Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1987, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1987.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÖSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- oa plötugerð: HILMIR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð i lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
Enn nýr flokkur
Stofnfundur nýs stjórnmálaflokks hefur verið boðað-
ur um næstu helgi. Flokkurinn mun líklega nefndur
Lýðræðisflokkurinn. Stefnt er að framboði við næstu
þingkosningar. Hér er á ferð flokkur, sem mun berjast
fyrir stefnumálum Samtaka um jafnrétti milli lands-
hluta. Draga skal úr miðstýringu í stjórnkerfinu og
dreifa valdinu í héruðin. Ætlunin mun, að nýi flokkur-
inn berjist fyrir stofnun fylkja með talsverða sjálfstjórn,
eins og gert er ráð fyrir í stjórnarskrárfrumvarpi Sam-
taka um jafnrétti milli landshluta.
Tveir Akureyringar eru taldir frumkvöðlar flokksins.
Framboðsmál munu lengst komin á Vestfjörðum. Þar
hefur uppstillingarnefnd verið kosin. Súgfirðingar telja
sig meðal annars hafa verið setta hjá við úthlutun fjár-
magns, og þar er einhver hreyfing til stofnunar nýs
flokks.
Vafalaust mátti búast við hreyfingu í þessa átt, nú
þegar ný kosningalög munu taka gildi fyrir næstu kosn-
ingar. Með nýju lögunum verður jafnrétti í landinu
aukið, þannig að eðlilegra hlutfall verður milli fólks-
fjölda og þingmannafjölda kjördæmanna. Ekki mun það
framar gilda, að kjósendur í fámennum kjördæmum
hafi fimmfalt vald miðað við kjósendur í stóru kjördæm-
unum. Þegar litið er til þingstyrks og fólksfjölda, munu
nær allir viðurkenna, að þessu þurfti að breyta.
Samtökin um jafnrétti milli landshluta benda hins
vegar á valdið, sem safnazt hefur í Reykjavík.
Fáir munu spá hinum nýja flokki miklum frama.
Hann lendir vafalaust utangarðs á þingi og fær prósent
eða brot úr prósenti. Hann verður því eins og Flokkur
mannsins eða það, sem eftir er af Bandalagi jafnaðar-
manna. Þó mun framboð þýða, að þessum mönnum mun
takast að fá áheyrn alþjóðar. Sitthvað er hæft í mál-
flutningi þeirra, þegar grannt er skoðað.
Svokallað jafnvægi í byggð landsins hefur löngum
verið eitt af kjörorðum stjórnmálaflokkanna. Þeir hafa
haldið svokallaðri byggðastefnu á lofti. En ekki má
rugla saman byggðastefnu og viðhaldi úrelts búskapar.
Meginhætta við byggðaflokka er, að þeir gangi gegn
framförum og vilji viðhalda ríkjandi atvinnuháttum.
Hér mun verða atvinnulífsbylting. Enginn skyldi fara
í framboð til að sporna við henni. Byggðastefnan svo-
nefnda var töluvert ríkjandi á áttunda áratugnum. Hún
er ekki jafnsterk nú. En hvað gerðist á áttunda áratugn-
um? Við misstum þá af stórum vinningi í lífskjörum.
Vald byggðastefnunnar átti mikinn þátt í, að góðæri
nýttist okkur ekki nægilega til framfara. Þar voru fyrir
fyrirgreiðslupostular Framsóknarflokksins og fram-
sóknarmenn í öðrum flokkum. Þar kom til, að þingstyrk-
ur dreifbýlisins var tiltölulega mikill. Kjósendur áttu
hönk upp í bakið á valdhöfum, og margt fór þá í lítið
arðbæran rekstur. Þessi áratugur var einnig eftir á
nefndur framsóknaráratugurinn. Við töpuðum á honum.
Byggðastefna á rétt á sér en því aðeins, að hún bein-
ist að uppbyggingu arðvænlegs atvinnurekstrar en ekki
fjáraustri til dreifbýlis, bara af því að það er dreifbýli.
Dreifing valdsins út í héruðin á rétt á sér og þarf að
koma til. En sú dreifmg valds verður að vera jákvæð,
ekki afsökun til að viðhalda hallarekstri. Fyrst og
fremst þarf að stækka sveitarfélögin og síðan efla lands-
hlutasamtök á þessum forsendum.
Litli, nýi flokkurinn gæti hugsanlega orðið jákvæður.
Haukur Helgason.
„Seðlabankinn hefur þróast úr því að vera banki í það, sem frekar mætti kalla musteri peninganna. Hann
er miklu líkari kirkju en banka. Hann er orðinn kirkja peninganna.“
Nýr og betri
Útvegsbanki
Undanfama mánuði hefur verið
rætt um bankamálin. Þar ber mest
á hugleiðingum um Útvegsbanka
íslands, en hann tapar mikið á Haf-
skap hf.
Það er nýtt, að bankar tapi hér á
landi og hefur varla komið fyrir í
bráðum 50 ár eða hálfa öld. Þetta
var samt algengt áður, en hætti,
þegar verðbólgan tók að greiða lánin
fyrir skuldarana. Veðin hækkuðu,
en óverðtryggð skuldin stóð í stað.
Hafskip hf. skuldaði mikið og voru
lánin háð erlendu gengi eða verð-
tryggingu. Þessu til viðbótar komu
háir vextir. Þetta bar reksturinn
ekki. Til tryggingar hafði Útvegs-
bankinn veð í skipum, en verð á
þeim er lágt, enda framboð mikið.
Því fór sem fór.
A hinn bóginn hefði ófriðarástand
hækkað verð skipanna og bjargað
málinu, en það er ekki hægt að
treysta á slíkt. Samt sýnir dæmið,
hve þetta er allt háð tilviljunum. Það
er rétt, sem þekktur bankastjóri
sagði í blaðaviðtali nýlega, að allir
bankar geta tapað á útlánum í dag
og þarf ekki Útvegsbankann til. Þar
getur t.d. verið um þá þróun að ræða,
að veð falla óeðlilega í verði. Má í
þessu sambandi nefna fasteignir úti
á landi, þar sem lítið er um atvinnu.
Þar fellur húsaverðið. Það er ekki
nóg fyrir bankana að ganga að hús-
unum. Þau þarf að vera hægt að
selja. Sú staðreynd blasir við, að all-
ir bankar geta tapað.
Útyegsbanki íslands hf.
Ákveðið hefur verið, að Útvegs-
bankinn verði hlutafélag og er það
liður í því að byggja bankann upp
aftur. Um þessa ráðstöfun eru skipt-
ar skoðanir, en ekki skal hún löstuð,
enda hefur hún ýmsa kosti. Ætla
má, að erlendur banki, sem þama
ætti t.d. 25% hlutafjár, kæmi með
nýjar hugmyndir og ýmsar endur-
bætur í bankarekstri. Nýjum
mönnum fylgja nýir siðir.
Eitthvað hefur borið á þeirri hug-
mynd að stofria ætti „Stórmarkað
peninganna hf.“ upp úr rústum Út-
vegsbankans. Kaupmaðurinn á
hominu í bankamálum, ef svo má
segja, er þá lagður niður, en í stað-
inn kæmi einn risabanki með hf.
fyrir aftan.
Við þessum hugmyndum ber að
vara, þar sem nauðsynlegt er að
hafa það marga banka, að lýðræði
KjaUaiinn
Lúðvík
Gizurarson
hæstaréttarlögmaður
stimir em margir, þegar betur er að
gáð.
Seðlabankinn hefur þróast úr því
að vera banki í það, sem frekar
mætti kalla musteri peninganna.
Hann er miklu líkari kirkju en
banka. Hann er orðinn kirkja pen-
inganna.
Úr Seðlabanka berst öðm hvom
boðskapur, sem meira er í átt við
trúmál en almenna og hlutlausa
umræðu. Svona skal það vera, segja
þeir ágætu menn.
Þetta myndi breytast, ef Seðla-
bankinn yrði hlutafélag með t.d. 25%
erlendri aðild. Þá kæmu nýir menn
og nýir siðir. Vel má hugsa sér, að
Seðlabankinn tæki þá að sér
geymslu fjár fyrir erlenda aðila, en
þetta gera margar þjóðir með góðum
hagnaði. Það er mikið fjármagn á
flótta í heiminum og Island er ömgg-
ur staður langt norður í Atlantshafi
„Það er rétt, sem þekktur bankastjóri
sagði í blaðaviðtali nýlega, að allir bank-
ar geta tapað á útlánum í dag og þarf
ekki Útvegsbankann til.“
sé tryggt. Útlán má ekki einoka. Um
marga valkosti þarf að vera að ræða.
Upp á þá býður núverandi kerfi.
Það ætti að vera flestum gleðiefni
að á hnútinn með Útvegsbankann
hefur verið höggvið. Þar er margt
gott fólk og bankinn hefúr átt hóp
velunnara. í gegnum tíðina hefur
hann tekist á við erfið lánamál og
oftast komist vel frá þeim.
Menn ættu að hafa það í huga, að
með verðtryggingu lána geta bankar
tapað og munu tapa fé á næstu árum
í mörgum tilfellum. Það er því ómak-
legt að vega hart og persónulega að
einstökum bankamönnum, þegar
Útvegsbankinn verður fyrstur til að
reyna slíkt á nýrri öld verðtrygging-
ar, en skellurinn er óvenju stór.
Seðlabanki íslands hf.
Þegar rætt er um nýskipan Út-
vegsbanka íslands hf. má með sama
hætti varpa fram þeirri hugmynd að
gera Seðlabankann að hlutafélagi.
Þetta finnst mörgum fráleitt, en ko-
í skjóli hinna voldugu Bandaríkja.
En nóg um það að sinni.
Niðurstaða
Umræðan um Útvegsbankann hef-
ur leitt í jlós, að margar og ólíkar
skoðanir eru á lofti í bankamálum.
Þama þarf einn aðili að taka við
ákveðinni forystu.
I þessu sambandi má benda á, að
viðskiptaráðuneyti fer með banka-
mál og þarf það að taka til hendinni
með stjórn þessara mála. Þegar allir
stjórna, eins og kom í ljós í umræð-
unni um Útvegsbankann, þá stjóm-
ar enginn.
Bent hefur verið á í blöðum, að
utanríkisráðuneyti myndi lifna við,
ef það tæki við utanríkisviðskiptum
af viðskiptaráðuneyti, sem gæti þá
t.d. tekið til við stjóm bankamála
meira en það hefur gert hingað til.
Við megum ekki standa í stað. Þá
verðum við steinrunnin. í dag er öld
alþjóðlegra viðskipta og þau þarf að
innleiða í bankakerfið meira en gert
hefur verið. Lúðvík Gizurarson