Dagblaðið Vísir - DV - 17.07.1985, Blaðsíða 2

2
DV. MIÐVIKUDAGUR17. JULI1985.
Merkur fundur á Dagverðarnesi við Breiðaf jörð:
KELTNESKAR
RÚSTIR FRÁ
SJOUNDU ÖLD
rætt við Þorvald Friðriksson jarðfræðing
Þorvaldur Friðriksson fornleifafræðingur við hlið steinsins sem gœti
hafa verið notaður sem sólúr. DV-myndir VHV
Við hina fornu höfn á Dagverðar-
nesi viö Breiðafjörð hafa nýlega
fundist rústir mannabústaöa sem
taldir eru vera frá því á sjöundu öld.
Það gæti þýtt að Island hafi verið
numið um tveimur öldum áður en
hingað til hef ur verið talið.
Það er Þorvaldur Friðriksson fom-
ieifafræöingur sem rannsakað hefur
þessar rústir, en hann vinnur nú aö
doktorsritgerð við háskólann í
Gautaborg um keltnesk menningar-
áhrif á Islandi í ljósi fomleifa. DV fór
í gær vestur á Dagverðames, ásamt
Þór Magnússyni þjóðminjaverði, til
að kynna sér aðstæður og ræða viö
Þorvald.
Keltneskar rústir
„Rannsóknir eru skammt á veg
komnar,” sagði Þorvaldur, „en
margt bendir til þess aö hér sé að
finna fornar leifar kristinna-
keltneskra manna.”
Þorvaldur sagði aö í Dagverðar-
nesi hefðu fundist rústir um 30 húsa
af ýmsum gerðum, bæði skálar og
smáhýsi. Sum húsin eru af borg-
hlaðinni gerð, sem er alþekkt á
menningarsvæði kelta á Bretlands-
eyjum en nær óþekkt í Skandinavíu.
Borghlaðin hús eru þannig að
veggirnir dragast inn að ofan
þannig að þakið hleðst saman efst —
eins konar kúluhús.
„En það sem vekur mesta athygli
er fundur tveggja ofna sem eru að
heita má nær óþekktir hér á landi,”
sagði Þorvaldur. „Auk þess eru þeir
fullir af birkikoli, en það er allra
trjáa best til aldursgreiningar með
C-14 aðferðinni. Birki verður sjaldan
Þór Magnússon þjóðminjavörður og Þorvaldur Friðriksson fornleifafræðingur skoða leifarnar af tveimur ofnum sem nýlega fundust.
Ofnarnir voru í smáhýsum sem voru byggð utan i klettinn til að fð skjól | fyrir norðanáttinni.
enn hefur ekki verið unnt að ráðast í
uppgröftinn af fullum krafti, „en
vonandi er að styrkir fáist svo að
unnt verði að byrja á næsta ári,”
segir hann.
En Þorvaldur gerði meira í sumar
en taka sýni. I fjörukambinum yst á
Dagverðarnesi fundust nokkrir út-
höggnir steinar, meðal annars einn,
um 1 m á hæð og 1 m á breidd, sem
virðist vera hluti af steinkrossi.
„Steinninn er því miður nokkuð
veðraður,” segir Þorvaldur, „og því
erfitt að segja fullum fetum að um
steinkross sé að ræða. Um það
verður hver að dæma fyrir sig.”
Aðrir merkilegir steinar liggja
þarna í fjörunni neðan við rústa-
þyrpinguna, til dæmis einn sem er
pýramídalagaður. „Þetta er
örugglega mannaverk,” segir Þor-
valdur. „Erfitt er að segja til hvers
steinninn hefur veriö notaöur, en hér
gæti verið um sólúr að ræða. Slíkir
steinar eru þekktir í öðrum löndum,
svo sem í Skotlandi.”
Þorvaldur gekk með okkur um
svæðið dágóða stund og útskýrði það
sem fyrir augu bar. Undir lokin sagði
hann:
„Þegar á heildina er litið bendir
ýmislegt til þess að hér sé um að
ræða leifar kristinna-keltneskra
manna. Auövitað hljóta hér einnig að
vera rústir frá mismunandi tímum,
höfnin og verslunarstaðurinn voru
við lýði það lengi, en á móti kemur að
keltnesk menningaráhrif virðast
hafa verið geysimikil á Breiða-
fjarðarsvæðinu í upphafi byggðar í
landinu.”
Það gæti því þurft að endurskrifa
Islandssöguna. EA
Fornleifafræðingurinn og þjóðminjavörður skoða hár le ifarnar af þvi
sem Þorvaldur telur að gæti verið brunnur.
Þorvaldur og Þór skoða stein með dýramynd í fjörunni.
Á Dagverðarnesi er meðal annars að finna skálarústir af þekktri 10.
aldar gerð með bogadregnum langveggjum. Sumar skálarústirnar eru
allt að því 23 metra langar.
eldra en 100 ára gamalt, þannig að
misvísun í greiningunni verður mjög
lítil.”
Það var í maí á þessu ári sem
Þorvaldur fékk niðurstöðurnar úr C-
14 greiningu á birkikolum úr
ofnunum á Dagverðarnesi og benda
þær til þess að rústimar á svæðinu
séu frá árinu 680, að viðbættum eöa
frádregnum eitt hundrað árum.
Aldursgreiningin var gerö í Þránd-
heimi í Noregi, en nú stendur til aö
senda fleiri sýni á aðra staði tii að fá
nánari staðfestingu. Að sögn Þor-
valdar er þó ekkert sem bendir til
þess að ártalið 680 sé rangt.
Skortir fé til
frekari rannsókna
Á Dagverðarnesi var aðal-
verslunarstaður Breiðafjarðar-
svæðisins á þjóðveldisöld. Rústirnar
sém þar eru fundust fyrir tveimur
árum og hefur Þorvaldur veriö að
rannsaka þær meira eöa minna
síðan.
Hann var í tvær vikur við
rannsóknir í sumar og var megin-
verkefnið að halda áfram for-
rannsóknum og ná fleiri sýnum úr
rústunum til aldursgreiningar. Fjár-
magnsskortur hefur valdið því að