Dagblaðið Vísir - DV - 16.02.1984, Qupperneq 13

DV. FIMMTUDAGUR16. FEBRUAR1984
13
orkukaup og fasteignaskattar,
ásamt búsetuhagræði, en ekki raf-
orkureikningurinn einn fyrir hús-
hitunina.
Reykvískt framtak
En ef fréttaritari vill vita það, þá
hafa Reykvíkingar búiö til sín orku-
ver og hitaveituna sjálfir. Hafa
keypt jarðhitaréttindi og virkjunar-
rétt af bændum og nú seinni árin
hafa þeir borað. Þeir hafa ekki beðið
eftir opinberri „leiöréttingu á mis-
rétti”.
Þeir keyptu vatnsréttindin í Sogi af
bændum í Grafningi, jarðhitarétt-
indin í Mosfellsdal og Nesjavelli, og
þeir keyptu vatnsréttindin í Þjórsá
af ríkinu (og hafa reyndar orðið að
kaupa þau aftur og aftur af eig-
endum Islands, því ríkissjóður
reyndist hafa selt meira en hann átti,
sem er önnur saga).
Reykvíkingar virkjuðu Elliða-
árnar 1921 og fyrsta áfanga
Sogsvirkjunar var lokið 1937. Síðan
var (illu heilli) gengið til samstarfs
við ríkiö og þá byggð Irafossvirkjun
1953 og Steingrímsstöð 1960. Svo
þegar ráðist var í virkjun Þjórsár,
var helmingafélagið Landsvirkjun
stofnaö, er tók við eignum Sogsvirkj-
unar og þar virkjuöu ríkissjóður og
Reykjavíkurborg upp á helming.
Nú eiga Reykvíkingar helming
(tæpan) í Landsvirkjun og þriðjung,
sem Islendingar (mætti halda), eða
um 65% Landsvirkjunar, en fá þó
rafmagn ekkert ódýrara í heildsölu
hjá Landsvirkjun en aðrir, og fá
engan arð af því fé, sem lagt hefur
verið í það firma, og þætti nú flestum
þaðvondurkostur.
Lagning hitaveitu hófst svo í
Reykjavík 1930 og 1933 voru Reykir í
Mosfellssveit keyptir. Þaöan kom
vatn fyrst 1943.
Arið 1956 var fyrsti stóri gufubor-
inn keyptur til landsins af ríki og
borg, en sá bor hefur orðið til mikilla
heilla fyrir landið.
Af þessu sést, að Reykjavík hefur
ekki lifað neinu orkulegu sældarlífi.
Reykvíkingar greiða um 190 millj-
ónir króna í verðjöfnunargjöld af raf-
magni, og ástæðan fyrir lágu verði á
hitaveituvatni hefur gegnum árin
aðallega stafað af þvi, aö menn
voru aö falsa vísitöluna, en ekki að
hita hús ódýrt.
Þetta hefur komið harkalega niður
á fyrirtækinu, sem þrátt fyrir stór-
felldar erlendar lántökur og framlög
úr borgarsjóði, er fyrir bragðið
orðinn einn verst leikni æðasjúkl-
ingur landsins.
Lága verðið á Hitaveitu Reykja-
víkur, var því ekki raunverð, en
verður það ef til vill nú, eftir 25%
hækkunina í febrúar, sem líklega
heföi veriö óþörf, ef fyrirtækið hefði
mátt standa undir sér f járhagslega.
Ekki auðveld úrræði
Eg veit aö á „köldu svæðunum”, er
ekki jafnauðvelt um úrræði. Samt er
þaö staðreynd, að fjarvarmaveitur
borga sig. Eru t.d. algengasta formið
á húsahitun í N-Evrópu (t.d. Dan-
mörku). Og þá spyr maður sig, hvers
vegna reyna þorpin á Vestfjörðum
ekki að hagnýta sér þennan valkost?
Reykjavík er t.d. meö kyndistöð
(svartolía) til að mæta álagstoppum.
Þá gæti lokað kerfi stórlega lækkað
hitunarkostnað. Þetta ætti Vestfirð-
ingum ekki aö verða öröugra en
þeim sveitarfélögum, sem stofna
hitaveitur um jarðvarma og/eða
aðra orkugjafa. Isfirðingar hafa
fjarvarmaveitu og kvarta ekki í
blöðum. Slíkar veitur spara um 10%
og gætu sparaö meira meö næturraf-
magni.
Þaö kann að vera að tal um „leið-
réttingu”, eða með öörum orðum, sú
aöferö að einblína á að skattleggja
önnur sveitarfélög hljómi vel, en þar
sem það liggur fyrir að Orkubú Vest-
fjaröa er meö svipaða gjaldskrá og
Rafmagnsveitur ríkisins og að 83
milljónum króna af ríkisfé er varið
árlega (1984) til aö lækka raforku-
verð á Vestfjörðum, þá fær almenn-
ingur í þessu landi ekki annaö séö en
að komiö sé þar í stöðunni að sveitar-
félögin sjálf veröi — eins og önnur
sveitarfélög þessa lands, — þar meö
talin Reykjavík, að gjöra eitthvað
annað í sínum málum en að skrifa í
blööin.
Meö góðum kveðjum.
Jónas Guðmundsson
rithöfundur.
.
Asmundur Stefinsson,foraetiASt,ávarpar fundarmenn 1. maí: „Hann tekur þátt i þeim skollaleik sem leikinn er fyrir framan launþega landsins í þeirri von
að fylgiipekt vii flokkiforyituna verði launuð með lengri drottnun.
ít « 1
m n :

FLOKKURINN
segir njet
I a „Þaö er fyrst og fremst í verkalýðs- L
I W hreyfingunni, sem menn vilja ekki
semja. Um það liggur fyrir bein dagskipun úr
I innstu herbúðum Alþýðubandalagsins. . . ”
Kjallari
á fimmtudegi
MAGNÚS
BJARNFREÐSSON
Enn virðist enginn skriöur kominn
á samningamál á vinnumarkaði,
þegar þetta er skrifað. Aðilar að
kjaradeilunni láta berast frá sér vé-
fréttarsagnir um einhverjar bak-
tjaldaumræður, sem eiga aö ryöja
brautina til frekari samningaviö-
ræöna. Víst kann það satt að vera að
einhverjir fái sér kaff ibolla og spjalli
um kjaramál, en nær er mér aö
halda aö sagnir af slíkum hulduvið-
ræðum séu fyrst og fremst búnar til
vegna þess að menn skammist sin
fyrir að sitja aögerðalausir vikum
saman. Vitað er að ekki veröur
samiö um miklar kauphækkanir, í
það minnsta ekki án langra verk-
falla, og þaö er dálitiö erfitt fyrir
verkalýðsrekendurna aö útskýra
fyrir umbjóðendum sínum hvers
vegna þaö er dregið mánuðum
saman að semja um þá kauphækkun,
sem þó liggur fyrir að í boði er.
En vilja menn semja?
Vilja menn semja? Svar við þeirri
spurningu er vafalaust mismunandi
eftir því hver á að svara.
Enginn vafi er á því að ríkis-
stjórnin vil að það sé samiö strax,
svo hún geti miðað áætlanir sínar í
efnahagsmálum við það sem um
semst. Hæpnara er að vinnuveit-
endur séu æstir í aö semja fyrr en
þeir þurfa. Því lengur sem samning-
ar dragast þeim mun síöar þurfa
þeir aö fara að borga hærra kaup. Þó
er ekki vafi á aö þeir sem ráða
ferðinni í heildarsamtökum þeirra
myndu ganga strax til samninga ef
samkomulag væri í augsýn um svip-
aðar hækkanir og ríkisstjórnin hefur
léðmálsá.
Það er fyrst og fremst í verkalýðs-
hreyfingunni sem menn vilja ekki
semja. Um það liggur fyrir bein dag-
skipun úr innstu herbúðum Alþýðu-
bandalagsins, sem ræður að venju
ferðinni í Alþýðusambandi Islands,
enda þótt það sé í miklum minnihluta
innan samtakanna. Fulltrúar ann-
arra stjómmálaflokka í verkalýðs-
hreyfingunni hlýða forsprökkum
Alþýðubandalagsins þar í einu og
öllu að því er best verður séð og hafa
jnga sjálfstæða tilburði uppi til þess
ið höggva á þá hnúta sem höggva
jarfá.
Alþýðubandalaginu og forverum
jess í stjórnmálum hérlendis hefur
;ekist býsna vel að telja fólki trú um
jað að verkalýðshreyfingin hafi
nikil áhrif á stefnu flokksins og
ramkvæmd hennar. I raun og veru
;r þetta hinn mesti misskilningur.
Verkalýðshreyfingin hefur aldrei
stjórnað Alþýðubandalaginu né
fyrirrennurum þess, en flokkarnir
hafa hins vegar stjórnað verka-
lýðshreyfingunni langt umfram
raunverulegt afl’innan hennar. For-
ystumenn stjórnmálaflokkanna,
Kommúnistaflokksins, Sósíalista-
flokksins og Alþýöubandalagsins,
hafa aldrei komiö úr röðum verka-
lýðs heldur menntamanna, þótt þeir
hafi á stundum verið menntamenn
sem settir hafa verið til áhrifa í
hreyfingunni í gegnum flokksvélina.
Flokksforystan hefur í gegnum
tíðina veriö ófeimin viö að beita
hverjum þeim brögðum sem þörf
hefur veriö á til þess að hafa verka-
lýðsforustuna þæga. Flokksvélin
hefur mikil tök á mörgum félags-
mönnum og ef það dugar ekki eru
gylliboö og lýðskrum hiklaust notuð
til þess að sýna fram á dugleysi
óþægra forystumanna í verkalýðs-
hreyfingunni. Þeir hafa lært af
reynslunni og þrátt fyrir ýmsar kok-
hreystiyfirlýsingar vita þeir að best
er að hlýöa og fara að vilja flokksins,
því „það er svo dýrðlegt að drottna”
eins og maðurinn sagöi.
Flokkurinn segir njet
Og nú segir flokkurinn nei. Barátt-
an gegn núverandi ríkisstjórn hefur.
gengiö heldur böslulega. Enda þótt
hún hafi orðiö að grípa til tímabund-
innar kjaraskerðingar til þess að ná
niður verðbólgu í landinu hefur hún
átt miklu fylgi að fagna meðal þjóö-
arinnar, sem hefur skiliö aö ekki
varð lengra haldið á braut skulda-
söfnunar og stjórnleysis í efnahags-
málum. Hver atlagan eftir aðra
hefur runnið út í sandinn. Blazer og
grjónagrautar hafa runnið sitt skeiö
og þótt tekist hafi að kveikja
einhverja hrævarelda hefur al-
menningur í landinu kunnað vel að
meta aö verölag hefur verið stööugt
og aö hann hefur getað gengið aö
vörum á sama verði í dag og í gær.
Þar að auki er honum aö veröa æ
ljósari sú kjarabót sem felst í því að
vextir og þar með allur fjármagns-
kostnaður lækkar. I raun og veru
höfum við verið áratug eöa meira á
eftir nágrönnum okkar í daglegum
viðskiptum og umgengni við pen-
inga. Nú blasir við að íslenska
krónan sé að verða alvörugjaldmiðill
sem menn geta notað á ferðalögum
erlendis en þurfa ekki lengur að sæta
þeirri niðurlægingu að vera með
„gervipeninga” hvert sem þeir fara.
Við svo búið má ekki standa. Þetta
gengur í berhögg við stefnu
FLOKKSINS. Þetta gerir þjóðfélag
okkar allt of vestrænt. Þessu verður
að hrinda. Það veröur að siga laun-
þegum út í verkföll til þess að koma í
veg fyrir að þetta verði framtíðar-
ástand á Islandi. Þess vegna verður
aö þvælast fyrir samningum eins
lengi og frekast er unnt og etja síðan
langþreyttum verkalýö út í verkföll
þegar gylliboðin hafa náö því að
verða að áþreifanlegu markmiði í
hans augum.
Þættir í sjónarspili
Að venju þarf að setja margháttað
sjónarspil á svið til þess að ná þess-
um markmiðum. Eitt þeirra er að
draga Dagsbrún út úr samningum.
Við það kemur eðlilega hik á vinnu-
veitendur. Er nokkurt vit í því að
fara að semja viö verkalýöshreyf-
inguna án þess að hafa Dagsbrún,
þetta mikla stórveldi, með í
samningum? Er það til nokkurs ann-
ars en aö gera samninga marklausa
og stuðla að áframhaldandi óróa á
vinnumarkaði? Þetta er eðlilegt
sjónarmið, en hvaö kemur í ljós ef lit-
ið er á hina hlið málsins?
Setjum svo aö samið veröi en
Dagsbrún standi utan við og fari í
verkfall. Onnur verkamannafélög ut-
an Reykjavíkur hafa samið, svo og
öll önnur verkalýðsfélög á höfuö-
borgarsvæðinu. Allir eru bundnir
samningum, enginn hefur hag af né
áhuga á aö Dagsbrún nái betri samn-
ingum. Uppskipun á vörum og fiski
verður einfaldlega flutt til annarra
staða, æ fleiri ganga inn í störf Dags-
brúnarmanna. Verkfallið er dauða-
dæmt. Það á heldur ekki að verða
neitt verkfall. Tilgangurinn er sá
einn að hræða og tefja og honum
virðist hafa verið náð.
Til þess að setja punktinn yfir i-ið í
þessum skollaleik er Þröstur Olafs-
son, starfsmaður Dagsbrúnar og
einkavinur Guðmundar J. formanns
Dagsbrúnar og Verkamannasam-
bands Islands, kosinn formaður
Verkalýðsráðs Alþýöubandalagsins.
Þaö er til þess eins gert að allt sé
undir „kontrol”. Kokhraustu foringj-
arnir í Verkamannasambandinu
hafa gengist undir jaröarmen
FLOKKSINS, þeir vilja drottna
áfram, þeim er trúað fyrir foryst-
unni.
Undir allt þetta spilar svo As-
mundur Stefánsson, einn mikilhæf-
asti verkalýðsforingi sem Alþýðu-
bandalaginu hefur tekist að dubba
upp. Hann tekur þátt í þeim skolla-
leik sem leikinn er fyrir framan
launþega landsins í þeirri von að
fylgispekt við flokksforystu verði
launuö með lengri drottnun. Hann
virðist hins vegar loka augunum
fyrir þeim möguleika að öll mistök
baráttunnar kunni að veröa skrifuð á
hans reikning og hann veröi lamb til
slátrunar leitt ef í ljós kemur að vilji
flokksins hefur ekki reynst vænlegur
til framdráttar félaga Svavars. Það
er nefnilega þannig að þaö er aðeins
einn vilji, einn flokkur og ein þjóð,
rétt eins og forðum, og þeir sem ekki
passa inn í myndina hverfa úr henni
fyrr en varir.