrt. Borgin hefur stækkað og þaökallar á ný viðbrögð og ný úrræði sem borgar- stjórnin ætti að taka upp á sínu trausta eyk. Þarna er nefnilega um lifiö að tefla — eða getur verið það. Og það réttlætir að banna einkabílinn í fáeinar klukkustundir á ári. Vatn og brauð Um annaö mál, annan storm, var töluvert rætt um þessa helgi, en það er tilraun lögreglunnar til þess að þagga niöur í Þorgeiri Þorgeirssyni rithöf- undi. Fá hann, að mér skilst, upp á vatn og brauð á Skólavörðustíginn, eða á Litla Hraun; mann sem hefur til þessa verið upp á vatn og brauð við að skrifa bækur, fyrst í Vonarstræti og svo uppi á Bókhlöðustíg. Astæðan er sú að Þorgeir ritaði lög- reglunni bréf í Morgunblaðinu, tilkom- ið út af svonefndu Skaftamáli sem nú er til afgreiðslu í dómskerfinu. Nýi málareksturinn á svo að verða til að hreinsa lögregluna af barsmíöaástríöu og hneigð til misþyrminga að því er mér skilst. Sumir ganga jafnvel svo langt aö telja lögregluna hafa misst vissa æru. Ekki skal ég meta það, en vil þó vera undanskilinn sjálfur; hefi ekkert upp á lögreglu að klaga, öðru nær. Þetta er stétt sem hefur því miöur vondar skyldur sem góöar. En það hafa rithöf- undar einnig. Einnig þeir hafa skyldu að gegna, þar á meðal þá, að láta ekki lögregluyfirvöld þagga niðrí sér. Ott- ast ekki, og sér í lagi að bregðast ekki réttlætinu, fremur en lögreglan. Þar sem mér skilst aö rithöfundafé- lagið fái þetta mál nú ekki til meðferð- ar tel ég rétt að vekja athygli á að þarna takast á stéttir er hafa sérstöku hlutverki að gegna, og því verður að haga rannsókn og eftirgöngu, ef ástæða er til, þannig að ekki hallist á. Hver fer i svartholið er ekki málið, heldur hitt, að orðið verði frjálst áfram, hvort heldur það er í Morgun- blaöinu, eða öðrum stöðum. Bið ég menn því aö fara gætilega þarna, — orðsins vegna. A sunnudag var komið vorregn, þvert ofan í allt vort tölvuvit. Og þeir sem tóku daginn snemma, á undan sól- inni, nutu þess að lauga andlit sitt í volgri kylju og unaðslegu regni, í land- inu þar sem stórhríðir eiga að standa í þrjá daga, veðurguðir eiga svo aö halda stillingu sinni meðan efnaö er í nýjanbyl. Jónas Guðmundsson rithöfundur. heldur gleyma að raforkusalan er ekki nema hluti af heildardæminu eða um fjórðungur af þeim tekjum er inn í landið koma í gegnum álverið. Sá hluti er fer úr landi aftur vegna kostnaðar okkar vegna virkjanaframkvæmd- anna á sínum tíma hefur farið minnk- andi þar sem sá hluti hefur alls ekki vaxið í samræmi við verðbólgu eins og tekjurnar. Raunar hefur enginn at- vinnuvegur Islendinga getað sýnt svo hagstætt hlutfall milli tekna og kostn- aðar gagnvart útlöndum sem þessi iðn- aður. Hér var í fyrri grein bent á að loðnuafuröir hafa ekkert hækkaö í dollurum á sama tíma og raforkuverð til álversins hefur þrefaldast. Þegar tillit er tekið til kostnaðar vegna út- gerðar, fiskimjölsverksmiðja og olíu þá er útkoma loðnuiönaðarins enn óhagstæðari en þessi samanburður gefur til kynna. Olíukostnaður er t.d. um fjórðungur útflutningsverðmætis loðnuafurða. Hann og annar erlendur kostnaður hefur stórhækkað á sama tíma og verð afurða hefur staðið í stað. Raunar verður harla lítið eftir af út- flutningstekjum loðnuafuröa í landinu þegar erlendur kostnaður af olíukaup- um, fiskiskipum og verksmiðjum hefur veriö gerður upp. Samt horfir þjóðin vonaraugum til tekna af loðnuveiðunum án þess aö gera sér grein fyrir því að stærsti hluti þeirra fer beina leið út úr landinu aft- ur. Verðmæti afurða þeirra tæplega 400.000 tonna af loðnu, sem verða veidd á þessari vertíð, eru í útflutningi litlu meiri en tekjur okkar í gjaldeyri af ál- verinu. Munurinn er sá aö tekjurnar af álverinu eru að mestu leyti teknar á þurru inn í landið en stærsti hluti loðnuafurðanna f er i erlendan kostnaö. Samkvæmt þeirri kenningu að Islendingar ættu aö eiga meirihluta- eign í þeim iðjuverum er nýttu orku frá íslenskum virkjunum var lagt út í byggingu járnblendiverksmiðjunnar á Grundartanga. I Grundartangaverk- smiöjunni eigum við meirihluta á móti erlendu stóriðjufyrirtæki sem hefur séð um tæknilega þekkingu og sölu af- urða. Höfnin á Grundartanga er byggð sem almenn höfn með fjárveitingum af almannafé. I samningum við þessa verksmiðju um verð raforku til hennar var sami aðili, þ.e. Islendingar og íslenska ríkið, báðum megin við borðið. Reynslan hefur nú sýnt að telja samningsstöðu okkar í slíku dæmi betri en við erlendan eiganda einan var fáviskan ein. Engin hækkun raf- „ öll áföll sem við verðum fyrir i þessu óþarfo fjárhættuspiH draga úr og fresta þeirri sköpun íslenskra auðlinda sem virkjun fallvatna og jarðhita hefur i för með sór þegar til lengri tima er litið." orku hefur fengist þar enn umfram upphaflegan samning og ekki hafa heyrst raddir um einhliða aðgerðir í raforkusölu eins og í sambandi við ISAL. Hinn erlendi eigandi Grundar- tangaverksmiðjunnar vill nú selja öðru erlendu fýrirtæki sinn hluta. Sá aðili er þar kemur til greina vill ekki kaupa nema með sama eignarfýrir- komulagi og fyrir er, þ.e. meiri- hlutaeign islenska rikisins. Enda er hans aðstaða miklu tryggari á þann veg. Um er að ræða fullkomnustu verk- smiðju sinnar tegundar í heiminum og allar áætlanir voru geröar eins og best mátti gera. En erfitt er að spá í verð stóriðjuframleiðslu á heimsmarkaði, lánskjör og annað. Sérstaklega er það varasamt þegar verið er að „spek- úlera” með lánsfé. Gróðinn getur orðið mikill ef heppnin er með. En sá sem vill hirða gróðann, þegar hann gefst, verður einnig að vera tilbúinn aö taka á sig tapið þegar svo ber undir. Enn sem komið er hefur veriö tap á rekstri þessarar verksmiðju, svo mikið að sú raforka sem þangaö er seld greiðir ekki nema hluta tapsins. Ekki skal því samt haldið fram að Islendingar muni þegar allt verður gert upp tapa beint á þessu ævintýri því hagnaður kemur fram annars staðar í þjóðfélaginu vegna rekstrar hennar. Það eru þær tekjur er koma fram gegnum laun og aöra þjónustu. Tekjur sem við heföum hvort sem er haft af rekstri slíkrar verksmiðju hér á landi, hver svo sem eigandi hennar hefði verið. En eignar- rétturinn, meirihlutaeignin hefur ein- ungis fært okkur fjárhagslegt tap og verri samningsaðstööu og munar miklu hversu hagstæðari útkoman er í Straumsvík, enn sem komiö er aö minnsta kosti. Kannski eru öllu al- varlegri þær afleiðingar að viö erum þarna farnir að semja við sjálfa okkur um raforkuverð og annaö sem kemur til með að hafa bein áhrif á samnings- stöðu okkar gagnvart ISAL og öðrum erlendum stórfyrirtækjum sem kæmu , til greina að fjárfestu hér. Það sárgrætilega við þetta er það að vegna fyrst og fremst ímyndaðra þjóð- ernislegra hagsmuna erum við þarna að „spekúlera” með erlent lánsfé á mjög svo tilviljanakenndum markaði þegar við eigum nóg verkefni í virkjun vatnsfalla sem meö tíð og tima verða okkar eign, þó til þess þurfi fjár- festingu erlends áhættufjármagns hér á landi. 011 áföll er við verðum fyrir í þessu óþarfa fjárhættuspili draga úr og fresta þeirri sköpun íslenskra auðlinda sem virkjun fallvatna og jaröhita hefur í för með sér þegar til lengri tíma er litið. Nú þegar horfir heimurinn fram til geigvænlegrar orkukreppu, jafnvel innan tveggja áratuga, þá getur orðið erfitt og dýrt að virkja þá möguleika er við höfum á sköpun þessara orkulinda. Markmiðið hlýtur að vera að eiga þá afskrifaöar virkjanir, raunverulegar auölindir, en ekki bara drauma eins og reynslan var allt til virkjunar Búrfells. Bergsteinn Gizurarson verkfræðingur, starfarhjá Vita- og hafnamálaskrifstofunni.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.