Dagblaðið Vísir - DV - 12.07.1988, Blaðsíða 34

34
ÞRIÐJUDAGUR 12. JÚLÍ 1988.
Lífestill
Heimilisbókhald raimveruleg kjarabót
Neyslan
skipulögð
Grundvöllur sparnaðar í heimilis-
haldi er aö hafa góða yfirsýn yfir
útgjöld. Þá fyrst er menn vita
hveiju þeir eyða og í hvað geta
þeir farið að skilja kjarnann frá
hisminu. Hver kannast ekki við
það að fara í verslun og koma það-
an hlaðinn alls kyns óþarfa? Og þó
var upphaflegi tilgangurinn
kannski aðeins að kaupa mjólk eða
eitthvað annað tilfallandi. Með
skipulagningu má komast hjá
þessu.
Að halda heimilisbókhald er ein-
hver besta leið sem tii er til að
skipuleggja neyslu sína. Staðreynd
málsins er nefnilega sú að fæstir
hafa nokkra hugmynd um hve mik-
ið af tekjunum-fer í matarinnkaup.
Góð leið til að byrja skipulagn-
ingu er að gera sér grein fyrir mat-
arkostnaði á mánuði. Sumum hef-
ur geflst vel að nota greiðslukortið
eingöngu í matarverslunum. Þá fá
þeir sundurhðað á gíróseðli hver
matarkostnaðurinn er. DV hefur
spumir af nokkrum sem hafa reynt
þetta. Flestum hefur brugðið í
brún. Einn heimildarmanna DV
stóð sjálfan sig að þvi að fara með
helminginn af öllum sínum tekjum
í Hagkaup. Það fundust honum ih
örlög.
Að hafa hemil á eyðslunni
Ein heilladrýgsta aðferð í tóbaks-
varnaráróðri er að fá fólk til að
gera sér grein fyrir hve miklu það
eyðir í sígarettur á ári. Þá er gjam-
an bent á hvað hægt heföi verið að
gera við þessa peninga.
Sama gildir um matarinnkaup.
Fólk virðist hafa sterka tilhneig-
ingu til að halda að allt sem fer í
mat sé nauðsynlegt. Svo er þó ekki.
Er fólk hefur gert sér grein fyrir
heildarútgjöldum í mat á mánuði
þarf að setjast niður og taka saman
lista yfir þau matvæh sem eru hluti
af daglegri neyslu. MikUvægt er að
allt sé tekið með á Ustann sem er
keypt, það er ónauðsynlegt að
skera niður á þessu stigi. Þegar sá
Usti er kominn þá þarf að gera
áætlun um hvaða magn er nauð-
synlegt að kaupa í hverri viku.
Þegar næst er keypt í matinn er
nauðsynlegt að hafa þessa áætlun
með sér. Hún er þá notuð sem inn-
kaupaUsti. Þá er einnig hægt að
bæta því á Ustann sem gleymst
hefur. Á þessu stigi er nauðsynlegt
Neytendur
að eyða góðum tíma í matarinn-
kaup.
Að skrá niður freistingar
Eftir að hafa notað þennan Usta
í svo sem einn mánuð er næsta
öruggt að mikfll sparnaður hefur
náðst og það án þess að hafa neitað
sér um nokkum skapaðan hlut. Þó
ætti að hafa náðst nokkuð góð yfir-
sýn yfir daglegt neyslumynstur
íjölskyldunnar. Þegar þessum
áfanga er náö tekur við næsta stig,
en það er að skrá niður freistingar.
Flaustursleg matarinnkaup, sem
gerð eru í flýti, gera það að verkum
að keyptur er aUs kyns óþarfi. Þá
er það látið í körfima sem næst er
hendi án tilUts til þess hvort það
er nauösynlegt eða ekki. Ekki er
heldur spáð í kostnað.
Þegar fólk hefur náð góðri yfirsýn
yfir sitt neyslumynstur gæti verið
Sumir hafa tekið tölvutæknina í sina þjónustu. Nú er svo komiö að seld
eru forrit fyrir heimilisbókhaldið.
fróðlegt að fara einu sinni í stór-
markað á mesta annatímanum og
með tóman maga. Þá er keypt inn
í flýti. Þegar heim er komið þá er
um að gera að Uta á neysluUstann
og bera hann saman við það sem í
pokunum er.
Þá er næsta víst aö fólk gerir sér
grein fyrir öUum þeim óþarfa sem
slæðst hefur með. Þá er um að gera
að skrá niður aUan þennan óþarfa
og skipuleggja hvenær á að kaupa
hann og í hvaða magni.
Að spara án þess að neita
sér um neitt
Margir setja samasemmerki milU
spamaðar í matarinnkaupum og
þess að ganga um með reyrða mitt-
isól. Þetta er þó alrangur hugsun-
arháttur. Mesfi spamaðurinn er
fólginn í skipulagningu en ekki í
því að svelta sjálfan sig og fjöl-
skylduna.
DV hefur spumir af manni sem
ætlaði að spara þegar hann fór í
ferðalag með fiölskylduna um
landið. Áður en haldið var af stað
rakst hann á saltað hrossakjöt á
tUboðsverði. Hann keypti stóran
skammt.
Fjölskyldan hélt af stað í ferða-
lagið. Á fyrsta áfangastað var tjald-
að. Þegar borða átti hrossakjötið
reyndist það ólseigt og vann ekki á
því nokkur tönn.
Næsta kvöld var enn reynt með
sama árangri. Er farið var að stór-
sjá á fjölskyldunni ákvað maður-
inn að henda kjötinu. Þá var
hungrið orðið svo mikið að snætt
var á fínustu veitingastöðum það
sem eftir var ferðarinnar. Þegar
upp var staðið var ferðin mun dýr-
ari en hún hefði veriö með skipu-
lagðrineyslu. -PLP
Dýrt að versla í vikulok
Flestar íjölskyldur í þéttbýli hafa
sama mynstrið á innkaupum. Aðal-
lega er verslað í stórmörkuðum
einu sinni í viku. Yfir sumarið,
þegar verslanir eru lokaðar á laug-
ardögum, era fimmtudagar og þó
heldur föstudagar notaðir til inn-
kaupa. Á föstudögum hafa flestir
stórmarkaðir opið til 20 eða 21.
Hver kannast ekki við það að fara
í verslunarleiðangur á síðasta degi
vikunnar og öll fjölskyldan orðin
dauðþreytt eftir langa og stranga
viku? Búið að ná í börnin í pössun
og þau orðin þreytt og úrill og for-
eldrarnir á harðahiaupum í inn-
kaupum til aö hin langþráða helgi
byiji sem fyrst.
Freistingarnar á
skyndibitastöðum
Margir kannast við það að hafa
fariö í stórmarkaðinn og sparað og
nurlaö. Margir þekkja sig í hjónun-
um sem eyddu löngum tíma í að
velta fyrir sér hveijum einasta hlut
til að komast vel frá matarinn-
kaupunum. Þegar út var komið
vora þreytan og hungrið orðin
skynseminni yfirsterkari. Hvoragt
nennti að elda og þaðan af síður
að vaska upp svo ákveðið var að
hlaupa á næsta skyndibitastað. Og
þá gleymdist að spara.
Þegar hjónin fóra yfir eyðslu
dagsins komust þau að raun um
að máltíðin á skyndibitastaðnum
kostaði nær helming af hagkvæmu
vikuinnkaupunum.
Elda má fyrirfram
En þá spyija sig margir: Hvers á
maður að gjalda? Maður vinnur
alia vikuna og er orðinn alltof
þreyttur í lok vikunnar til að
standa í einhveiju stússi.
Ef fóstudagamir eru notaðir til
innkaupa er afar einfalt að elda
eitthvað á fimmtudegi sem bera
má fram á fóstudegi. Mörg heimili
eiga alls kyns tól og tæki til að
spara tíma við eldamennskuna.
Örbylgjuofn er dæmi um slíkt
tæki. Hvemig væri að nota hann
meira til að flýta fyrir og nýta betur
tíma og peninga. Fyrri hluta vik-
unnar má annað hvort elda tvöfald-
an skammt eða tvennt í einu. Því
er ekki hægt jið steikja kjúkling í
ofninum á fimmtudagskvöldi með-
an maður er að steikja fiskinn? í
þessu tUfelli þarf ekki einu sinni
örbylgjuofn til.
Á fimmtudagskvöldi má skilja
þannig við að auðvelt sé að hita upp
matinn meðan verið er að ganga frá
vörunum.
Fólk á nýtísku heimilum, sem
búin era flestum þægindum, ætti
að geta nýtt sér þann tímaspamaö
sem tækin hafa upp á að bjóða.
Hver þvær t.d. sængurfótin í bað-
karinu þegar hann hefur sjálfvirka
þvottavél?
Svo má líka nota aðra daga til
innkaupa en helstu álagsdagana.
Með góðu skipulagi er hægt að gera
vikuinnkaupin á mánudegi í stað
föstudags.
Geriö áætlanir um matseid
Alveg eins og gerð er áætlun um
innkaup er hagkvæmt að gera
áætlun um matseld.
Nauðsynlegt er að vita að kvöldi
hvað taka eigi úr frystinum fyrir
kvöldmat næsta dags. Ef gleymist
að taka úr frystinum er dýra leiðin
vahn, nefnilega að stökkva út í
næstu verslun og kaupa eitthvað
fljótlegt og þá oftast dýrt. Ef geröur
er listi um matseld fyrir vikuna í
samræmi við þau innkaup sem
gerð hafa verið er mun auðveldara
að halda utan um eyðsluna.
Athugið tilboðin vel
Af og til hafa stórmarkaðir tilboð
á ýmsum vörutegundum. Kaupið
þá inn í meira magni en vanalega.
En aöeins ef þið hafið not fyrir
vöruna. Það er engin ástæða til að
kaupa 13 skúringafótur bara af því
þær era ódýrar.
Unnin matvara er dýr
Oft freistast maður til að kaupa
hálf- eða fullunna matvöra til að
spara tíma við eldamennskuna. Við
höfum áður tekið dæmi af því
hversu miklu dýrara er að kaupa
hrásalat tilbúið heldur en að kaupa
hráefnið í það. Á einu kílói af hrá-
salati getur munaö allt að 300 krón-
um.
Sama gildir um niðursneitt
brauö. Þú borgar allt að 15 krónum
fyrir hvert brauð. Tíminn sem tek-
ur að saxa niður salat eða sneiða
brauð er svo sáralítill að hann einn
getur ekki verið því til fyrirstöðu
að gera slíkt sjálfur.
Morgunkorn og dýr, skraut-
legur pakkamatur
Auglýsingar á innfluttum pakka-
mat, sérstaklega í sjónvarpi, höfða
til bama. Reynið að sneiða hjá inn-
kaupum á slíkum vöram, þótt erf-
itt sé. í fyrsta lagi er hollustugildi
slíks matar vafasamt, sérstaklega
ef hann inniheldur mikinn sykur
og litarefni. í öðru lagi er verðið svo
hátt að íjölskyldur á meðallaunum
geta vart leyft sér slíkan munað.
Jógúrt er dýr þegar hana þarf að
kaupa oft fyrir stóra fjölskyldu.
Hvað varð um gömlu, góðu súr-
mjólkina?
Til tilbreytingar frá púðursykrin-
um má bæta í hana örlitlu af fersk-
um eða þurrkuðum ávöxtum. Nið-
urbrytjuð eph eða appelsínur, rús-
ínur eða þurrkaðar aprikósur í bit-
um. Aht þetta gefur nýtt og ferskt
bragð og góða næringu.
Sælgæti og gosdrykkir
Algengt er að laugardagar séu
sælgætisdagar krakkanna. Skipu-
leggiö innkaupin fyrirfram. Verð-
munur á sælgæti og gosdrykkjum
í stórmörkuðum annars vegar og
sölutumum hins vegar er það mik-
ih að það margborgar sig að kaupa
sælgætið um leið og vikulegu inn-
kaupin fara fram.
Peningarnir vaxa ekki
átrjánum
Þrátt fyrir áht er algengt að inn-
kaup og matseld séu á ábyrgð eins
aðila úr fjölskyldunni, húsmóður-
innar.
En ef gera á átak í spamaði, er
það fjölskylduátak. Spamaðurinn
kostar aukinn tíma og fyrirhöfn og
engan veginn sanngjamt að einn
aðhi taki það allt á sig. Gerið aha
íjölskylduna meðvitaða. Stálpaðir
krakkar hafa gott af því að fylgjast
með innkaupum og gera sér grein
fyrir hvað hdutir kosta og að pen-
ingar vaxa ekki á tijánum.
Gerið innkaupa- og eldunarhsta
saman, þannig að allir séu með á
nótunum til hvers verið er að
spara. Vinnið meira saman eins og
við bakstur og matseld til að auð-
velda verk sem taka langan tíma.
Og munið að sparnaðarátakið
þýðir ekki að ganga með hertar
mittisólar og sultardropa. Það þýð-
ir aðeins að breyta örhtið um lífs-
stfi, sýna meiri aðgát og skynsemi.
Og ef alhr taka þátt getur sparnað-
urinn þýtt aukna samveru og sam-
stöðu fjölskyldunnar. -JJ