Dagblaðið Vísir - DV - 27.04.1988, Qupperneq 7

MIÐVIKUDAGUR 27. APRÍL 1988.
7
Fréttir
Orðaskak þingmanna á hinu háa Alþingi:
Háttvirtur þingmaður minn-
ir fremur á mink en ref
Umræður þingmanna á hinu háa
Alþingi hafa oft orðið umræðuefni
manna á meðal og þykir sitt hveijum
um það málfar sem þingmenn hafa
tamið sér. Hefur verið haft á orði að
það sem menn þurfl stundum að sitja
undir á Alþingi þætti ekki boðlegt
fyrir utan dyr þinghússins við
Kirkjustræti.
Á þingi sitja margir af snjöllustu
ræðumönnum landsins og mál þeirra
oft snjallt og hnitmiðað. Eigi aö síður
er stundum gripið til orðfæris sem
getur orkað tvímælis, jafnvel á skjön
við velsæmi, sérstaklega þegar
mönnum er mikið niðri fyrir.
Reyndar er það svo aö þingmenn
grípa nánast aldrei til orða sem bein-
línis mega teljast dónaleg. Þeir hafa
lag á því að tala sig framhjá hlutun-
um þannig aö merkingin skiljist og
geta þá verið meinhæðnir. Einn
starfsmaður þingsins orðaöi það svo
að þingmenn gætu verið stóryrtir án
þess að vera með dónalegar athuga-
semdir. Það myndi heldur ekki þýða
mikið þvi þingforseti væri fljótur til
að víta menn ef það kæmi fyrir.
Þingmenn hafa frelsi til
að segja hug sinn
Grundvallarreglan er sú að þing-
menn hafa frelsi til að segja hug sinn
og er réttur þingmannsins mikill í
þessu efni samkvæmt lögum. Þing-
menn verða ekki lögsóttir fyrir utan
þing fyrir ummæli sín þar nema að
þingið samþykki það, m.ö.o. svifti þá
friðhelgi þingsins. Er þetta til að
tryggja þingmönnum eðlilegt mál-
frelsi.
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
hefur verið forseti sameinaðs þings
síðan 1983 og þingmaður svo dl óslit-
ið síðan 1959. Hann sagðist ekki hafa
orðið var við neina sérstaka breyt-
ingu á orðfæri þingmanna á síðustu
árum en sagði að vissulega væri það
verðugt rannsóknarefni að spá í
breytingar á þessu sviði. Þorvaldur
taldi að það færi mikið eftir umræðu-
efnum hvernig þingmenn höguðu
máli sínu. Ef mönnum væri mikið
niðri fyrir ættu þeir til að láta ýmis-
legt vaða sem gæti varla talist viðeig-
andi.
„Mönnum getur oft mislíkað það
sem samþingmenn segja en yfirleitt
gera þingmenn sér grein fyrir því að
búast má við öllu í hita leiksins. Það
getur stundum komið ankannalega
út, þegar umræöum er sjónvarpað,
að sjá þetta í rólegheitunum heima í
stofu.“ Þorvaldur sagði aö forseta
bæri aö taka í taumana ef þingmenn
töluðu ekki eins og hæfði virðingu
þingsins.
í þingsköpum Alþingis segir ekki
margt um hvaða áhrif forseti eigi að
hafa á umræður. Þar segir þó: „För-
setar stjóma umræðum og sjá um
að allt fari fram með góðri reglu.“
Þingvíti em alvarlegustu viðurlög
sem hægt er að beita. Um þau segir
í þingsköpum: „Ef þingmaður talar
óvirðulega um forseta íslands eða
ber þingið eða ráðherra eða einhvern
þingmann brigslyröum eða víkur
með öllu frá umtalsefninu þá skal
forseti kalla til hans: „Þetta er ví'ta-
vert,“ og nefna þau ummæli sem
hann vítir. Nú er þingmaður víttur
tvisvar á sama fundi og má þá for-
seti, með samþykki fundarins, svipta
þingmanninn málfrelsi á þeim
fundi.“
Stóryrtar bjórumræður
Þeir sem við var rætt vom sam-
mála um að umræður á þingi yrðu
hvað heitastar í kringum dlflnninga-
mál eins og bjórinn en þar vegast
menn á þvert á flokkslínur og þess
jafnvel dæmi að samflokksmenn eigi
í illvígum deilum.
Þetta sást glögglega í umræðum um
bjórinn 24. febrúar nú í vetur. Þar
sagði Sverrir Hermannsson m.a.:
..enda fara þeir þannig að ráði
sínu, nefndin, meirihlutinn, að kasta
frumvarpinu, varpa því fyrir ofur-
borð og flutningsmenn em kag-
hýddir og hin þorstláta valkyija,
háttvirtur 13. þingmaður Reykjavík-
urkjördæmis, kom hér upp og kyssti
á vöndinn og heyrðist smellur út á
tún.“ Skömmu áður hafði Sverrir
kallaö þingflokksformann sinn:
, ,þingflokksformannsnefnuna“.
Sagði Sverrir litlu síðar í samtali við
DV að menn yrðu að þola þaö þó tal-
að væri til þeirra á almennilegri
íslensku.
Þá hleypur mönnum stundum
kapp í kinn þegar mál sem þeim em
mjög hugleikin ber á góma. Það
sannaöist þegar Halldór Blöndal
svaraði ræðu Jóns Braga Bjamason-
ar, við umræðu 17. mars, þar sem
Jón hafði sagt að Háskóli á Akureyri
Einvígið milli Jó-
hanns og Karpovs
fer fram í Seatfle
- hefði heldur kosið að tefla á Akureyri, segir Jóhann
„Campomanes, forseti Alþjóða-
skáksambandsins, tilkynnti það
formlega í gær að einvígi þeirra Jó-
hanns .Hjartarsonar og Anatoly
Karpovs fari fram í borginni Seattle
í Bandaríkjunum í janúar næstkom-
andi,“ sagði Friðrik Ólafsson, skrif-
stofusijóri Alþingis, í samtali við DV.
„í sjálfu sér líst mér ekkert illa á
að tefla í Seattle þótt ég hefði frekar
kosið að tefla á Akureyri og tíma-
setning einvígisins hentar vel miðaö
við það sem ég hef að gera út þetta
ár,“ sagði Jóhann Hjartarson.
Friðrik Ólafsson sagði að tilboðið
frá Seattle, sem upphaflega var um
einni milljón krónum lægra en tilboð
Akureyringa, hefði nú verið hækkaö
í það sama og Akureyringar buðu,
eða 80 þúsund dollara. Hann sagðist
viss um aö svo hátt boð hefði ekki
borist frá Seattle ef boð Akureyringa
hefði ekki verið jafnmyndarlegt og
raun bar vitni.
Jóhann Hjartarson sagðist þegar
vera farinn aö huga að undirbúningi
þessa einvígis. Hann sagðist þó ekki
á þessari stundu geta sagt til um
hvort undirbúningurinn fyrir þetta
einvígi yrði með sama hætti og fyrir
einvígið við Kortsnoj, það myndi
koma í ljós síðar á árinu.
Næsta stórverkefni Jóhanns við
skákborðið verður mót númer tvö
hjá Stórmeistarasamtökunum en
það fer fram í Frakklandi og á að
hefjast 8. júní samkvæmt áætlun. Þar
munu þeir báðir tefla, Karpov og
Kasparov, ásamt öðrum sterkustu
skákmönnum heims. -S.dór
ert skal um þaö sagt hvort sá hópur manna, er hér sést, sé oröljótari en
aðrir þingmenn.
bæri vott um að menn væru famir
að reka „refabúastefnu í háskólamál-
um“.
Sagði þá Halldór um Jón Braga að:
yrði hann maður aö meiri ef hann
kæmi aftur upp í stólinn og bæðist
afsökunar á þeim ummælum sínum
að líkja háskólastarfinu á Akureyri
við refabú og annað álíka smekklegt.
Má raunar segja þegar maður horfir
á háttvirtan þingmann að hann
minni kannski fremur á mink en
ref, en a.m.k. er ég þess fullviss aö
loðdýrakyns er hann þegar hann
mælir þau orð sem hann sagöi í
stólnum áöan.“
Latneskar til vitnanir hættar
Breytingar á orðafari og orðsnilld
þingmanna þótti mönnum erfitt að
segja fyrir um. Flestir töldu að litlar
breytingar hefðu orðið þar á - snjall-
ir ræðumenn væru enn á þingj sem
áður. Einn starfsmanna þingsins
sagði að mönnum hætti til að gylla
dalítið orðsnilld fyrri þingmanna.
Sífellt væru að koma nýir menn á
þing sem sjóuðust til og væru engir
eftirbátar hinna.
Það væri t.d. gömul saga um það
að rceðumenn á þingi hefðu kannski
ekki verið eins snjallir og áður var
talið og mætti jafnvel sjá í þingtíðind-
um. Fyrir 1952 voru ræður þing-
manna ekki teknar upp á segulbönd,
heldur skrifaðar af þingskrifurum
eftir á og þá að nokkru eftir minni.
Þingskrifarar voru margir hveijir
hinir mestu snillingar og bættu oft
ræðurnar til mikilla muna.
Þá hefur lærdómur þingmanna
breyst, eins og annarra landsmanna,
og heldur er oröið sjaldgæft aö heyra
latneskar tilvitnanir eins og áöur var
þó algengt.
Það er gaman að skoða hvað Ámi
prófastur Þórarinsson segir í ævi-
sögu sinni um orðaskak þingmanna,
en hann var þirigsveinn í nokkur ár
í kringum 1880. Þess ber að geta að
Árni rekur orðaskiptin samkvæmt
minni sem þótti með ólíkindum:
„Stemmningin á þinginu var yfir-'
leitt prúð og kurteisi þingmanna
mikil hvers í annars garð. Þó rifust
þeir oft í þingræðum og gátu orðið
ósvífnir. Stundum gripu þeir fram í
hver fyrir öðrum, eins og ennþá tíðk-
ast. Einu sinni var Jón Ólafsson að
halda ræöu og komst svo að oröi: „Ég
skal koma með dæmi.“ Svo nefndi
hann dæmið og bætti viö: „Ég skal
koma með annað dæmi.“ Þá greip
Arnljótur Ólafsson fram í lágum
rómi: „He-he! Exempla non probant"
- dæmi sanna ekkert. „Veit ég vel,“
svarar Jón á augabragði, „en ex-
empla explicant" - en dæmi skýra.
Svona var nú riflst á þingi í þá
daga og þættu líklega sérkennileg
orðaskipti í dag. _smJ
HAFÐUHEfrHLA ÞÉR
®] Stilling
Skeifunni 11,108 Reykjavík
Simar 31340 & 689340
Hjá okkur færö þú „original" hemlahluti í allar
tegundir bifreiða. - Og það á sérlega góðu verði.
I
HVAÐ ER FRAMUNDAN í EFNAHAGSAÐGERÐUM?
VÆRIEKKI RETT AÐ KAUPA SER NYJAN BIL A GOÐU VERÐI?
Nýir Daihatsu Charade árg. 1988
framdrifnir, 3ja og 5 dyra
Okkar verð frá kr.
340.000,
HAG-PORT
Keflavtk
æ
Söluaölli:
BÍLASALAN BUK
Skeifunni 8, simar 68-64-77 og 68-66-42