Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.1985, Qupperneq 16

16
DV. LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER1985.
i
Greta Garfoo áttræð
Greta Garbo varð áttræð á miðviku-
daginn var. Nafnið Garbo þekkja víst
flestir eða allir en hver hún raun-
verulega er er erfiðara að segj a til um.
Hún er af Blekingegötunni í Stokk-
hólmi, varð á sinni tíð frægasta kvik-
myndastjaman en hætti að leika
þegar hún var innan við fertugt og
hefur í fjörutíu og fjögur ár lifað inn-
an þeirra múra sem hún sjálf hefur
reist kringum einkalíf sitt.
Greta Gustafsson var af fátæku
fólki komin. Faðir hennar var ösku-
karl en nú rölta bandarískir ferða-
menn gjama um Blekingegötuna í
leit að húsinu sem hún fæddist í.
Reyndar er búið að rífa húsið fyrir
nokkru en grunnurinn blasir við.
Stundiun skilur fólk eftir blómvönd
þar í forinni - og fer svo og fær sér í
glas á veitingahúsinu sem ber nafh
hennar og er neðar í götunni.
„Sflnxlnn”
Enn em til ljósmyndarar sem
dreymir um að ná mynd af Gretu
Garbo hlæjandi beint inn í myndavél-
ina. Og það em til skríbentar sem
dreymir um að ná löngu og ítarlegu
viðtali við þennan „sfinx” sem virðist
búa yfir svo merkilegu leyndarmáli.
Blöðin kölluðu hana „sfinx” þegar
á þeim tíma þegar hún hélt blaða-
mannafundi. Aldraðir blaðamenn
muna eftir blaðamannafundum sem
hún hélt um borð í Ameríkuskipinu
utan við Stokkhólm þegar hún var að
koma heim í leyfi. Hún sagði ekki
sérlega mikið þá heldur. En 1932 kom
hún í heimsókn og daginn eftir blaða-
mannafund birtist heilsíða um hana
í Dagens Nyheter. Þar var eftirfar-
andi haft eftir henni: „Ég veit að
mönnum finnst ég afundin við blöðin.
En mér finnst bara að mest af því sem
um mig er skrifað sé svo ónauðsyn-
legt.”
Múrlnn
Seinna byggði hún múr kringum líf
sitt. Og sá múr var bæði hár og þykk-
ur. Hún hefur fengið að vera í friði
innan hans, rétt stöku sinnum að
bíræfinn ljósmyndari hefur séð hana
á einni af sínum löngu gönguferðum
um götur New York og smellt af- og
svo hafa blöðin birt óljósa mynd. En
það er sjaldan, kannski aldrei, að
útsmognir og frekir fréttamenn leggi
leið sína á hennar fund og krefjist
viðtals. Ekki lengur.
„Það stóð kona í pels og með gler-
áugu við hliðina á mér í Nyborg og
Nelson-versluninni á Annarri breið-
götu þegar ég var þar að kaupa síld
og reykta skinku. Það var Garbo,”
sagði sænski sjónvarpsmaðurinn Áke
Wilney sem gerði þátt um Garbo sem
sænska sjónvarpið sendi út í tilefni
afmælisins á miðvikudaginn, þann 18.
sept. sl.
I sænskum blöðum hafa stöku sinn-
um birst frásagnir af því að fólk hafi
séð Garbo, kannski í rúllustiga í stór-
verslun í New York, ellegar í lyftu -
en fólk hefur ekki vikið sér að henni.
Hún nýtur virðingar og vilji hún vera
í friði í sínum einmanalega heimi
vogar fólk sér ekki að þrengja sér inn
íþannheim.
Fréttamaður Dagens Nyheter í New
York sagði einhvem tíma frá því að
hann lenti við hliðina á Garbo í lyftu.
Hann ávarpaði hana og segist enn
muna hvemig hún sneri upp á sig,
svaraði ekki. „Það var eins og hún
vildi bíta mig,” sagði hann.
Llv Ullmann og Garbo
Liv Ullmann hefur sagt sögu af því
þegar hún sá Garbo á götu í New
York. Ullmann lék þá gamalt Garbo-
hlutverk, Anna Christie, í leikhúsi í
New York. Dag nokkum kom hún
auga á Gretu Garbo á götu skammt
frá leikhúsinu. Hana langaði þessi
ósköp til að hitta Garbo og tala við
hana um hlutverkið. Hún fór að
hlaupa á eftir þeirri gömlu sem tók
þá einnig til fótanna. Ullmann hætti
eftirförinni fljótlega - en kannski
hefur Garbo hlaupið alla leið heim.
Það er ekki erfitt að hafa uppi á
Garbo í New York. Hún býr í East 52
Street. Þangað fór blaðamaður frá
Sydsvenska Dagbladet einhvem tíma
á síðasta áratug - og hafði með sér
blóm handa þeirri gömlu. Það var á
afinælisdaginn hennar það árið.
En dyravörðurinn vék ekki hænu-
fet. Blaðamanninum var ekki hleypt
inn fyrir dyr. í því húsi virðist ríkja
þegjandi samkomulag um að þangað
eigi enginn erindi sem spyr um Gretu
Garbo.
Dyravörðurinn var þó ekki alveg
ómennskur, sagði blaðamaðurinn
seinna. Hann benti nefnilega á lítinn
hvutta, sem þama var á vappi, og
sagði að þennan hund ætti gamla
stjaman. Og blaðamaðurinn gaf
seppa blómvöndinn.
Upplýst og myrkvað
Kannski þarf maður að vera frægur,
búinn til úr goðsögn og umtali, til að
geta byggt kringum sig slíkan múr.
Fræðimaður einn hefur sagt um ein-
angmn Gretu Garbo að hún hafi
bmgðið fyrir ásjónu sína sérkenni-
legri Janusargrímu: „í senn upplýst
og myrkvuð, í senn sigri hrósandi og
niðurlægð í ósigri.” Menn hafa velt
því fyrir sér hvort ekki sé trúlegast
að Garbo sjálf hugsi til eigin frægðar
og þeirrar goðsagnar, sem hún strax
varð, með ásthatri. Sagt er að fyrr á
árum hafi hún oft farið í kvikmynda-
deild Nútímalistasafnsins í New York
til að skoða í næði gömlu myndimar
sínar.
Við þau tækifæri kallaði hún kven-
hetjur myndarinnar, þ.e. sjálfa sig,
jafnan „hana”: „Sjáið bara hve
heimskuleg hún er! Ojbara, að sjá
háriðáhenni...!”
Rýfur hún þögnlna?
„Garbo er ákaflega ögrandi,” segir
kvikmyndafræðingur einn í Stokk-
hólmi. „Maður vill skilja hvað það er
sem heillar fólk. Ég hef ekki svar á
reiðum höndum. En ég held að lausn
gátunnar felist m.a. í því hve sér-
kennilega hún hreyfir sig. Ég er ekki
viss um að hún hafi fagrarhreyfingar.
Ekki einu sinni á bíódúknum. En
þegar hún gengur, t.d. niður stiga, þá
er eins og hún taki völdin í þessum
stiga, ráði yfir umhverfinu...” Þennan
prófessorí kvikmyndaffæðum dreym-
ir um að Garbo opni sig einhvem
tíma. „Ef ég væri hún,” segir hann,
„þá myndi ég segja við sjálfan mig:
Allt í lagi, nú skal ég halda kjafti í 40
ár, en svo skal ég gera eitthvað snið-
ugt. Ég læt hafa við mig viðtal, leik í
örstuttri kvikmynd og segi þar eina
setningu - bara til að losa um þessa
spennu...bara til að höggva á þennan
hnút.”
Garbo varð bandarískur ríkisborg-
ari 1951. Hún fjárfesti skynsamlega
eftir að hafa haft miklar tekjur í
Hollywood. Hún giftist aldrei en átti
ástarævintýri með ýmsum ffægurn:
Maurice Stiller (sænskur leikstjóri,
sá sem uppgötvaði hana), John Gil-
bert, Leopold Stokowski, Gayelord
Hauser, George Shlee og Cecil Bea-
ton. Margir þessara vom kynhverfir
eða hneigðust að báðum kynjum
jafnt.
Hún á enn ættingja á lífi í Svíþjóð
en hefur ekki reglulegt samband við
það fólk. Gamlir vinir fró því á æsku-
ámnum hafa ekki séð hana lengi.
Greta Gustafsson
Greta Gustafsson fæddist 18.sept-
ember 1905. Hún bjó með foreldrum
sínum og tveimur eldri systkinum í
einu herbergi og eldhúsi á Söder í
Stokkhólmi sem var og er verka-
mannahverfi.
Eftir að faðir hennar lést, árið 1920,
varð hún að hætta skólagöngu. Hún