Dagblaðið Vísir - DV - 17.08.1987, Qupperneq 16

16
MÁNUDAGUR 17. ÁGÚST 1987.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 550 kr.
Verð i lausasölu virka daga 55 kr. - Helgarblað 65 kr.
Opinbert hneyksli
Ekki vantar það að nýja flugstöðvarbyggingin er
glæsileg endurbót á því ófremdarástandi sem ríkti á
Keflavíkurflugvelli til skamms tíma. Auk þess sem ís-
lendingar þurftu að auðmýkja sig og gesti sína til og
frá útlöndum með því að aka gegnum erlenda herstöð
og víggirðingar var flugstöðvarbyggingin að niðurlotum
komin og þjóðinni til skammar. Það var löngu orðið
tímabært að aðskilja almenna umferð frá varnarliðs-
svæðinu og bjóða upp á mannsæmandi aðstöðu fyrir
þær þúsundir ferðamanna sem fara um flugstöðina á
hverju ári.
Þrátt fyrir pólitískar deilur um það samstarf, sem
tókst við Bandaríkjamenn um byggingu nýrrar flug-
stöðvar, er enginn vafi á því að það samstarf og
samkomulag var okkur íslendingum í hag, enda var þar
gert ráð fyrir að Bandaríkjastjórn greiddi tuttugu millj-
ónir dollara af áætluðum byggingarkostnaði sem nam
fjörutíu milljónum dollara. Hlutur íslendinga átti sam-
kvæmt því að vera tuttugu og tvær milljónir.
Nú er þessi nýja bygging orðin að veruleika og hefur
mælst vel fyrir í öllum aðalatriðum að því er varðar
útlit og nýtingu. En það er ekki sopið kálið þótt í aus-
una sé komið. Nú hafa þær upplýsingar lekið út að
byggingarkostnaður hafi farið langt fram úr öllum áætl-
unum og tveir ráðherrar hafa staðfest að hann nemi
að minnsta kosti sjötíu milljónum dollara: með öðrum
orðum tuttugu og átta milljónir dollara fram úr áætlun
sem kemur í hlut íslendinga að greiða.
Hinn nýi fjármálaráðherra er að vonum ekki kátur
yfir þessum tölum. Hann sér ekki aðrar leiðir en sér-
staka skattheimtu til að mæta þessum óvæntu útgjöld-
um. Það eitt út af fyrir sig er vitaskuld áhyggjuefni en
hitt er þó miklu stærra og alvarlegra mál hvernig í
veröldinni það er hægt að missa slíkt verk svo gjörsam-
lega úr böndum. Tuttugu og átta milljónir dollara eru
um það bil tólf hundruð milljónir íslenskra króna,
hvorki meira né minna.
Hver ber ábyrgðina á slíku hneyksli? Ríkisvaldið
skipaði byggingarnefnd og framkvæmdastjóra til eftir-
lits og umsjónar með verkinu. Gengu þessir menn
sjálfala? Hafa þeir engar skyldur? Flestir þeirra eru nú
horfnir til annarra starfa, hafa jafnvel verið verðlaunað-
ir í kerfinu með stöðuhækkunum og virðulegum frama,
rétt eins og þeim komi það ekki lengur við hvað þarna
gerðist.
Einn þessara manna leyfir sér meira að segja að koma
með afkáralegar skýringar sem eiga að sanna að halinn
sé styttri en staðfestar tölur segja til um. Hann vitnar
í verðbólgu, viðbætur og gengismun og ætlast til að það
sé tekið gott og gilt að ríkisvaldið eyði milljarði fram
yfir áætlanir af því að dollarinn stóð í stað meðan verð-
bólgan óð áfram á íslandi. Stóð ekki ríkisstjórnin sjálf
fyrir fastgengisstefnunni? Vissi vinstri höndin ekki
hvað sú hægri gerði? Eða var bara vaðið áfram af full-
komnu ábyrgðarleysi í skjóli þess að verið var að eyða
peningum annarra? Spyr sá sem ekki veit.
Einn milljarður er einn milljarður, hvernig sem menn
reikna og reikna. Framhjá því verður ekki vikist að
greiða þá skuld. Það kemur í hlut þjóðarinnar að borga
brúsann vegna þess að þeir sem ábyrgð báru á verkinu
voru ekki starfi sínu vaxnir. Þetta er gamla sagan.
Þegar hið opinbera er annars vegar er allt látið vaða
á súðum þangað til kemur að skuldadögunum. Þá er
hlassinu velt yfir á aðra.
Ellert B. Schram
„Ekki veit ég hve miklu meiri tekjur þarf til að kaupa Wagoneer en Lödu en Ijóst er að meðan skattlagningin á
láglauna Lödueigandanum hækkar um 2% þá sleppur sá tekjuhærri með 0,32%.“
Skattlagning - aðför
að láglaunafólki
Það virðist hafa náðst um það nokk-
uð víðtæk samstaða í þjóðfélaginu
að tekjuskatturinn eða jafnvel beinir
skattar almennt séu af hinu illa. Þá
beri þess vegna að afnema, a.m.k.
af almennum launatekjum, hvað sem
það nú er, og auka neysluskatta í
staðinn, þ.e. söluskatta, tolla, virðis-
aukaskatt o.s.frv.
Það er ef til vill ekki vanþörf á
að líta aðeins á þau rök er hér liggja
að baki.
Launamannaskattur
Tvær fyllyrðingar e'ru ansi hávær-
ar í þessari umræðu. Annars vegar
að opinberir starfsmenn borgi hærri
skatta en aðrir og hins vegar að
tekjuskatturinn sé fyrst og fremst
launamannaskattur.
Fyrri fullyrðingin er einfaldlega
röng. Segja má að launþegar upp til
hópa sitji við sama borð gagnvart
sköttum. Rannsóknir sýna hins veg-
ar að tekjuskatturinn er fyrst og
fremst launþegaskattur. Atvinnu-
rekendur hafa töluvert af löglegum
og ólöglegum smugum til að skjóta
tekjum sínum undan.
Það virðist fyrst og fremst vera
þetta misræmi sem hefur aukið fylgi
við afnám tekjuskattsins. Auk þess
bætist við að hann er ekki falinn
eins og söluskatturinn. Þú sérð
greinilega um hver mánaðamót hve
mikið þú greiðir í tekjuskatt en leið-
ir ekki hugann að því hve stór hluti
innkaupanna fer í söluskatt.
Að lokum rugla menn gjaman
saman útsvari og tekjuskatti, þannig
að tekjuskattsupphæðin er í hugum
manna hærri en hún er í raun.
En eru þetta rök?
Ég hef ætíð átt erfitt með að skilja
að afnema eigi tekjuskattinn með
þeim rökum að einhverjir eigi auð-
veldara með að svíkja undan skatti
en aðrir. Ef einhverjir eiga auðvelt
með að svíkja undan skatti - og
gera það - þarf einfaldlega að herða
skattaeftirlit.
Enn erfiðara á ég með að skilja
að lausnir á tekjuskattssvikunum
felist í yfirfærslu í óbeina skatta -
rétt eins og þar sé ekki svikið undan
skatti líka!
Ég vil slá því föstu að skattsvik
eru ekki rök á móti hvorki beinum
sköttum né óbeinum. Þau geta hins
vegar verið rök fyrir einföldun skatt-
kerfa - en það gildir að sjálfsögðu
jafnt um beina skatta sem óbeina.
Tilfærsla milli launþega
Að þessu slepptu koma þessir
skattar töluvert mismunandi niður
á launafólki, þ.e.a.s. tekjuskatturinn
leggst með auknum þunga á há-
launamennina meðan hinir lægst
launuðu sleppa.
Hins vegar leggjast óbeinu skatt-
amir með sama þunga (%) á alla -
að því tilskildu að allar vörur séu
með sömu skatta og allir eyði öllum
tekjum sínum til neyslu á þessum
KjaUaiinn
Björn Arnórsson
hagfræðingur BSBB
vörum. -
Þama stendur hnífurinn hins veg-
ar í kúnni því matvaran hefur til
þessa verið undanaskilin sem er
verulega miklu brýnna hagsmuna-
mál fyrir láglaunamanninn en hinn
hálaunaða, eins og ég kem að síðar.
Mér er ekki gmnlaust um að sú
staðreynd að hálaunamenn hafi
töluvert betri aðgang að fjölmiðlum
en láglaunamenn hafi átt mikinn
þátt í því mikla fylgi sem afhám
tekjuskattsins á að fagna.
Skattur á matvæli
Það er brýnt mál að menn skilji
mismuninn á matvælaskattinum
gagnvart hálaunamanninum annars
vegar og láglaunamanninum hins
vegar.
Launþegi með 40 þús. á mánuði
eyðir 20 þúsundum í matvæli á mán-
uði, 20 þúsundum í annað. Ef skattur
á matvæli er hækkaður um 20%
aukast heildarskattar hans um 10%
- hvorki meira né minna.
Launþegi með 100 þús. á mánuði
eyðir hins vegar 20 þúsundum í
matvæli á mánuði en 80 þúsundum
í annað. Sams konar sölskattur eyk-
ur skattbyrði þessa launþega aðeins
um 4%.
Þeir fá sömu krónutöluhækkun í
skatta (þ.e. 4 þúsund) en hafa mjög
mismunandi tekjur til að mæta
hækkuninni.
Matvæli þau sem ríkisstjómin
setti 10% söluskatt á nýverið nema
um 10% af vísitölugrundvellinum.
Ef við höldum áfram með dæmið
héma að ofan þá jók hún skattbyrði
40 þúsund króna mannsins um 0,5%
en 100 þúsund króna mannsins um
0,2%. Ér þá reiknað með báðum
bamlausum.
Munurinn er ekki ýkja mikill en
hinum láglaunaða í óhag og boðað
er að þetta sé aðeins byijunin. Áfram
skuli haldið á sömu braut.
Bílaskatturinn
Dæmi um hve skattlagning ríkis-
stjómarinnar er óréttmæt er bíla-
skatturinn.
Bíllinn er orðinn nauðþurft á Is-
landi í dag. Það eru fleiri bilar á
fjölskyldu en t.d. þvottavélar, svo
dæmi séu nefhd.
Hins vegar er stór munur á hvem-
ig bíl fjölskyldan getur eignast.
Algengir bílar hlaupa á verðinu frá
200 þúsundum og upp í 2 milljónir
og er þá eingöngu verið að tala um
nýja bíla.
I samningunum 1985 var samið um
lækkun á bílverði sem var umtals-
verð kjarabót fyrir láglaunamann-
inn enda jókst mjög innflutningur á
bílum í kjölfarið á þessum samning-
um.
Ýmsir gátu fengið sér bíl í fyrsta-
skipti og aðrir hrintu tímabærri end-
umýjun í framkvæmd. Hinn nýi
bifreiðaskattur bitnar hins vegar
fyrst og fremst á láglaunamanninum.
Sá sem aðeins hafði efni á að kaupa
sér Lödu, sem vegur ca 1000 kg og
kostar 200 þúsund krónur, borgar
4.000 kr. í þennan skatt. Það er 2%
af bílverðinu.
Sá sem kaupir sér hins vegar Wag-
oneer, sem vegur ca. 1.300 kg og
kostar um 1600 þúsund, borgar 5.200
krónur. Það em 0,32% af bílverðinu.
Ekki veit ég hve miklu meiri tekj-
ur þarf til að kaupa Wagoneer en
Lödu en Ijóst er að meðan skattlagn-
ingin á lálauna Lödueigandann
hækkar um 2% þá sleppur sá tekju-
hærri með 0,32%
Aðför að samningum
Það er deginum ljósara að þau til-
tölulega hagstæðu verðbólguskil-
yrði sem við höfúm búið við
undanfarin 2 ár em fyrst og fremst
verk launþegasamtakanna.
Það er því hastarlegt þegar ríkis-
stjómin tekur til við þann enda sem
að henni snýr, þ.e. ríkisfjármálunum,
þá skuli vegið að þessum samningum
og fyrst og fremst þeim aðstandend-
um þeirra sem minnst mega sín, þ.e.
láglaunafólki.
Bjöm Amórsson
„Launþegi með 40 þús. á mánuði eyðir 20
þúsundum í matvæli á mánuði, 20 þúsund-
um í annað. Ef skattur á matvæli er
hækkaður um 20% aukast heildarskattar
hans um 10% - hvorki meira né minna.“