Dagblaðið Vísir - DV - 17.11.1987, Qupperneq 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 17. NÓVEMBER 1987.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð i lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Ráðizt að Tjörn og Kvos
Mikill meirihluti Reykvíkinga og einnig íslendinga
er andvígur fyrirhuguöu ráðhúsi í norðvesturhorni
Tjarnarinnar. Skoðanakönnun DV hefur leitt í ljós, að
borgarstjórn Reykjavíkur er á hálum ís á Tjörninni, sem
á sér fleiri vini en steypusinnar hafa gert ráð fyrir.
Ráðhúsið í Tjörninni er aðeins eitt dæmið af mörgum
um eyðingarafl hins opinbera, sem ræðst að Tjörninni
og Kvosinni úr ýmsum áttum. Til dæmis eru rökstudd-
ar grunsemdir um, að nýja uppfyllingin við Fríkirkjuveg
sé lævís undanfari breikkunar bílaumferðar-holræsis.
Tímabært er, að yfirvöld skipulags Reykjavíkur láti
almennt af smíði nýs og stórkarlalegs miðbæjar ofan í
hinum gamla og látlausa. Almennt á að hætta að rífa
gömul hús og fara fremur að láta nýleg hús víkja, ef
alvarlegir árekstrar verða milli gamals og nýs tíma.
Annað fyrirhugað hús er enn óvinsælla en ráðhúsið.
Það er steindauði alþingiskassinn, sem stjórnmálaflokk-
arnir hyggjast reisa alla leið frá ráðhúsinu fyrirhugaða
og að Austurvelli, teiknaður í óvenjulega víðáttumiklum
bankakassastíl, sem við höfum miklu meira en nóg af.
Ekki er auðvelt að sporna við framkvæmdum af þessu
tagi, nema benda jafnframt á, hvernig lina megi hús-
næðisskortinn, án þess að reisa þurfi stóra og freka
steypukassa á viðkvæmum og fínlegum stöðum. Það er
raunar auðveldara en ætla mætti við allra fyrstu sýn.
Hafa þarf í huga, að suma starfsemi ber að laða að
miðbæ og ýta annarri frá honum. Glæða þarf verzlanir
og aðra afgreiðslu fyrir almenning, en losna við um-
fangsmiklar skrifstofur, sem ekki eru í miklu sambandi
við fólkið á götunni, til dæmis sumar borgarskrifstofur.
Meðal kontóra, sem hrekja mætti úr Kvosinni, eru
þeir hlutar bankanna, sem ekki eiga bein viðskipti við
fólkið af götunni. Ennfremur forstjóraskrifstofur og
flestar aðrar skrifstofur stofnana á borð við Póst og síma
og heilar stofnanir á borð við Reiknistofu bankanna.
Hin upprunalegu hús Landsbankans og Útvegsbank-
ans gætu hvort um sig hentað vel sem ráðhús. Því miður
yrði dýrt að fjarlægja hinar afkáralegu viðbætur þess-
ara húsa, sem yrði að sjálfsögðu nauðsynlegt, ef auka
ætti virðingu þeirra sem ráðhúsa eða Hæstaréttarhúsa.
En önnur hús eru hentugri. Nýja Seðlabankahúsið
hefur það umfram önnur ný hús að vera ekki ljótt og
hentar því prýðilega sem ráðhús við höfnina. Starf
Seðlabanka, Þjóðhagsstofnunar og Reiknistofunnar get-
ur flutzt brott og raunar hvert á land sem er.
Annað hús, sem kemur ekki síður til greina, er gamla
Landsbókasafnshúsið, sem er með fegurri húsum mið-
bæjarins. Eftir nokkur ár flytzt safnið í Þjóðarbókhlöð-
una. Þá er kjörið, að borgin kaupi húsið fyrir ráðhús.
Sá hængur er þó á, að húsið hentar líka Hæstarétti.
Þriðja húsið er Hótel Borg, sem ber sig tígulega við
hefðartorg borgarinnar og er hannað í eðlilegu fram-
haldi borgarskrifstofanna í Pósthússtræti. En sárt væri
að missa eina hótelið í Kvosinni, því að evrópsk hefð
er fyrir grónum virðingarhótelum við aðaltorg.
Hótel Borg gæti raunar líka verið útibú Alþingis. En
svo vel vill til, að andspænis við Austurvöll standa ein-
mitt hinir dauðu og gestasnauðu kastalar Pósts og síma,
kjörnir fyrir kontóra þingmanna og starfsmanna Al-
þingis, svo að forðast megi nýjan alþingiskassa.
Af þessu má sjá, að nægir og góðir kostir eru aðrir
en þeir að reisa fyrirhugað ráðhús í Tjörninni og fyrir-
hugaðan alþingiskassa ofan í stóran hluta Kvosarinnar.
Jónas Kristjánsson
Staldrað við
Fövum að öllu
með fullri gát
Gamalt deilumál skýtur enn upp
kollinum og mun því verða hreyft
á þingi í vetur. Hér er um að ræða
fóstureyðingarlöggjöfina og þá
einkum það atriði hennar er lýtur
að hinum félagslegu ástæðum er
geta heimilað fóstureyðingar.
Máhð er hið viðkvæmasta, það
snertir lífið sjálft og kviku þess,
friðhelgi þess eöa spurningu um
undantekningar. En hyggjum hér
að. Sú löggjöf, sem við nú búum
við, var mikil málamiðlun, þrætt
var sem vandlegast það guhna ein-
stigi, sem til raunhæfastar fram-
kvæmdar leiddi, þar sem mannleg
sjónarmið voru skoðuð frá flestum
hhðum.
Ástæður knúðu á
Þáverandi heilbrigiðsráherra,
Matthías Bjarnason, á miklar
þakkir og heiður af því að hafa leitt
málið farsællega til lykta og tekið
á því af víðsýni og fordómaleysi án
þess nokkurn tímann að gleyma
rétti manneskjunnar, án þess að
gleyma lífsréttinum í raun. Horft
til baka til þess tíma er áreiðanlega
mjög merkilegt að svo skyldi til
takast.
En ástæðurnar knúðu á - ástæð-
ur sem nú virðast allt um of
gleymdar - raunverulegt ástand -
ófremdarástand sem blasti við, ef
betur var gáð, og var þó fullljóst
að aldrei kæmu þar líkt því öll
kurl til grafar.
Fóstureyðingar erlendis fyrir
þær konur sem efni og aðstæður
höfðu til þess - ólöglegar fóstureyð-
ingar hér heima. Kaldar staðreynd-
ir sem knúðu á. í umræðunni þá
voru þessi gildu rök rækilega tí-
unduð og þessar staðreyndir
(beinar sem hálfhuldar) urðu til
þess að Alþingi brást þannig viö,
að miklum meiri hluta. Það hrygg-
ir mig ævinlega þegar ég heyri eða
les það að við sem áttum hér hlut
að og höfum síðar varið þessa lög-
gjöf höfum gert þetta af fullkomnu
tillits- og virðingarleysi fyrir sjálfu
lífinu.
Ávallt neyðarúrræði
Ef svo hefði verið þá hefðum við
opnað allt upp á gátt en ekki sett
þá fjölmörgu fyrirvara sem settir
voru; ekki samhliða tryggt að fyrir
hendi skyldi hin færasta ráðgjöf og
þjónusta og viljað um leið byggja
upp öflugt fræðslustarf sem tæki
til allra þátta þessa viðkvæma og
vandasama máls. Raunar er það
nú svo að fyrir mér hefur eitt ætíð
verið æðst, þ.e. að sjálfsákvörðun-
arréttur konunnar að undangeng-
inni rólegri íhugun með færustu
ráðgjöf að baki ætti hér að gilda -
innan þeirra takmarka er lögin
setja. Ég er nefnilega sannfærður
um það að aðgerð sem þessi er allt-
af neyðarúrræði, síðasta úrræðið
sem gripið er til, svo mikið og afger-
andi traust ber ég til íslenskra
kvenna og þeirra er þeim veita ráð-
gjöf einnig.
Vitnað til almættisins
Ekki fordæmi ég þá sem segjast
unna lífmu svo miklu heitar en við
sem þessi lög samþykktum, en fjöl-
mörg þeirra sem mótmæla hinum
félagslegu ástæðum telja hins veg-
ar að hin læknisfræðilegu rök séu
fullgild og næg réttlæting. Gera
sem sé greinarmun á lífi og lífi, en
ekki treysti ég mér til þess. Og ef
stóryrði eru notuð - eyða lífi -
drepa - morð - og önnur viðlíka,
ef þau eru notuð og jafnvel vitnað
til guðdómleikans í leiðinni - hvaö
þá um líf þeirra sem réttlátt þykir
og eðlilegt að eyða - að fóma, svo
notuð séu þeirra eigin orð?
KjaJIarinn
Helgi Seljan
fyrrverandi alþingismaður
Það er svo ömurlegt til þess að
vita að víða erlendis (a.m.k.) eru
helstir andstæðingar fóstureyðinga
einhveijir herskáustu fylgjendur
styrjaldarátaka með óhjákvæmi-
legri fjöldaslátrun. Og þar er líka
vitnað til almættisins, svo réttmætt
sem það nú er.
En að því slepptu þá held ég að
hér þurfi að fara að með fullri gát
og láta virðingu fyrir lífinu og virð-
ingu fyrir ákvörðunarréttinum
haldast í hendur við alla ákvarð-
anatöku. Gallalaus er löggjöfm
ekki og vel má hugsa sér að skoða
rækilega framkvæmdina og loka
glufum sem sanngjarnt og eölilegt
kann að vera að fylla í. Eitt er al-
veg víst að ekki hefur verið staðið
við þann mikilvæga og afgerandi
þátt sem að fræöslu og fyrirbyggj-
andi aðgeröum snýr. Þar hrópar
raunar vanrækslan á okkur alltof
víða og það þurfti nýja vá á heil-
brigðissviðinu - þá voðalegu eyðni
- til þess að tekið væri af alvöru
við sér, en um það skal ekki frekar
fjölyrt hér. En óháð því þarf að
hefja fræðsluþáttinn til aukins
vegs, enda ein höfuðforsenda allrar
löggjafarinnar. Á það hefur oftlega
verið knúið og áminnt um af þeim
sem fylgdu þessari víðtæku mála-
miðlun á sínum tíma; málamiðlun
sem í heild hefur til heilla orðið
miðað við óviðunandi ástand mála
þegar lögin voru sett.
Með markvissum aðgerðum
Ráðgjöfin í víðustu og bestu
merkingu þarf og á aö vera slík að
henni sé til hins ýtrasta hægt að
treysta. Ég hlýt að gera þá kröfu
sem stuðningsmaður laganna og ég
treysti því að þar sé í hvívetna vel
að verki staðið. Hins vegar er rétt
að greina frá miklu og afgerandi
varttrausti á þessa ráðgjöf í máli
margra andstæðinga sem hafa haft
hér um þunga áfellisdóma. Þeir
áfellisdómar þurfa að verða ómerk-
ir dæmdir með öllu.
Vissulega eru félagslegar ástæð-
ur án frekari skilgreiningar
umdeilanlegar og rétt að skoða
nauösynlegar skorður, ef ásakanir
um óheft frelsi eiga við einhver rök
að styðjast. En að meginhluta eiga
þær rétt á sér. Það er svo samfé-
lagsleg skylda að gera þær sem
óþarfastar, helst má þær brott, með
markvissum aðgerðum til öryggis
og unandi félagslegra aðstæðna í
heild í þjóðfélaginu. Það eiga fé-
lagshyggjuöflin í landinu að
sameinast um ásamt þeim frjáls-
lyndu öflum sem gera sér þessa
grunnástæðu ljósa og vilja með öll-
um ráðum úr bæta.
Og munum svo eftir því að bera
virðingu fyrir lífinu frá upphafi til
æviloka og sýna það í verki gagn-
vart lifendum öllum, börnunum,
þeim sjúku og fótluðu og þeim ald-
urhnignu. Framkoma okkar í því
efni segir meira um innræti okkar
og raunveruleg mannleg viðhorf en
stóryrðahróp um fóstureyðingar
sem morð og manndráp. Það er
meginmálið í raun, enda fer það
eitt saman við framtíðarviðhorf
okkar til velferðar hinna óbornu.
Helgi Seljan
„Þáverandi heilbrigðisráðherra, Matthías Bjarnason, á miklar þakkir
og heiður af því að hafa leitt málið farsællega til lykta,“ segir greinar-
höfundur m.a.
„Eitt er alveg víst aö ekki hefur verið
staðið við þann mikilvæga og afgerandi
þátt sem að fræðslu og fyrirbyggjandi
aðgerðum snýr.“