Dagblaðið Vísir - DV - 16.05.1988, Blaðsíða 14

14
Frjálst.óháÖ dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð í lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Fólkið tók völdin
Lítið hefur gerst um helgina annað en að ríkisstjórn-
in hefur staðfest gengisfellinguna sem fólkið hafði fram-
kvæmt á föstudaginn. Öðrum efnahagsráðstöfunum er
slegið á frest og enn ekki vitað hvernig þeim reiðir af.
Ríkisstjórnin hefur beðið ósigur með fastgengisstefnu
sína en veit ekki hvernig hún á að reka flóttann. Þó
mátti hún vita að efnahagsráðstafanir voru óumílýjan-
legar og það vekur ekki traust meðal almennings þegar
stjórnarflokkarnir hiksta strax á fyrstu metrunum. All-
ir vissu að gengisfelling lá í loftinu og undarlegt stjórn-
leysi að eiga ekki svör við þeim afleiðingum sem af geng-
isfellingunni hljótast. Þótt ótrúlegt sé virðast ráðherr-
arnir hafa trúað að fastgengisstefnan mundi halda velli
enn um sinn og.nægur tími væri til stefnu.
Á flokkstjórnarfundum, í eldhúsdagsumræðum og
umræðum um vantraustið á ríkisstjórnina fluttu ráð-
herrarnir hjartnæmar ræður um fastgengisstefnuna.
Þeir vöruðu við afleiðingum gengisfellingar og lögðu
lykkju á leið sína til að útskýra fyrir hlustendum hversu
gengisfelling væri fáránleg og fjarstæðukennd. Þessar
ræður voru einlægar en ekki að sama skapi trúverðug-
ar. í rauninni er það furðulegt af leikreyndum stjórn-
málamönnum að taka svo mikið upp í sig sem þeir gerðu
þegar þeir höfnuðu gengisfellingarleiðinnni. Sérstak-
lega í ljósi þess að gengið var fallið hversu lengi sem
þeir lömdu höfðinu við steininn. Og líka í ljósi þess sem
á eftir kom.
Enda fór það svo að ræðuhöldin báru ekki árangur.
Fólk tók ekki mark á ráðherrunum. Þjóðin er ekki eins
vitlaus og menn halda. Hún tók völdin af ríkisstjórn-
inni. Jafnskjótt og þingi var slitið hópaðist almenningur
í bankana. Fyrirtækin, ferðaskrifstofurnar, fólkið sem
lifir í þessu bananalýðveldi, greip til sinna ráða, allir
sem einn. Og gjaldeyrissjóðirnir tæmdust. Sagt er að
gjaldeyrir hafi verið leystur út fyrir tvo og hálfan millj-
arð króna á einum degi. Ríkisstjórnin var tekin í bólinu.
Hvað segir þetta kaupæði okkur? Það segir okkur að
ríkisstjórn ræður ekki ein ferðinni í peninga- og efna-
hagsmálum. Það er athafnalífið, viðskiptin, ferðalögin
og fjárútlát einstaklinga sem skipta máli. Ekki hitt hvort
ráðherrar eru í ferðalögum. Ekki það hvort stjórnar-
flokkar komi sér saman um hvenær höggið ríður af.
Ekki heldur hvort ríkisstjórn þóknast að prédika fast-
gengisstefnu löngu eftir að fast gengi er komið á fleygi-
ferð. Þessi atburðarás sannar að ríkisstjórn og ríkis-
stjórnir framtíðarinnar geta ekki einhliða ákveðið
skráningu gengis. Það er markaðurinn sem ræður, hin-
ar hörðu staðreyndir viðskipta- og athafnalífsins. Geng-
isskráning ræðst ekki af stefnuyfirlýsingum stjórn-
málaflokka. Eitt er hvað þeir vilja. Annað hvað þeir geta.
Gengið var löngu fallið. Það var óðs manns æði að
halda því áfram í föstum skorðum þegar gjaldeyrir var
á útsöluverði. Þeir dagar eru liðnir að stjórnvöld geti
leikið sér með gengisskráningu og sniðið hana að sér-
pólitískum þörfum innanlands. Þeir dagar eru liðnir að
íslendingar séu einir í heiminum eða trúi öflu sem ráð-
herrar segja eins og nýju neti. íslensk stjórnvöld ráða
ekki viðskiptakjörum erlendis eða aflanum úr sjónum.
Ytri aðstæður breyttu forsendum fastgengisstefnunnar,
aðstæður sem íslenska ríkisstjórnin hefur ekki á valdi
sínu. Og eftir því dansar gengið, hvort sem ráðherrum
líkar betur eða verr. Þetta skilur fólkið í landinu. Þess
vegna tók það ómakið af stjórninni og flýtti fyrir gengis-
feflingunni. Ellert B. Schram
MÁNUDAGUR 16. MAÍ 1988.
„Afrakstur tölvuvæðingarinnar verður tæplega mældur i aukinni þjónustu við almenning“, segir greinar-
höfundur.
Tölvuvæðingin ekki
fyrir almenning
í vörslu opinberra aðila er
óhemjumikið af gögnum sem varða
hinn almenna borgara. Það hefur
kostað gríðarlega mikla vinnu og
fé að safna, skrá og varðveita þess-
ar upplýsingar. Upplýsingasöfnun
opinberra aðila er ekki markviss.
Algengt er að fjórir eða fleiri aðilar
safni sömu upplýsingunum. Opin-
berar upplýsingar eru dreiföar um
ríkiskerflð. Oft gengur erfiölega að
draga saman heillega vitneskju um
einstök málefni.
Afrakstur tölvuvæðingar
Tölvuvæðingin hefur opnað
ómælda möguleika á hraðvirkri
upplýsingavinnslu. Ef marka má
kannanir hefur fyrirtækjum þegar
á heildina er litið þó ekki tekist að
auka framleiðni skrifstofumanna
sinna með tölvuvæðingu. í Banda-
ríkjunum er því til dæmis haldiö
fram að framleiðni á skrifstofum
sé síst meiri nú en fyrir tveimur
áratugum. Engin ástæöa er til að
ætla að íslensk fyrirtæki hafi náð
skárri árangri. Nú er sennilega
eytt hðlega 4,0 milljörðum króna í
kostnað við tölvuvinnslu hér á
landi. Það er ljóst að sá kostnaður
skilar sér ekki í aukinni þjóðar-
framleislu. Opinber upplýsinga-
vinnsla hefur þó líklega skilað
skárri árangri. Unnt er að nefna
mörg dæmi um velheppnaða tölvu-
væðingu á opinberri upplýsinga-
vinnslu. Tölvuvæðing ríkisins
beinist að þörfum stjórnkerfisins
og stjórnenda þess. Öflugustu
töivukerfin eru notuð til þess aö
reikna út skatta og álögur og halda
utan um innheimtu þeirra. Við
hönnun þeirra hefur ekki verið
hugað að hagsmunum hins al-
menna borgara.
Þjónusta við almenning
Afrakstur tölvuvæðingarinnar
verður tæpleg mældur í aukinni
þjónustu við almenning.
Vissulega finna menn fyrir hag-
ræði á mörgum sviðum en hinu
má ekki gleyma aö tölvuvæðingin
hefur einnig valdið óþægindum.
Þegar á heildina er htið nýtur hinn
almenni borgari ekki mikils hag-
ræðis af vaxandi tölvuvæöingu í
opinbera kerfinu. Hann fær til
dæmis ekki sendar heim til sín í
dag betri upplýsingar úr hinum
opinberu upplýsingasöfnum en
fyrir áratug. Enn hefur ekki veriö
gerð alvarleg tilraun th að sameina
upplýsingar í opinberu tölvuskrán-
um til hagræðis fyrir almenning. Á
hinn bóginn hefur innheimtuseðl-
um, álagningarseðlum, happdrætt-
ismiðum og öðrum tölvuprentuð-
um seðlum, sem sendir eru til fólks
í pósti, fjölgað til muna. Fólk fær
tölvuseðla sem eru áferðarfallegri
en áöur. Sú vitneskja, sem þeir
hafa að geyma og skiptir almenn-
ing máh, hefur hins vegar ekki
aukist að sama skapi.
Breytt skipulag
Fyrirtæki, sem skara fram úr á
sviði tölvunotkunar, eiga það sam-
eiginlegt að hafa endurskipulagt
KjaUaiinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
starfshætti sína í kjölfar tölvuvæð-
ingarinnar. Reynslan sýnir að
tölvuvæðingin ein skilar ekki þeim
afrakstri sem að er stefnt. Til þess
að unnt sé að ná fram kostum nú-
tíma upplýsingatækni þarf fleira
en tæknin ein að koma til. Margar
opinberar stofnanir safna sömu
upplýsingum og vinna úr þeim
óháð hver annarri. Það skapar
margverknað sem tölvuvæðing
gæti minnkað. Ef nota á upplýs-
ingatæknina er hins vegar nauð-
synlegt að samræma störf þeirra
aðila sem vinna sömu störf. Th
þess að skýra hvað hér er átt viö
má taka dæmi af framkvæmd fast-
eignamats og brunabótamats.
Margvinna í matsstörfum
Þrjú tryggingafélög annast
brunatryggingar. Hvert þeirra hef-
ur tölvuskrá um þær fasteignir sem
það tryggir. Það jafngildir því að í
landinu séu fiórar fasteignaskrár,
þrjár hjá tryggingafélögunum og
ein hjá Fasteignamati ríkisins. Þær
eru allar tölvuvæddar. í nokkur ár
hafa legið fyrir tillögur um að ein-
falda matskerfin og færa þau undir
einn hatt. Til þess að það sé unnt
þarf hins vegar að ná samstöðu
óhkra stjórnmálaafla. Það hefur
ekki tekist. Viö söfnun upplýsinga
um húsnæði er þó enn meiri tví-
verknaður en áður var lýst. Söfnun
upplýsinga um fasteignir og eig-
endur þeirra, skráning þeirra, úr-
vinnsla og varðveisla kostar á
hverju ári ekki minna en 1000 milj-
ónir króna. Við þaö starfa ekki
færri en 800 manns, sumir í fullu
starfi, aðrir aö hluta. í Reykjavík
einni eru nálægt 30 óskyldir opin-
berir aðilar sem safna eða nota
upplýsingar um fasteignir í borg-
inni og eigendur þeirra. Flestir
þeirra eru vel tölvuvæddir.
Opin upplýsingamiðlun
Um það er rætt að við lifum á
upplýsingaöld. Það má til sanns
vegar færa hvað tæknina varðar
en ekki framkvæmdina. Menn
dreymir um að þeir geti tengt heim-
ihstölvur sínar við öfluga upplýs-
ingabanka og fengiö sent inn á
heimili sín mikiö magn upplýsinga.
Þaö ýtir undir þessa draumsýn að
tölvur verða sífellt ódýrari. Sölu-
verö þeirra lækkar stöðugt að
raunvirði. Tölva mun innan ör-
fárra ára veröa ódýrari en mynd-
bandstæki sem nú er að finna á
fiölda heimila. Tæknin er fyrir
hendi á viðráðanlegu verði. Þrátt
fyrir það mun langur tími líða þar
til almenningur fær aðgang fyrir
tölvur sínar að einhverjum mark-
verðum upplýsingum. Þau upplýs-
ingasöfn, sem fólk ætti að eiga kost
á að sækja upplýsingar í, eru ekki
búin undir upplýsingamiðlun af
þessu tagi. Opinbera kerfið er ekki
heldur reiðubúiö aö takast á við
opna upplýsingamiðlun. Því veldur
annars vegar hversu fiókið opin-
bera stjórnkerfið er og hins vegar
þröngsýni stjórnmálamanna.
Stjórnmálamenn og emb-
ættismenn
í opinbera stjórnkerfmu er
ákveðin verkaskipting á milli
stjórnmálamanna og embættis-
manna. Þessi verkaskipting er afar
glögg á sviði upplýsingamála.
Sfiórnmálamennirnir hafa helgað
sér hina stórvirku upplýsinga-
miðla - fiölmiðlana. í gegnum þá
flytja þeir almenningi boðskap
sinn. Fréttatilkynningar, blaöa-
mannafundir, greinaskrif, frétta-
lekar og ýmsar uppákomur eru
notaðar í þeim tilgangi. Stjórn-
málamennirnir eru almennt á einu
máli um að embættismenn eigi
ekki aö nota fiölmiðlana til að
koma upplýsingum til almennings.
Embættismennimir ráða hins veg-
ar hinni tölvuvæddu upplýsinga-
vinnslu. Þeir hafa skipulagt upp-
lýsingasöfnin og lagt á ráðin um
hvaðá verkefni skuli tölvuvæða.
Stjórnmálamönnunum er meö
lagni haldiö frá þessum málum
enda hafa þeir ekki tíma til að setja
sig inn í smáatriði i tæknimálum.
Þessi verkaskipting, sem virt er
með þegjandi samkomulagi, hefur
gert það að verkum að tölvuvædd
upplýsingavinnsla opinberra aðila
og upplýsingaþjónusta fiölmiðl-
anna hafa aldrei mæst.
Stefán Ingólfsson
„í Bandaríkjunum er því til dæmis
haldið fram að framleiðni á skrifstofum
sé síst meiri nú en fyrir tveimur ára-
tugum. Engin ástæða er til að ætla að
íslensk fyrirtæki hafi náð skárri ár-
angri.“