Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1987, Blaðsíða 13

MÁNUDAGUR 9. NÓVEMBER 1987.
13
Batnandi mönnum er best að IHa
Þann 22. október sl. fóru fram á
Alþingi umræöur um utanríkis- og
afvopnunarmál. Þar voru ræddar
þrjár tillögur til þingsályktunar:
- um bann viö geimvopnum, fryst-
ingu kjarnorkuvopna og ráöstefnu
í Reykjavík um afvopnun á norður-
höfum.
Bann við geimvopnum
Þessi tillaga er flutt af Hjörleifi
Guttormssyni og Guörúnu Agnars-
dóttur og er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni aö beita sér fyrir og
styöja á alþjóðavettvangi bann viö
geimvopnum þar sem miöað veröi
við:
1. Aðallarrannsóknirogtilraunir,
er tengjast hernaöi í himin-
geimnum, verði tafarlaust
stöðvaðar.
2. Að hvers konar hernaðarumsvif
og vopnakerfi til nota í himin-
geimnum verði bönnuð.
3. Að óheimil sé smíði vopna sem
grandað geta gervihnöttum og
öðrum tækjum sem tengjast
friðsamlegri nýtingu himin-
hvolfsins."
Samhljóða tillaga hefur verið
flutt tvisvar á sl. kjörtímabili en
ekki veriö útrædd eða fengist sam-
þykkt.
Utanríkisráðherrar, sem voru
tveir á sl. kjörtímahili, Geir Hall-
grímsson og Matthías Á. Mathie-
sen, vildu hvorugur lýsa andstöðu
við geimvarnaráætlunina. Sá síð-
arnefndi gekk m.a. svo langt í
skýrslu sinni um utanríkismál,
sem lögð var fram á þingi og rædd
vorið 1986, aö hann vildi taka þátt
í geimvarnaráætluninni, sbr.:
„Vert er að hafa í huga að geim-
varnaráætlun Bandaríkjamanna
gerir ráð fyrir stórstígum fram-
förum á sviði tækni og vísinda og
má þar nefna upplýsinga-, efna-,
orku-, leysigeisla- og kerfistækni.
Geri Bandaríkjamenn öörum
þjóðum kleift að taka þátt í áætlun-
inni er ljóst að íslendingar geta
KjaUarmn
Guðrún Agnarsdóttir
þingkona Kvennalistans
ekki síður en aörir notið góðs af
samvinnunni."
Þessar fyrirætlanir ráðherra
voru harðlega gagnrýndar af full-
trúum Kvennalista og Alþýðu-
bandalags.
Alþýðuflokkurinn hefur ekki
viljað taka eindregna afstöðu til
þingsályktunartillögunnar um
bann við geimvopnum en hefur þó
lýst sig andvígan hervæöingu
geimsins.
Viðhorfsbreyting í
utanríkisráðuneyti
í umræðum á Alþingi þann 22.
okt. sl. lýsti Steingrímur Her-
mannsson utanríkisráðherra
þeirri afstöðu sinni að hann væri
eindregið andsnúinn því að geim-
urinn yrði gerður að vígvelli.
Jafnframt sagðist hann vera ein-
dregiö þeirrar skoðunar að
hugmyndir um geimvarnir megi
ekki verða til þess að standa í vegi
fyrir fækkun kjarnorkuvopna.
Það er því kominn annar og líf-
vænlegri tónn í utanríkisráðuneyt-
ið í þessum efnum og ber að fagna
því, ekki síst þar sem geimvarnar-
eða stjörnustríðsáætlun Reagans
Bandaríkjaforseta hefur reynst
fótakefli í samningum stórveld-
anna um fækkun kjarnorkueld-
flauga.
Auk þess sem stjörnustríðsáætl-
unin hefur verið talin óraunsæ og
sætt mikilli gagnrýni vísinda-
manna bæði í Bandaríkjunum og
annars staðar teflir hún í hættu
ABM-samningnum milli stórveld-
anna, um takmörkun gagneld-
flaugakerfa. Jafnframt því sem hún
krefst gifurlegra íjárhæða, sem
Bandaríkjaþing hefur reyndar
neitað að veita Reagan Bandaríkja-
forseta, mun hún gjörbreyta öllum
möguleikum á eftirliti með víg-
búnaði og ekki einungis leiða til
stigmögnunar heldur einnig eðlis-
breytingar á því vígbúnaðarkapp-
hlaupi sem nú þegar er háð.
Frysting kjarnorkuvopna
Tillaga til þingsályktunar um
frystingu kjarnorkuvopna var flutt
4 sinnum á síðasta kjörtímabili af
þingkonum Kvennalistans og er nú
flutt aftur strax í upphafi þessa
kjörtímabils. Tillagan er efnislega
samhljóða margumræddri tillögu
Mexíkó, Svíþjóðar og fleiri þjóða
sem ítrekað hefur verið flutt og
samþykkt með miklum meirihluta
atkvæða á þingi Sameinuðu þjóð-
anna (SÞ) á sl. árum.
Tillagan er svohljóöandi:
„Alþingi ályktar aö skora á ríkis-
stjómina að beita sér fyrir því á
alþjóðavettvangi að Sovétríkin og
Bandaríkin lýsi yfir tafarlausri
frystingu kjarnorkuvopna, annað-
hvort með samtíma, einhliða yfir-
lýsingum.eða með sameiginlegri
yfirlýsingu. Slík yfirlýsing yrði
fyrsta skref í átt að yfirgripsmikilli
afvopnunaráætlun sem felur í sér:
1. Allsherjarbann við tilraunum
meö, framleiðslu á og uppsetn-
ingu kjamorkuvopna og skot-
búnaöar þeirra. Enn fremur
algjöra stöðvun á framleiðslu
kjarnakleyfra efna til vopna-
notkunar.
2. Frystingu sem er háð öllum þeim
aðferðum til sönnunar og eftir-
hts sem þegar hafa verið
samþykktar af málsaðilum í Salt
I og Salt II samningunum, auk
þeirra aðferða sem þeir hafa
samþykkt í grundvallaratriöum
í þríhliða undirbúningsviðræð-
um í Genf um algert bann við
kjarnorkuvopnatilraunum.
3. Frystingu sem gildir í fimm ár
til að byrja með en gæti orðið
lengri ef önnur kjarnorkuveldi
slást í hópinn eins og vonir
standa til.“
Á sl. árum hafa atkvæði Noröur-
landaþjóðanna um þessa tillögu
fallið þannig á þingi SÞ að frá árinu
1983 hafa Ðanir, Finnar og Svíar
greitt atkvæði með tillögunni en
Norðmenn oglslendingar sátu hjá
bæði 1983 og 1984. Á árunum 1985
og 1986 hafa svo Norðmenn greitt
atkvæði með tillögunni en íslend-
ingar hafa húkt áfram í hjásetunni,
einir Norðurlandaþjóöa, nú síöast
ásamt Kína, Hollandi og Spáni, en
óðum fækkar í þessum hópi. Holl-
usta okkar við vígbúnaðarstefnu
Atlantshafsbandalagsins hefur
verið með eindæmum og sannar-
lega á kostnað sjálfstæðrar stefnu-
mótunar i utanríkismálum. Á
þessu mun nú gerð bragarbót þar
sem utanríkisráðherra staðfesti í
umræðum á Alþingi fyrri yfirlýs-
ingar sínar þess efnis að ísland
muni greiða atkvæði með tillögu
Mexíkó og Sviþjóðar um frystingu
kjarnorkuvopna þegar hún kemur
fram á þingi SÞ. Þessi tillaga var
lögð fram á þinginu nýlega og verð-
ur rædd nú á næstu dögum.
Lítil þúfa, þungt hlass
Það er sannarlega ánægjulegt að
fylgjast með þeirri stefnubreytingu
sem orðin er í utanríkisráðuneyt-
inu og fylgir hún anda þeirrar
þingsályktunar um afvopnunar-
mál sem samþykkt var á Alþingi
23. maí 1985. Þaö andrúmsloft slök-
unar og sá vilji til afvopnunar, sem
nú ríkir milli stórveldanna, auð-
veldar vissulega öðrum þjóðum að
sýna einlægan friðarvilja sinn en
íslenska þjóðin hefur í nýlegum
skoöanakönnunum lýst yfir ein-
dregnum friðarvilja.
Hins vegar megum við hvorki
glata honum né hugrekkinu til að
sýna hann þótt kólni í samskiptum
stórveldanna.
íslendingar þurfa að sýna meira
sjálfstæði og hugrekki í afvopnun-
armálum.
Það er oft talað um hlutverk smá-
þjóða á vettvangi alþjóðastjórn-
mála, hvort þær hafi nokkurt vægi
í raun og veru. ísland er ekki stórt
land og hér búa ekki margar mann-
eskjur. Hins vegar þýðir það ekki
að þeir sem hér búa þurfi að vera
lítilla sanda og lítilla sæva.
ísland er ekki litið land þegar
mælistikan hugkvæmni og frum-
kvæöi er notuð en þaö, ásamt
pólitískum vilja, hefur vantað
einna mest á sviði afvopnunar-
mála.
Þama höfum við verk að vinna
og þannig getur ísland orðið jafn-
stórt og veigamikið og þjóðin sjálf
kýs. Því er mikils vert að hún velji
sér fulltrúa sem endurspegla vilja
hennar og veiti þeim síðan aðhald.
Guðrún Agnarsdóttir
„ísland er ekki lítið land þegar mæli-
stikan hugkvæmni og frumkvæði er
notuð en það, ásamt pólitískum vilja,
hefur vantað einna mest á sviði af-
vopnunarmála.“
Hvers eiga smábátaeigendur að gjalda?
„Þá er lítið réttlæti í þeirri hugmynd
að ekki megi framselja kvóta báta neð-
an við 10 tonna mörkin.“
Stjómun fiskveiða er til endur-
skoðunar hjá sjávarútvegsráðu-
neyti og Alþingi þar eð lög sem
sett voru til tveggja ára 1985 renna
út um áramót. Nefndir á vegum
ráðuneytis eru enn aö fjalla um
málið með hagsmunaaðilum en
ráðherra hefur kynnt hugmyndir
sínar í drögum að frumvarpi til
nýrra laga. Þar em mörg álitaefni,
m.a. varðandi rækjuveiðar, breyt-
ingar á sóknarmarki, hlut loðnu-
veiðiskipa í öðrum veiðum og ekki
síst veiðar smábáta undir 10 tonn
að stærð.
Hér verður aðeins drepið á síöast-
nefnda þáttinn.
Reynslan 1984-1987
Á áranum 1984-85 var sett heild-
artakmörkun á afla smábáta á öllu
landinu. Þetta var ósanngjarnt og
hættulegt kerfi sem sprakk í hönd-
unum á þeim sem komu því á. Ég
gagnrýndi þetta kerfi margsinnis á
Alþingi og benti á annmarka þess
og aðrar leiðir til stjórnunar.
Með breytingu á lögunum um
stjórn fiskveiöa í árslok 1985 feng-
ust verulegar lagfæringar varðandi
botnfiskveiðar smábáta þótt út-
færsla á banndagakerfmu væri
umdeild. Smábátar voru eftir sem
áður einu fleyturnar þar sem ekki
var skammtaður afli á skip. Þannig
var boðið upp á íjölgun smábáta
sem ekki hefur látið á sér standa
síöustu árin. Þrátt fyrir fjölgun og
bætta tækni er hlutdeild smábáta
í þorskafla þó aðeins um 8% og
smábátar eiga ekki nema um 200
tonn í 13% aflaaukningu það sem
af er þessu ári.
Það er þó ljóst að skorður verður
að setja við fjölgun smábáta sem
KjaUarinn
Hjörleifur
Guttormsson
alþingismaður fyrir
Alþýðubandalagið
margir eru í smíðum og eiga eftir
að keppa um takmarkaða veiði.
Tillögur sjávarútvegsráð-
herra
Samkvæmt tillögum sjávarút-
vegsráðherra í drögum að frum-
varpi á að skipta smábátum í tvo
flokka við 6 tonna stærðarmörkin.
Bátum frá 6-10 tonn að stærð vill
hann úthluta kvóta, þ.e. „sérstöku
veiðileyfi með aflahámarki miðað
við meðalafla báta í sama stærðar-
flokki ákveðið viðmiðunartíma-
bil.“ Talað er um að „taka sérstakt
tillit til þeirra aðila sem aflað hafa
yfir meðalafla báta í sama stærðar-
flokki á viðmiðunartímabili." Ekki
er ljóst hvernig hugmyndin er að
útfæra það ákvæði.
Bátar undir 6 tonn að stærð eiga
að búa við „tímabundin veiði-
bönn“, svipað og verið hefur en
þeim á nú að vera „óheimilt að
veiða meira en 40 lestir árlega í
þorskígildum reiknað". Þó er tekið
fram að heimilt skuli vera að út-
hluta bátum af þessari stærð kvóta
eins og í stærri flokknum, „hafi
þeir aflað yfir 60 lestir af botnfiski
á árinu 1985,1986 og 1987.“ Framsal
á kvóta smábáta á að vera „ófram-
seljanlegt" samkvæmt tillögum
ráðherrans.
Viðbrögð smábátaeigenda
Smábátaeigendur hafa að vonum
brugðist hart við þessum hug-
myndum ráöherrans. Á þingi
Landssambands smábátaeigenda í
lok október var gerð krafa um að
handæra- og línuveiðar smábáta
yröu undanþegnar veiöitakmörk-
unum. Þeir sem netaveiðar stunda
geti valiö um sóknarmark fyrri-
hluta árs eða aflamark „eftir eigin
veiðireynslu“ síöustu tvö árin.
Línuveiðar báta, 6-10 tonn aö
stærð, „lúti sömu lögum og línu-
veiðar annarra skipa". Þá telur
Landssamband smábátaeigenda aö
bátar undir 10 brl. eigi að falla und-
ir sömu endumýjunarreglur og
önnur skip.
Stefnt í mikið óefni
Nái tillögur sjávarútvegsráð-
herra um veiðar smábáta fram að
ganga er stefnt í mikið óefni. Menn
eiga eftir að sjá hvað kæmi út úr
kvóta fyrir báta yfir 6 brl., en flest
bendir til að margir færu illa út úr
þeim skiptum. Þá er lítið réttlæti í
þeirri hugmynd að ekki megi fram-
selja kvóta báta neðan við 10 tonna
mörkin.
Fyrir trillueigendur sem
skammta á 40 tonna hámarksafla
er dæmið ekki aðeins alvarlegt,
heldur jafngildir að verið sé að loka
á þessar veiðar hjá þeim sem ætla
að hafa þær sér til framfærslu.
Miðað við algengt meðalverð þýðir
þetta rétt um 1 milljón króna í
brúttótekjur á ári og af þeirri upp-
hæö eiga menn að greiða rekstrar-
kostnað og fjármagnskostnað af
fleytunum. Minna má á að heil
byggðarlög á Austurlandi og víöar
byggja afkomu sína á smábátaút-
gerð.
Eftir er að sjá hvaða tillögur
koma fyrir Alþingi frá ríkisstjórn-
inni um stjórnun fiskveiða. Verði
þær í líkingu við það sem kynnt
hefur verið varðandi smábátana
þarf þingið að svara stórum spurn-
ingum á stuttum tíma.
Hjörleifur Guttormsson
„Minna má á að heil byggðarlög á Austurlandi og viðar byggja afkomu
sina á smábátaútgerð," segir greinarhöt. - Frá höfninni i Neskaupstað.