Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.1987, Blaðsíða 18

18
FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 1987.
Dægradvöl
Ættfræðinámskeið:
„Ættfræðin í
- segir Jón Valur Jensson
Ættfræöi hefur lengi átt mikil ítök
í íslendingum. Fyrr á öldum röktu
menn ættir sínar til Norrænna kon-
unga og þótti þaö sanna manngildi
viðkomandi ef hann gat sýnt fram á
skyldleika sinn við þá. Enn í dag er
ættfræðin vinsæl og enn reyna menn
að rekja ættir saman við ættir vold-
ugra þjóðhöfðingja. Er þess skemmst
aö minnast þegar reynt var að tengja
Ronald Reagan Bandaríkjaforseta ís-
lenskum ættum. Ekki hefur það enn
sannast hvort Reagan er skyldur
okkur hér uppi á íslandi en óneitan-
lega hefur öll þjóöin haft gaman af
að velta málinu fyrir sér. Ættfræðin
snýst þó ekki eingöngu um að rekja
ættir sínar til heldri manna heldur
þykir skemmtilegt að íinna fjarlæg
skyldmenni og komast jafnvel að því
að vinir og kunningjar séu í raun
frændur. Svo eru þeir til sem vilja
leita uppruna síns og finna náin
skyldmenni sem viðkomandi þekkir
ekki af einhveijum orsökum. Dægra-
dvöl brá sér á ættfræðinámskeið,
ræddi við leiðbeinandann Jón Val
Jensson og tvo þátttakenda um ætt-
fræði og þann áhuga sem virðist vera
fyrir fræðigreininni um þessar
mundir.
Mikil aðsókn
Jón Valur gerðist leiðbeinandi á
ættfræðinámskeiðum sem haldin
voru á vegum ísafjaröarkaupstaðar
árið 1983 og fann þar mikinn áhuga
á fræðigreininni. Þegar hann fluttist
til Reykjavíkur kviknaði hugmynd
um að stofna Ættfræðiþjónustuna
sem hann og gerði á síðastliðnu ári.
Námskeiðin hafa gengiö mjög vel og
notið mikilla vinsælda frá upphafi.
Hver hópur samanstendur ajf 5-8
manns og hittast þeir eitt kvöld í viku
á 8 vikna tímabili. Á síðasta ári tóku
yfir 100 manns þátt í námskeiðunum
og í vetur eru einnig margir hópar í
gangi. En fræðumst um hvað fólk
lærir á ættfræðinámskeiði.
Réttar vinnuaðferðir nauð-
synlegar
Á námskeiðinu fær þátttakandinn
fræðslu um rétta notkun heimilda
sem bæði auöveldar honum leit að
forfeðrum sínum og eykur öryggi í
ættfærsium. Það getur nefnilega ver-
ið nokkuð snúið að finna upplýsingar
um forfeöur sína ef viðkomandi
þekkir el ki nokkur einfóld lykilat-
riði til að auðvelda leitina. Það flýtir
mjög mikið fyrir að kunna til verka.
Einnig eru skrár um heimildabækur
afhentar á námskeiðinu og nemand-
inn fær t.d. lykil að gamalli skrift sem
mörgum getur reynst erfið ef þeir
þurfa að glugga í gamlar handskrif-
aðar bækur s.s. manntöl og
kirkjubækur. Kennt er aö skrá ættir
niður á skipulegan hátt en að sögn
Jóns Vals er þaö eitt einfaldasta at-
riðið.
Þátttakendur á öllum aldri
- En hverjir koma á ættfræðinám-
skeið?
Jón Valur segir þátttakendur á öll-
um aldri, sá yngsti sem komið hefur
á námskeið til hans er 15 ára og sá
elsti 85 ára. AUir aldursflokkar þar
á milli sækja námskeiðin en ekki
bara eldra fólk eins og margir haida.
„Framan af voru þátttakendur frek-
ar eldra fólk en nú orðið hefur ungu
fólki flölgaö á námskeiðunum og má
segja aö enginn sérstakur aldurs-
hópur komi öðrum fremur. Ætt-
fraeðin er greinilega í sókn og ungt
Jón Valur Jensson, eigandi Ættfræðiþjónustunnar.

fólk hefur ekki síður áhuga en þeir
eldri. Sjálfur fékk ég til dæmis áhuga
á ættfræði 16 ára gamall, eftir aö ég
kynntist ættartölu afa míns. Flestir
sem sækja námskeiðin koma vegna
áhuga á eigin ætt en svo eru sumir
með niðjatöl í smíðum og vilja fá
meiri þekkingu til að auðvelda sér
ritun þeirra.“
Áður aðeins fyrir aðalsmenn
Ættfræðiáhugi hefur alltaf verið
mikill hér á landi og fræðigreinin náö
til allra stétta. Aftur á móti var ætt-
fræði elstu tíma, hér á landi sem
annars staðar, aðallega stunduð af
höfðingjum eða fyrir höfðingja.
Bestu heimildir í evrópskri ættfræði,
sem varðveist hafa, eru um konungs-
og aðalsættir. Eftir siðaskipti fer hin
uppvaxandi borgarastétt að fá meiri
áhuga á ættum sínum heldur en áð-
Guömundur Kristján Magnússon skrálr forfeður sína niður.
ur. Það gerist samfara aukinni sjálfs-
vitund stéttarinnar á þessum tima. Á
öldinni sem er að hða verður svo eins
konar bylting í ættfræðiritun með
geysimikilli ritun niðjatala og ætt-
fræðibóka sem varða ættir allrar
alþýðu. Jón Valur segir þó ástæðu
til að ætla að ættfræði hafi verið
stunduð frá upphafi sem munnleg
fræði. „Það má með vissu fyllyrða
að ættfræðin er ein þeirra fræði-
greina sem voru iðkaðar frá upphafi
ritaldar. Lítið hefur varðveist af þess
konar bókmenntum en helsta heim-
ildin er Landnámahók. Líklegt er að
kjarni þessarar ættfræði á íslandi
hafi verið tekinn upp í þeirri bók.“
„Ættfræðiáhugi mestur I stór-
um samfélögum“
Á síðustu áratugum hafa orðið
snögg umskipti í ættfræðiástundun á
íslandi. Það verður sífellt almennara
að fólk láti eftir sér að grafast fyrir
um ættir sínar en það er mjög tímaf-
rekt tómstundagaman. Nú orðið lifir
þorri fólks í bæjar- eða borgarsam-
félagi og telja þá margir að samfara
því hafi fólk minni áhuga á ættum
sínum. En svo er alls ekki. í htlum
samfélögum úti á landi eru ættar-
tengslin yfirleitt mjög sterk. Fólk er
þar í nánu sambandi við marga ætt-
ingja sína, þaö tilheyrir þessum
ákveðna hópi og finnur því htla þörf
fyrir að grafast nánar fyrir um uppr-
una sinn. Aftur á móti vih oft fara
svo á möhnni að ættartengslin dofna
eða shtna. Borgarsamfélagið gerir
fólk mjög einangrað og finnur það
þá hjá sér mikla.samkenndarþörf og
reynir að uppfylla hana með því að
leita uppruna síns. Þetta gerist yfir-
leitt hjá annarri eða þriðju kynslóð
eftir að fjölskylda flyst búferlum frá
ættingjum sínum. Til dæmis má
nefna Vestur-íslendingana. Sumir
þeirra hafa algerlega aðlagast lífs-
háttunum fyrir vestan haf en aðrir
finna sterka hvöt hjá sér til að endur-
vekja tungu sína og þjóðlegar hefðir.
Nú er mikill áhugi hjá mörgum Vest-
ur-íslendinganna um að finna
uppruna sinn og kynnast ættingjum
sínum hér á íslandi. Fólk þetta er
einmitt flest af annarri til fjórðu kyn-
slóð þeirra sem fluttu upphaflega
héðan. Þetta á ekki einungis við Is-
lendinga heldur ahar aðfluttar þjóðir
og þjóðarbrot," sagði Jón Valur.
Kemur á námskeiðið frá
Akranesi
Dúa Þórarinsdóttir er annar nem-
endanna sem við ræddum við. Hún
kemur alla leið ofan af Akranesi til
að sækja námskeiðin. „Það var af
einskærri forvitni sem ég kom hing-
að og ég sé alls ekki eftir því. Eg
kynntist ættfræðinni ung og man eft-
ir miklum áhuga á heimili afa og
ömmu. Síðan hef ég alltaf verið
spennt fyrir ættfræði, þá bæði minni
eigin og annarra. Ég hef verið að
fletta bókum og lesa mér til gamans
gegnum tíðina en ekkert farið út í
þetta af alvöru fyrr en nú.“
- Finnst þér ekki of langt að koma
aha leið á frá Akranesi til Reykjavík-
ur th að sækja námskeið?
„Nei, ahs ekki. Ferðin tekur ekki
nema rúman klukkutíma hvort sem
ég keyri eða tek Akraborgina. Það
er ekki of langur tími þegar áhuginn
er fyrir hendi. Það er ágætt aö ná sér
í þessa kunnáttu áður en maður fer
á ehiheimiliö."
Texti: Jóna Björk Guðnadóttir
Myndir: Kristján Ari Einarsson