Dagblaðið Vísir - DV - 19.03.1987, Blaðsíða 10

10
FIMMTUDAGUR 19. MARS 1987.
Utlönd
Ein af sígildari dægradvölum verk-
fræðinnar hefur verið heilabrot um
það hvað verða mætti Skakka tum-
inum í Pisa til bjargar frá því að
falla alveg ó hliðina. Mönnum hefur
nefnilega lengi verið kunnugt að
halli hans vex ár frá ári og stefnir
til þess, þótt ekki sé hallaaukningin
mjög mikil á ársgrundvelli, að ein-
hvern tíma taki þ>Tigdarlögmálið af
skarið.
Ný viögerðaráætlun
Enn einu sinni hafa verkfræðingar
lagt fram áætlun um úrræði til að
afstýra því að þessi 800 ára gamli
tum velti um koll. Þessi róð reikni-
meistaranna hafa verið samþykkt
af landsyfirvöldum í Röm, en þá
bregður svo einkennilega við að íbú-
amir í Pisa eru þessu hreint ekki
eins fegnir og flestir mundu ætla.
Hefði þó einhverjum þótt eðlilegt að
þeir fögnuðu því ef þessu fræga
kennileiti yrði bjargað frá glötun,
því að fáir mundu vita af því að finna
mætti bæinn Pisa einhvers staðar á
landabréfinu ef ekki væri fyrir
Skakka tuminn margfræga.
Margra alda verkfræðiþraut
En það hefur sem sé öldum saman
valdið byggingameisturum, jarð-
fræðingúm og fleiri reiknimeisturum
heilabrotum hvers vegna Skakki
tuminn hefur ekki fvrir löngu oltið
á hliðina eða hvemig mætti afstýra
því að hann hallaði enn meira undir
flatt. Þessi klukkutum hefur ger-
samlega hundsað öll þyngdarlögmál
og hefur þar á ofan staðið af sér
ýmsar hamfarir jafnt af nóttúrunnar
sem mannanna völdum, og það allar
götur frá því að smíði hans hófst
árið 1173, samtímis byggingu hinnar
tignarlegu dómkirkju Pisa.
Tíðir jarðskjálftar hafa hrikt í und-
irstöðum tumsins. Fyrir til dæmis
tveim órum nötraði turninn í hálfa
klukkustund eftir snarpan jarð-
skjálftakipp. En hann stóð það af sér
rétt eins og hann stóð af sér grimmi-
Prófessor Giuseppe Toniolo við Skakka turninn í Pisa sem hallast
meir og meir ár frá ári. simamynd Reuter
Róm ætlar að bjarga
Skakka tuminum fiá
því að detta alveg
lega stórskotahríð Bandaríkjahers
1944, sem þó eyðilagði gotnesk lista-
verk og lágmyndir í kirkjugarðinum
aðeins tvö hundruð metra í burtu.
Fyrri ráð verri en engin
Fyrri velviljaðar tilraunir til þess
að stemma stigu við meiri halla
tumsins hafa reynst verri en árang-
urslausar. Vinna til þess að styrkja
turninn árið 1838 gerði ekki annað
en auka enn á halla hans. Árið 1932
var gripið til þess að veita neðan-
jarðará þarna á svæðinu í nýjan
farveg til þess að stöðva hallann, en
þá tók ekki betra við. Jókst upp úr
því hallaaukningin enn hraðar uns
hún komst upp í 1,25 millímetra á
ári, eins og hún hefur verið síðan.
Um eitt hafa verkfræðingar verið
sammála varðandi þennan furðu-
tum, þar sem Galileo Galilei ungur
maður vann við tilraunir sínar varð-
andi þyngdarlögmálið, að við svo
búið má ekki öllu lengur standa. Eða
að Skakki tuminn muni ekki standa
öllu lengur ef ekki verður eitthvað
gert til þess að stemma hann af.
Árið 1971 efndi Ítalíustjóm til al-
þjóðlegrar samkeppni um úrræði til
þess að stöðva hallann. - Tuminn
hallar orðið rúma fimm metra frá
lóðlínu.
Fá turninn á heilann
Hugmyndir em enn að streyma
inn. Prófessor Giuseppe Toniolo, sem
hefur yfirumsjón með varðveislu
tumsins, dómkirkjunnar og annarra
mannvirkja við þetta fræga torg í
Pisa, á í fórum sínum stórar möppur
troðnar af slíkum tillögum sem bor-
ist hafa frá Kína, Indlandi og eigin-
lega öllum heimshomum. Ófáar
þessara tillagna em frá ferðamönn-
um sem heimsótt hafa Pisa og orðið
svo uppnumdir af vandamálinu að
þeir hafa ekki vikið því úr huga sér
íyrr en þeim datt eitthvert snjallræð-
ið í hug til lausnar því og sendu
hugmynd sína til Pisa löngu eftir að
þeir vom komnir heim.
„Fólk víða um heim hefúr orðið
gagntekið af tuminum og hann hef-
ur orðið þeirra hjartans mál. Það
hefúr gert af honum líkön og lagst
í verklegar tilraunir og grúsk með
gífurlegum útreikningum í leit að
lausn,“ segir prófessorínn. - Margar
af hugmyndunum, sem fæðst hafa
af þeim heilabrotum, láta ekki of
viturlega í eyrum. Þar á meðal er
tillaga um að reisa annan tum sam-
hliða þeim Skakka og tjóðra þann
gamla við hann. Önnur fól í sér að
taka Skakka tuminn sundur stein
fyrir stein, merkja vandlega hvem
þeirra og pússla honum síðan saman
aftur á traustari undirstöðu. Og svo
enn fleiri ámóta gáfulegar.
Reisa stálgrind til stuðnings
og styrkja með steinsteypu
Svo fór loks að landsyfirvöld skip-
uðu nefhd ítalskra verkfræðinga til
þess að glíma við þessa þraut, og
þeirra úrlausnartillaga var síðan
samþykkt núna í janúar í vetur.
Sú áætlun gerir ráð fyrir að reist
verði stálgrind líkt og stillansar utan
um tuminn upp hann miðjan (en
hann er 56 metra hár) og á hún að
taka eitthvað af þunganum til burð-
ar af tuminum, sem vegur 14.200
smálestir. Síðan væri unnt að hefjast
handa við að styrkja sjálfa tum-
bygginguna með steinsteypu og
öðru, sem þó mundi ekki breyta hon-
um í útliti. Það liggur nefhilega ljóst
fyrir að byggingameistarar 12. aldar
hafa fallið í þá sömu freistni og
margir starfsbræður þeirra á síðustu
tímum, að spara til byggingarefnis-
ins, og því er innri hlið tumveggj-
anna veikbyggðari en sú ytri. Einn
þáttur þessarar áætlunar felur í sér
að grafa í sandinn undir tuminum
og steypa styðjandi steinsteypuhring
umhverfis undirstöðuna. Verkfræð-
ingamir ætlast til að tuminn verði
réttur af um 0,7 gráður og hallinn
síðan stöðvaður. Hallinn verður sem
sé ekki réttur alveg af, svo Skakki
turninn haldi áfram réttnefhi og
verði áfram aðdráttarafl ferðafólks.
En nú kvíða íbúar Pisa að þessar
viðgerðarframkvæmdir við tuminn
þeirra verði til þess að torgið fræga,
sem hann stendur við, verði upprifið
og ófrágengið árum saman, sem
muni síðan fæla ferðafólk frá. Þetta
torg heitir raunar í dag „Plazza dei
Miracoli", sem þýðir torg krafta-
verkanna og þykir sannnefni.
Þúsundir
flýja hungrið
og stríðið
í Mósambik
í hverjum mánuði streyma um tvö
hundruð fióttamenn frá Mósambik
til norðausturhluta Zimbabwe og
álíta hjálparstarfsmenn að fyrir árs-
lok muni þeir verða orðnir allt að
tólf þúsund.
Flóttamennimir, sem em að flýja
striðið milli stjómarhersins og
skæruliða, bætast í hóp fjörutíu og
átta þúsund annarra flóttamanna
sem hafast við í búðum sem Samein-
uðu þjóðimar hafa komið upp í
Zimbabwe.
Upphaflega var gert ráð fyrir að
Mazowe flóttamannabúðimar í
norðausturhluta Zimbabwe gætu
rúmað sex þúsund manns en nú er
verið að stækka þær til þess að geta
tekið á móti sex þúsund í viðbót.
Ráðgert er að opna nýjar flótta-
mannabúðir í suðausturhluta lands-
ins til þess að geta tekið á móti enn
fleiri flóttamönnum.
Margir deyja á leiðinni
Það em dæmi þess að flóttamenn-
imir gangi fleiri hundmð kílómetra
frá stíðsherjuðum svæðum til flótta-
mannabúðanna. Ekki kornast þó
allir á áfangastað og deyja sumir úr
hungri eða vegna sjúkdóma á leið-
inni. Móðir nokkur lagði upp með
bömin sín sex frá miðhluta Mósam-
bik í von um að komast til Zimbab-
we. Eftir hundrað kílómetra göngu
höfðu öll bömin látist. Flóttamenn-
imir kunna einnig að greina frá
þrengingum þroskahefts og munað-
arlauss drengs. Hann varð viðskila
við bræður sína á Ieiðinni en tókst
samt að komast til flóttamannabúð-
anna. Ástand hans hefur ekki
batnað við þær aðstæður sem hann
býr við núna.
Hjálparstarfsmenn hafa á orði að
þeir geti séð flóttamönnunum fyrir
helstu nauðsynjum. Þeim sé aftur á
móti ekki unnt að segja þeim hvað
framtíðin ber í skauti sínu og mesta
vandamálið sé í raun og vem sú til-
finning flóttamannanna að þeir geti
sjálfir ekki haft nein áhrif á hana.
Bráðabirgðaheimili
Mozawe flóttamannabúðimar em
nokkurs konar bráðabirgðaheimili
Mósambikbúa sem bíða eftir að því
að stríðinu í heimalandi þeirra, sem
staðið hefúr í ellefu ár, ljúki.
Mósambikbúar hafa einnig í þús-
undatali streymt til Zambíu, Swasi-
lands, Suður-Afríku og Malawi.
I búðunum em níu þorp og sam-
tals em um sautján hundmð heimili
í búðunum. Þar fer fram kennsla á
mörgum skólastigum, stunduð er
maísrækt og bómullarrækt og tré-
smiðir, jámsmiðir og múrarar kenna
flóttamönnunum iðn sína. Margar
vestrænar hjálparstofhanir ásamt
Alþjóða Rauða krossinum og hjálp-
arstofnun kaþólsku kirkjunnar í
Zimbabwe leggja sitt af mörkum til
reksturs flóttamannabúðanna.
Fjórar til sex milljónir Mósambik-
búa koma til með að horfast í augu
við hungur á þessu ári og þegar hef-
ur verið send beiðni út um allan
heim um þrjú hundruð þúsund tonn
af matvælum og öðrum nauðsynjum.
Móðir þessi er ein níu þúsunda flóttamanna í Mazowebúðunum í Zimbab-
we. Hafa þeir allir flúið stríðið og hungrið í heimalandi sínu, Mósambik.
- Simamynd Reuter
Umsjón: Ingibjörg Bára Sveinsdóttir og Guðmundur G. Pétursson