Dagblaðið Vísir - DV - 15.07.1988, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 15. JÚLÍ 1988.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÚLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð i lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Framsóknarbankastjóri
Landsbankinn hefur fengiö nýjan bankastjóra. Rétt-
ara væri þó að segja að Framsóknarflokkurinn hafi feng-
j ið nýjan bankastjóra. Valur Arnþórsson, kaupfélags-
stjóri KEA og stjórnarformaður SÍS, hefur verið ráðinn
í stað Helga Bergs. Þessi ráðning kemur í kjölfarið á
ráðningu Sverris Hermannssonar í stað Jónasar Har-
alz. Enn einu sinni hafa Sjálfstæðisflokkur og Fram-
sóknarflokkur skipt með sér bitlingunum. Enn einu
sinni sjáum við helmingaskiptaregluna í framkvæmd.
Enn einu sinni hefur hagsmunagæslan borið árangur.
Valur Arnþórsson er hinn mætasti maður. Hann hefur
starfað lengi hjá Sambandinu við góðan orðstír. Hér er
heldur ekki verið að amast við Vali persónulega. Hins
vegar er hann persónugervingur þeirrar drottnunar-
stefnu, sem er arfleið Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks
og raunar annarra flokka á stundum, að slá eign sinni
á valdastöður í þjóðfélaginu. Framsóknarflokkurinn
telur sig „eiga“ þessa bankastjórastöðu og hefur valið
„sinn mann“. Sjálfstæðisflokkurinn fékk Sverri ráðinn
fyrr á árinu og nú var röðin komin að Framsókn. Helm-
ingaskiptareglan er enn í fullum blóma.
Landsbanki íslands er ríkisbanki. Hann er lang-
stærsti banki landsmanna og þjónar fólki og fyrirtækj-
um úr öllum stéttum og öllum starfsgreinum. Sú þjón-
usta á auðvitað að vera hafm yfir pólitík og bankastjór-
ar eiga að gæta allsherjarhagsmuna en ekki sérhags-
muna. Lánastarfsemi ríkisbanka á auðvitað að ráðast
af hagsmunum bankans og viðskiptavina hans, en ekki
pólitískum viðurgjörningi gagnvart einstökum hags-
munáhópum, pólitískum eða öðrum. Ekki síst nú á tím-
um, þegar vaxandi samkeppni gætir í bankastarfsemi
og markaðslögmál ráða í æ ríkari mæh.
En það er eins og stjórnmálaflokkarnir og forystu-
menn þeirra átti sig ekki á þróuninni. í skjóli póli-
tískrar aðstöðu eru hæfir bankamenn útilokaðir frá
bankastjórastöðum og forréttindamenn úr hópi stjórn-
málamanna eru skipaðir sem einhvers konar varð-
hundar í ríkisbönkunum. Framsókn verður að gæta
íhaldsins og íhaldið verður að gæta Framsóknar. Og
báðir verða að gæta hagsmuna þeirra, sem hygla þeim.
Aðrir flokkar horfa aðgerðarlausir á, almenningur og
jafnvel bankamenn sjálfir virðast hafa gefist upp fyrir
þessu siðlausa lögmáli. Eða hver hefur heyrt stöðuveit-
ingu Vals mótmælt? Yfirgangurinn er jafnvel svo mik-
ill að staðan er ekki einu sinni auglýst og aðrir láta eins
og þeim komi máhð ekki við.
Forstokkunin er meira að segja slík að fuhtrúi stærsta
skuldarans í Landsbankanum er verðlaunaður með.
bankstjórastöðu! Það er opinbert leyndarmál að Sam-
band íslenskra samvinnufélaga er stærsti viðskiptavin-
ur bankans. Og um leið stærsti skuldarinn. Valur Arn-
þórsson er stjórnarformaður SÍS og alhr sjá hvílíka
aðstöðu Sambandið fær þegar sjálfur forsprakkinn er
orðinn innsti koppur í búri hinum megin við borðið.
Þetta kann að virðast eðlhegt í augum þeirra sljórn-
málamanna sem að ráðningu Vals standa. En þá er það
vegna þess að dómgreindin hefur brenglast af æva-
langri misnotkun stjórnmálaflokkanna á opinberum
áhrifastöðum. Þeir rugla saman pólitískri baráttu og
póhtískri fyrirgreiðslu og gera ekki greinarmun á réttu
og röngu. En í ljósi heiðarlegra stjórnarhátta og almenn-
ingsheilla hefur enn einu sinni verið farið yfir strik
velsæmisins.
EUert B. Schram
MPLA-skæruliðahreyfingin er studd af Sovétmönnum og fær meðal annars sovésk vopn eins og þessa eld-
flaugabifreið.
Eftir höfðinu
dansa limimir
Ætla mætti af stöðugum fréttum
frá Angóla að heimsbyggðin stæði
á öndinni af áhuga á borgarstríöinu
þar. Líklega er það þó ekki skýring-
in heldur sú að í Angóla er háð
leppstríð og átökin þar eru fjarstýrt
valdatafl utanaðkomandi ríkja.
Þetta er síðasta stríð þeirrar teg-
undar sem nú er háð í Afríku og
inn í það blandast Bandaríkin, Sov-
étríkin, Kúba og Suður-Afríka.
Angóla fékk sjálfstæði undan ný-
lendustjörn Portúgala árið 1975.
Þótt frelsisstríð heföi geisað í
landinu frá 1961 bar sjálfstæöi þess
mjög brátt að og íbúar voru ekki
viðbúnir. Strax eftir að Portúgalar
fóru hófst borgarastríð þriggja
fylkinga skæruliöa sem barist
höfðu í frelsisstríðinu sem kallaðar
voru skammstöfununum MPLA,
FNLA og UNITA. í fyrstu höfðu
FNLA og UNITA, sem gerðu
bandalag gegn MPLA, betur í átök-
unum og virtust ætla að ná völdum.
En þegar á árinu 1976 urðu þau
umskipti sem leitt hafa til þess að
enn er barist í landinu og enginn
endir fyrirsjáanlegur, Angóla varð
vettvangur metings risaveldanna
og prófsteinn á détentestefnuna.
Stríöið í Angóla var ein ástæða
þess að sú stefna leið undir lok.
Kúba
MPLA var marxískur flokkur og
fylgismenn hans tilheyrðu flestir
Bakongo þjóðflokknum í noröri og
austri. Þegar hallaði á MPLA fóru
Sovétmenn að styöja hann og fyrir
tilstilh Sovétmanna sendu Kúbu-
menn síðan tugi þúsunda her-
manna til Angóla. Þetta kúbanska
herlið braut á bak aftur FLNA
hreyfinguna sem var skipuð Lunda
og Kimbundu ættflokknum og náði
öllum norðurhluta landsins á vald
MPLA sem hafði lýst sig sigurveg-
ara í stríðinu og myndað marxíska
stjóm. FLNA er nú úr sögunni.
Stærsta skæruliðahreyfingin, sem
nýtur stuðnings Ovimbundu ætt-
flokksins í suðri, er aftur á móti
UNITA og þeir skæruliðar berjast
enn. Kúbumenn hröktu UNITA
langt suður í land, en gátu aldrei
upprætt hreyfinguna. Þegar farið
var að berjast syðst í Angóla,
skammt frá Namibíu, þótti Suður-
Afríkustjórn sér ógnað og gerði
innrás í Angóla gegn Kúbumönn-
um og kom til harðra bardaga sem
lauk meö því að Kúbumenn hörf-
uðu þaðan. Síöan hefur UNITA,
með Jonas Savimbi í broddi fylk-
ingar, haldið uppi hemaöi gegn
kúbanska herliðinu og stöðugum
ófriði. Án Kúbumanna hefði UN-
ITA sigrað fyrir löngu, og sú er
ástæðan fyrir þeirri athygli sem
átökin í Angóla vekja.
Kjallariim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
Détente
Þegar stríðið í Angóla hófst haföi
ríkt slökun í samskiptum risaveld-
anna í allmörg ár. Þeir Ford forseti
Bandaríkjanna og Kissinger utan-
ríkisráöherra litu á stuðning Sovét-
manna við minnihluta marxista í
Angóla sem grófa valdníðslu og
gerðu stríðiö að prófsteini á frekari
slökun. Kissinger vildi senda
bandarískt herlið til Angóla en
þingið stöðvaöi það. Aftur á móti
fekk UNITA á tímabili mikinn
stuðning og Bandaríkjamenn örv-
uöu Suður-Afríkumenn til afskipta
til mótvægis við Kúbu. Sovétmenn
héldu íhlutun sinni áfram og
styrktu Kúbu sem aftur barðist fyr-
ir stjórn MPLA. Þetta stríö varð
prófsteinn á détente, Sovétmenn
neituðu að beita áhrifum sínum til
að kúbanska herliöið færi og niöur-
staöan varð sú að spilla samskipt-
um risaveldanna. Á sama tíma
stóðu Sovétmenn ásamt Kúbu-
mönnum reyndar fyrir stórfelldri
hemaðaríhlutun í Eþíópíu og einn-
ig í Mósambík. Afskipti Sovét-
manna vora kölluð kommúnísk
útþenslustefna og enn hefur ekki
gróið um heilt vegna hennar. Á
tímabih féll bandarísk aöstoð við
UNITA niður, en síðan tók CIA við
og fjármagnaði samtökin á laun og
UNITA hefur alla tíð fengið stuðn-
ing frá Suður-Afríku. Nú fær UN-
ITA aftur opinbera bandaríska að-
stoð, enda hefur hernaður sam-
takanna gengið vel síðustu mánuði.
Suður-Afríka
Það sem gerir stríðið í Angóla að
slíku hitamáli sem raun ber vitni
er ekki aðeins íhlutun Kúbumanna
og afskipti risaveldanna heldur
framar öðru stuðningur Suður-
Afríku við einn aðilann. Það er nær
ómögulegt fyrir önnur Afríkuríki
að styöja sömu skæruliðahreyf-
ingu og hvíta minnihlutastjórnip í
Suöur-Afríku. Jonas Savimbi, leið-
togi UNITA, hefur því verið kallaö-
ur öllum illum nöfnum, en hann
er samt fyrst og fremst þjóðernis-
sinni fyrir sinn ættflokk, Ovimb-
undu, sem er nærri 40 prósent af
íbúum landsins. Tengslin við Suð-
ur-Afríku hafa komið í veg fyrir
stuðning annarra Afríkuríkja og
einnig gert Bandaríkjamönnum
erfitt fyrir að fá fjárveitingar á
þinginu handa Savimbi. Á sama
hátt stranda allar tilraunir til að fá
kúbanska herliðið á brott á því að
Suður-Afríka tekur beinan þátt í
stríðinu. Suður-Afríka segist fara
ef kúbdnska herliðið fer, Kúbu-
menn segjast ekki fara nema Suð-
ur-Afríka hætti afskiptum. Banda-
ríkjamenn neita að leita eftir bætt-
um samskiptum við Kúbu, nema
herliðið fari frá Angóla, Sovétmenn
sjá sig tilneydda til að kosta kú-
banska herinn í Angóla og á þessu
stranda allar friðartilraunir. Sá til-
gangur UNITA að ná völdum í
landinu af MPLA er löngu horfinn
í skuggann fyrir hagsmunum utan-
aðkomandi ríkja. Að sjálfsögðu er
landið í rúst eftir þetta langa stríð.
Angóla var ríkt land á tímum Port-
úgala og landkostir eru þar góðir.
Landiö er gríðarstórt, stærra en
Frakkland, Spánn og Portúgal
samanlagt, en íbúar aðeins rúmar
átta milljónir. Rígurinn, sem leiddi
til stríðsins, var ættflokkarígur
frekar en póhtísk stefnumið. Síðan
hefur stórveldarígur haldið því
gangandi. Skjólstæðingar eins risa-
veldisins stjóma landinu með er-
lendu hervaldi. Þaö er þetta sem
gerir stríðið í Angóla svo illvígt og
þrungið merkingum og heldur því
stöðugt í heimsfréttunum.
Gunnar Eyþórsson
„I Angóla er háð leppstríð og átökin
þar eru fjarstýrt valdatafl utanaðkom-
andi ríkja.“