Dagblaðið Vísir - DV - 20.06.1987, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 20. JÚNÍ 1987.
11
Fallist í framsóknarfaðma?
Langt er um liðið írá þeim vordög-
um er landsmenn gengu til alþingis-
kosninga. Allan þennan tíma hafa
stjómmálaforingjar verið að ræða
saman um myndun, eða ekki mynd-
un, nýrrar ríkisstjómar. Hjá þeim
hefur enn ekki gengið saman þótt
nú sé látið líklega um niðurstöðu í
næstu viku. Fari svo gæti ný ríkis-
stjóm tekið við völdum um eða eftir
25. júní, þ.e. tveimur mánuðum eftir
kjördag.
Þá er að sjálfsögðu verið að tala
um samstjóm Sjálfstæðisflokks,
Framsóknarflokks og Alþýðuflokks.
Þrátt íyrir allt sem á vmdan er
gengið í fjandsamlegum yfirlýsing-
um forystumanna sumra þessara
flokka í garð hver annars kemur
myndun slíkrar ríkisstjómar ekki á
óvart. Þvert á móti. Ég minnist þess
að morguninn eftir kjördag var ég
spurður að því í umræðuþætti í ríkis-
útvarpinu hver væri líklegasta
stjórnarmyndunin. Ég svaraði því til
að eftir mikið sjónarspil, sem sett
yrði á svið af flokkunum og taka
myndi langan tíma, væri langsenni-
legast að mynduð yrði ríkisstjóm
þessara þriggja flokka. Ekkert sem
gerst hefur síðan gefúr tilefni til að
breyta þeirri spá.
Hvers vegna?
Menn hafa spurt, einkum framan
af stjómarmyndunartímabilinu:
hvers vegna? og bent á þá staðreynd
að þær breytingar, sem urðu í kosn-
ingunum á styrkleika stjómmála-
flokka og samtaka, hafi gefið
vísbendingar um að kjósendur vildu
annars konar ríkisstjóm.
Það er auðvitað rétt.
Sigurvegarar kosninganna voru jú
Borgaraflokkurinn og Samtök um
kvennalista.
Sá flokkur, sem mestu tapaði, var
hins vegar Sjálfstæðisflokkurinn.
Framsóknarflokkurinn staðnæmdist
sem brot af hefðbundinni stærð og
var einungis bjargað frá hmni vegna
góðrar frammistöðu formannsins í
Reykjaneskjördæmi. Alþýðuflokk-
urinn fékk mun minna fylgi en
forysta hans vonaðist til og hafði
ástæðu til að ætla af fylgisþróun síð-
ustu missera fyrir kosningamar.
Með þetta i huga segja menn sem
svo: Varla em þessi úrslit merki þess
að kjósendur vilji sjá þessa þrjá tap-
flokka fara saman i ríkisstjóm?
Því er til að svara að þótt þessar
spumingar séu eðlilegar frá því sjón-
armiði að breytingar á vilja almenn-
ings, einsog þær koma fram í
kosningaúrslitum, eigi að endur-
speglast í breyttri stjóm landsins þá
ganga þær engu að síður á skjön við
kaldan raunvemleikann.
Sá vemleiki, sem við búum við í
stjómmálum, hvað sem menn kunna
að segja á tylliöögum um vald og
áhrif fólksins, e þessi: það er al-
menningur í landinu sem kýs
þingmenn með reglulegu millibili og
ákveður þar með í reynd hvaða
flokkar geta þingræðislega séð starf-
að saman, þ.e. hafa til þess meiri-
hluta á Alþingi. En það em fámennir
hópar stjórnmálamanna sem mynda
ríkisstjómir. Að kosningum loknum
er valdið einfaldlega foringjanna.
Og vangaveltur um hugsanlegan
vilja almennings em fjarri huga
þeirra þegar þeir leggja stjómar-
myndunarkapal sinn. Annað skiptir
þá miklu meira máli.
Hvernig stjórn?
Það er eðli ríkisstjóma að þær
koma flestu því merkasta sem þær
gera í framkvæmd á fyrri hluta kjör-
tímabils, þ.e. á fyrstu einu til tveimur
ámnum. Það sem síðar geríst er oft
harla léttvægt, ef ekki beinlínis þjóð-
inni til tjóns, einsog dæmin sanna.
Það þarf því engan að undra að í
þeim viðræðum, sem fram hafa farið
að undanfömu, hefur mikið verið
rætt um svokallaðar „fyrstu aðgerð-
ir“. Þá er átt við aðgerðir í efnahags-
málum fram til næstu áramóta.
Það skiptir miklu máli fyrir árang-
ur og afdrif þessarar næstu ríkis-
stjómar hvemig hún tekur á málum
í upphafi.
Miðað við þær fréttir, sem borist
hafa af fyrirætlunum forystumanna
þessara þriggja flokka, verður ekki
sagt að líkur séu á að slík ný stjóm
fari vel af stað.
Nokkur atriði hljóta að vekja þar
sérstaka athygli:
Mestöll orka foringjanna hefur
farið í að hugsa upp og reikna út
nýja skatta á almenning. Þessa
skattpeninga á að nota til þess að
troða upp í sum göt fjárlaganna og
til þess að halda áfram útþenslu hins
opinbera. I þessu skyni hafa menn
rætt um að skattleggja helstu nauð-
synjar almennings, svo sem einsog
matvömr keyptar með greiðslukort-
lun og bíla sem em fyrir löngu orðnir
nauðsynleg hjálpartæki hverrar fjöl-
skyldu og hækka með söluskatti um
íjórðung verð nauðsynlegra heimilis-
og atvinnutækja tæknialdarinnar,
svo sem tölva.
Alþýðuflokkurinn, sem hefur um
árabil hamast gegn hagsmunakerfi
Framsóknarflokks og Sjálfstæðis-
flokks, ekki síst í landbúnaðargeir-
anum, virðist ætla að sættast á
óbreytt ástand og jafhvel standa að
því að henda í enn ríkara mæli skatt-
peningum landsmanna í nær botn-
lausa niðurgreiðsluhít þeirrar stefriu
sem hefur nú síðast leitt stjómvöld
út í það siðleysi í hungmðum heimi
að kasta þúsundum, ef ekki tug-
þúsundum, skrokka af kindakjöti á
haugana.
Ekkert hefúr af alvöm verið rætt
um að hafa hemil á opinbera kerf-
inu, laga það til eða spara í opin-
berum rekstri, ef marka má yfirlýs-
ingar sumra foringjanna sjálfra.
Hvað segir þetta okkur?
Líklega fyrst og fremst tvennt:
Að ekki muni eiga sér stað sú vem
Laugardags-
pistill
Elías Snæland
Jónsson
aöstoðarritstjóri
lega stefnubreyting með tilkomu
Alþýðuflokksins í ríkisstjóm sem
vænta mátti vegna yfirlýsinga for-
ystumanna þess flokks undanfarin
misseri.
Að þau skilaboð, sem kjósendur
sendu foringjunum með þeim miklu
breytingum sem urðu á stöðu flokka
í síðustu alþingiskosningum, munu
ekki hafa áhrif á skipan næstu
stjómar lýðveldisins.
Vandræði í góðærinu
Það hefur að sjálfsögðu vakið
vemlega athygli manna að stjóm-
málaforingjamir skuli nú, í miðju
góðærinu, sitja viku eftir viku við
að reyna að koma skikk á efriahags-
málin eina ferðina enn.
Ábyrgð á þessu ber fráfarandi rík-
isstjóm.
Hún hefur hleypt verðbólgunni á
skrið á nýjan leik með ábyrgðarlaus-
um hætti. Nýjustu tölur sýna að við
erum enn á ný komnir í sérflokk
með Tvrkjum og öðrum vanþróuðum
ríkjum sem verðbólgukóngar.
Hækkanir visitölunnar síðustu mán-
uði má fyrst og fremst rekja til
aðgerða opinberra aðila: beinna
hækkana á opinberri þjónustu af
ýmsu tagi eða hækkana sem leitt
hafa af öskuhaugakerfi hinnar opin-
bem landbúnaðarstefnu.
Fjárlagahalli ríkisins skrifast
einnig á fráfarandi ríkisstjóm vegna
þess að þar er ekki um slys að ræða
heldur meðvitaða stefriu.
Steingrímur, Þorsteinn og Jón
Baldvin sitja því við að reikna út
nýja skatta á almenning til þess að
mæta þeim vanda sem Þorsteinn og
Steingrímur hafa sjálfir búið til í
einu mesta góðæri sem þjóðin hefur
þekkt.
Jafnvel OECD-stofnunin í París.
sem yfirleitt skammar ekki nokkum
mann í skýrslum sínum, gat ekki hjá
því komist að vara við því andvara-
leysi gagnvart hugsanlegu bakslagi
í efriahagsmálum sem felst í riðskiln-
aði fráfarandi ríkisstjómar.
Hér sannast auðvitað enn einu
sinni að fjórða stjómarár ríkis-
stjóma er þjóðinni hættulegast.
Kannski það sé lausn að stytta kjör-
tímabilið og kjósa til Alþingis á
tveggja eða þriggja ára fresti?
Hringdans
Sérstök ástæða er til að rifja lítil-
lega upp hringdans Jóns Baldvins i
stjómarmyndunarleik síðustu mán-
aða, ekki síst vegna þess að sú
atburðarás segir svo mikið um is-
lensk stjómmál samtímans.
Síðustu misseri hefur Jón Baldvin
talið tvo flokka öðrum verri.
Framsóknarflokkurinn hefúr að
hans áliti verið óalandi og óferj-
andi, tákn þess kerfis sem Alþýðu-
flokkurinn ætlaði að brjóta niður.
Þess vegna ætti að setja Framsókn-
arflokkinn til hliðar og láta aðra
stjóma landinu, þ.e. Alþýðuflokkinn
og Sjálfstæðisflokkinn. Um þetta
hefur formaður Alþýðuflokksins lát-
ið falla mörg stór og þung orð sem
auðvelt er að vitna til.
Hin stjómmálasamtökin, sem Jón
Baldvin taldi ósamstarfshæf í ríkis-
stjóm, var Kvennalistinn. Um það
gaf hann einnig afdráttarlausar yfir-
lýsingar.
Þegar ljóst varð skömmu fyrir
kosningar að kloiningur Sjálfstæðis-
flokksins myndi gera drauminn um
viðreisnarmynstm- að engu sneri Jón
Baldvin við blaðinu hvað Kvenna-
listann áhrærði og bauð þingmönn-
um hans upp á samstarf við
Alþýðuflokk og Sjálfstæðisflokk.
Þetta bónorð ítrekaði hann strax
eftir kosningamar en hélt áfram að
útskúfa framsóknarmönnum.
En fljótlega eftir kosningar vildi
Jón Baldvin róa á önnur mið. Hann
dró upp úr pússi sinu gamlan draum
um nýsköpunarmvnstur, þ.e. sam-
starf Sjálfstæðisflokks \dð Alþýðu-
flokk og Alþýðubandalag. Gefriar
vom fjálglegar \-firlýsingar um
möguleikana á nánu samstarfi A-
flokkanna, gott ef ekki samruna, og
þar með myndun blokkar sem yrði
verðugur samstarfsaðili Sjálfstæðis-
flokksins. enda em A-flokkamir
sameiginlega með hliðstætt fylgi og
Sj álfstæðisflokkurinn.
Þessar hugmvndir gufuðu upp eftir
nokkrar þreifingar og viðræður. Al-
þýðubandalagið hvarf út úr mynd-
inni og síðan Kvennalistinn einnig.
En Jón Baldvin lét það ekki aftra
sér. Einsog Faust forðum sneri hann
sér í nevð sinni að hinum „vonda“
sem hann hafði áður hafnað, þ.e.
Framsóknarflokknum. Og brátt
hevrðust þau tíðindi að vel færi á
með forvstumönnum þeirra fjand-
flokka. Einhverjir þingmenn töluðu
jafnvel um sögulegar sættir en fá-
leikar hafa verið með þessum flokk-
um síðan slitnaði upp úr hjónabandi
hræðslubandalagsins fyrir um þrem-
ur áratugum.
Þessi hringdans er forvitnilegt
skoðunarefni, ekki síst vegna þess
hvað hann segir okkur um stefnu-
festuna og prinsippin í íslenskum
stjómmálum um þessar mundir.
Það er svo forvitnilegt að velta því
fyrir sér hvemig Alþýðuflokknum
muni reiða af i framsóknarfaðmlag-
inu. Faust átti sína Gretchen og
barg því um síðir sálu sinni. Hvað
með Jón Baldvin?
Elías Snæland Jónsson