Dagblaðið Vísir - DV - 22.07.1988, Síða 14

14
FÖSTUDAGUR 22. JÚLÍ 1988.
Frjálst.óháð dagblaö
Otgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Skömmtunarstjórínn
Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra er orðinn helzti
skömmtunarstjóri landsins. Hann skammtar erlendu
lánin.
Lánamarkaðir hér eru raunar tveir - hinn innlendi
og hinn erlendi. Á innlenda lánamarkaðnum eru vextir
mjög háir. Mönnum þykir því akkur í að geta fengið
erlend lán. Er þar er viðskiptaráðherra fyrir.
Jón Sigurðsson hefur talað manna mest um vandræð-
in, sem voru meðan vextir voru hér langt undir verð-
bólgustiginu. Þá fengu þeir gefins eignir í raun, sem
gátu fengið lán. Með verðtryggingu var þessu breytt.
En áður hafði kynslóð komið sér í álnir, þeir sem höfðu
aðgang að lánastofnunum og gátu því fengið lán með
hinum hagstæðu kjörum. Aðrir borguðu brúsann, eink-
um sparendur, sem sáu fé sitt brenna á verðbólgubál-
inu. Við þekkjum öll þessa sögu. Það vakti upp hvers
konar spillingu, að vextir voru svo langt undir verð-
bólgustigi. Þessu vildu menn eins og Jón Sigurðsson
réttilega breyta. Þessu má ekki gleyma. Við megum
ekki láta þetta gerast aftur. En Jón Sigurðsson á þá líka
að gera sér grein fyrir, að hann á ekki að gerast skömmt-
unarstjóri í nýju haftakerfi. Einnig það getur valdið
spillingu. Einn fær leyfið - annar ekki. Með því væri
hægt að hygla gæðingum. Illa er farið, að ástandið skuh
vera shkt.
Alhr eiga að sitja við sama borð. Arðsemi á að ráða,
hvað gengur. Því þarf að opna þessa markaði - gera þá
ftjálsa.
Viðskiptaráðherra virðist hins vegar hafa vit til að
vilja ekki nota handafl á vextina. Víst eru vextir mjög
háir. Það gildir um lánskjaravísitöluna. Lánskjör kunna
að verða tíu prósent umfram launakjör fram yfir ára-
mót, þegar htið er á hækkanirnar. Þetta kemur iha við
marga. Raunvextir, vextir umfram verðbólgu, eru með
hæsta móti. Slíkt ástand er ahtaf erfitt. En frelsið á að
gilda í þessum efnum. Markaðurinn á að ráða vaxtastig-
inu. Það virðist einnig vera það, sem viðskiptaráðherra
og hans menn eru að fara með yfirlýsingum sínum. En
ríkisstjórnin ber mikla sök á hinum háu vöxtum. Verð-
bólgan hefur farið úr böndunum. Það veldur í sjálfu sér
mikilli hækkun vaxta.
Viðskiptaráðherra segir, að háu vextirnir séu bara
tímabundnir. Við munum brátt komast út úr slíku
ástandi. Því miður kann þetta að vera rangt hjá ráð-
herra, meðal annars vegna stjórnarstefnunnar.
Ríkið skortir á næstunni sex mihjarða í hít sína, sem
líklega verða teknir að láni á innlendum markaði. Hvað
þýðir það? Það þýðir, að ríkið keppir við aðra um láns-
féð og keyrir því upp vextina. Þetta hefur ríkið gert að
undanförnu. Lánsfé er af skornum skammti. Þegar rík-
ið er rekið eins og nú er, með haha og íjárvöntun, kost-
ar það drjúgar fúlgur aðrar, sem þarfnast lánsQár. Háu
vextirnir eru þannig í meira en einum skilningi afleið-
ing stjórnarstefnunnar.
Jón Sigurðsson sagði margt viturlegt, þegar hann var
þjóðhagsstjóri.
Hann ætti að bera gæfu th að hverfa frá vhlu síns
vegar nú. Hann á að skhja, að því fylgir bölvun að halda
uppi höftum og skömmtun fjármagns. Hann virðist
skhja það í sumu. Vonandi verður brátt horfið frá þess-
ari hlu skömmtun. Ekki á að skammta lánsfé, heldur á
úthlutun þess að fara eftir framboði og eftirspurn.
Haukur Helgason
Umræður um stjómarfarið í Suð-
ur-Afríku eru svo þrungnar tilfinn-
ingum að gmndvallarstaðreyndir
um landið gleymast: Ástandið þar
er hvergi nærri svo einfalt að fá-
mennur minnihluti undiroki
meirihlutann, þótt það geri hann
vissulega og ekki þurfi annað en
aflétta þvi ranglæti til að allt kom-
ist í lag. Reyndar er það ekki aðeins
sjálf undirokunin sem gerir stjóm-
arfarið í Suður-Afríku svo frá-
hrindandi heldur miklu heldur sú
mannfyrirlitning sem apartheid-
stefnan byggist á. Sú stefna á sér
þó ekki ýkja langa sögu og miklu
styttri 'en byggð hvítra manna í
landinu. Hollendingar námu land
við Góðrarvonarhöfða á 17. öld og
stofnuðu Höfðanýlenduna, sem
Bretar slógu síðan eign sinni á 1806,
og afnámu í leiðinni það þrælahald
sem Hollendingar stunduðu. Hol-
lendingar fóm upp úr því inn í land
og stofnuðu aðrar nýlendur,
„Þær óeirðir sem fréttist af eru oftar en ekki milli blökkumanna inn-
byrðis ...“ segir greinarhöfundur.
Mandela og
■ ■ ■ ■ ■ ■
minmhlutinn
Transvaal og Óraníufríríkið en
Bretar settust að í Natal á austur-
ströndinni. Demantar, gull og fleira
í löndum Hollendinga varð til þess
að Bretar ásældust lönd þeirra.
Eftir langvinnar skæmr stofnuðu
Hollendingar, eða Búar eins og þeir
vora kaUaðir, sérstakt ríki og hófu
stríð við Breta, Búastríðið, sem
lauk meö ósigri þeirra um síðustu
aldamót. 1910 var síðan Suður-
Afríku sambandsríkið stofnað úr
bresku og hoUensku nýlendunum
og Bretar voru þar aUsráðandi tU
1948 en þá urðu þáttaskU. Þjóðem-
issinnaflokkur Búa komst tU valda
í kosningum og gerði apartheid að
stefnumáh sínu og síðan hefur Suð-
ur-Afríka verið á þeirri leið sem
aUir þekkja. Suður-Afríka sagði sig
síöan endanlega úr lögum viö Breta
árið 1961 og þá fyrst fór á koma
skriður á apartheid.
Óbyggðir
Landnemamir í öndverðu tóku
ekki landið af frumbyggjunum.
Þegar þeir settust að í Suður-Afríku
var landið óbyggt, aö undantekn-
um fámennum hópum Hottintotta
og Búskmanna. Þeir þjóðflokkar,
sem síðar uröufjölmennastir, Zulu,
Zhosa, Swasi og Soto, fluttust inn
á þetta svæði á eftir hvítum mönn-
um. Þeir eiga því ekki tUkaU til
landsins á þeim forsendum að þeir
hafi verið þar fyrir. Enn síður gUd-
ir það um þær miUjónir sem komið
hafa til Suður-Afríku á þessari öld
frá nágrannalöndunum. Meirihluti
núverandi íbúa Suður-Afríku hef-
ur flust þangað á síðustu áratugum
frá Botswana, Malawi, Zambíu,
Zimbabwe og Mósambík og hvítir
menn em tregir til að veita þeim
forréttindi til landsins umfram
sjálfa sig. Þeir hvítir menn, sem
búa í Suöur-Afríku, em því ekki
nýlendumenn með ríkisfang í ein-
hveiju Evrópulandi, eins og var í
öUum nýlendum, heldur innfæddir
Afríkumenn í marga ættliði sem
eiga ekkert síður tilkaU til landsins
en blökkumenn. Þeir geta ekki ein-
faldlega fariö heim eins og Portúg-
alar frá Angóla eða Bretar frá Rhó-
desíu þegar það land varð Zimbab-
we. Ekkert af þessu réttlætir apart-
heid en þetta ber að hafa í huga
þegar þess er krafist að hvítir menn
afsah sér sfjóm landsins tíl meiri-
hlutans.
Kalvín og Hitler
Sá maður, sem innleiddi apart-
heidstefnuna, var Daniel Malan
sem var prestrn- kalvínista, gyð-
inga- og negrahatari og aðdáandi
Hitlers og nasismans. Trúflokkur
Kalvíns, sem er þekktur fyrir aUt
annað en umburðarlyndi, er
stærsti trúUokkur Búa í Suður-
KjaUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
Afríku og þeir hafa Guð sér til vitn-
is í þvi að halda blökkumönnum
niðri. Fasísk hugtök og hugmyndir
hafa frá upphafi verið stór þáttúr
í stjómarhugmyndum þjóðernis-
sinna sem stjórnað hafa Suður-
Afríku frá 1948. Meðal annars
vegna þessa hefur verið djúpur
ágreiningur miUi Búa og Suður-
Afríkumanna af breskum uppruna
sem hafa flestir verið andvígir
apartheid en em nú orðnir áhrifa-
lithr. Búar fyrir sitt leyti hafa enn
ímugust á Bretum vegna Búa-
stríösins þannig að samstaða er
ekki meðal hvíta minnihlutans um
stjórnarstefnuna. Eftir því sem
þrengt hefur að Suður-Afríku utan
frá hafa einnig sprottið upp fasískir
öfgahópar sem vUja heröa enn á
apartheid og slíkur nýfasistaflokk-
ur er nú talinn hafa 10 til 15 pró-
sent fylgi meðal hvítra manna.
Þessir hópar eru andvígir þeim
tilslökunum gagnvart blökku-
mönnum sem þrátt fyrir aht hafa
verið geröar á síðasta áratug. En
vitaskuld em rökin fyrir apartheid
^fnahagsleg þegar allt kemuF tU
alls. Velmegun hvítra íbúa byggist
á ódým vinnuafli og thgangur
apartheid er að viðhalda þeirri vel-
megun en ekki hugmyndum Kal-
víns og Hitlers enda þótt þær séu
ríkur þáttur í hugsunarhætti hvítu
íbúanna.
Sundrung og óskhyggja
Þótt ágreiningur sé meðal hvítra
manna em þeir samstíga, miöað
við meirihlutann þar sem hver
höndin er upp á móti annarri. Þær
óeiröir, sem fréttist af, em oftar en
ekki milU blökkumanna innbyrðis
en ekki þeirra og hvítrar lögreglu.
Reyndar er helmingur lögreglu-
manna blökkumenn. Suöur-Afr-
íkustjórn hefur tekist aö ala á
sundrangu hinna ýmsu þjóðar-
brota meðal blökkumanna þannig
að mótmæh þeirra hafa verið afar
ómarkviss. Suður-Afríka er lög-
regluríki þar sem ríkisvaldið hefur
ótrúlega sterka stjórn á almenningi
og vegna ritskoðunar hafa hvítir
íbúar þar allt aðrar hugmyndir um
ástandið en utanaðkomandi. Sann-
leikurinn er sá að utanaðkomandi
þrýstingur hefur htil sem engin
áhrif haft á valdhafa. Suður-Afríka
er efnahagslegt stórveldi, ekki að-
eins í Afríku heldur á alþjóðlegan
mæhkvarða og landið er svo ríkt
að efnahagslegar refsiaðgerðir bíta
ekki á það. Það væri þá helst að
þær bitnuðu á farandverkamönn-
um frá nágrannaríkjunum og þar
með á efnahag þeirra sem byggist •
að verulegu leyti á launum þeirra.
og viðskiptum viö Suður-Afríku í
einni eða annarri mynd. Þau ríki,
sem eiga hvergi land að sjó, eru th
dæmis háð Suður-Afríku um að-
drætti. Þrýstingur erlendis frá hef-
ur aðeins þjappaö hvítum mönnum
saman um stjórnina og minnkað
aht svigrúm th thslakana. Öll sú
vandlæting og' réttlát reiði, sem
beinist að hvíta minnihlutanum,
kemur fyrir htið gagnvart efna-
hagslegum og póhtískum stað-
reyndum. Sú staðreynd skiptir líka
máli að þrátt fyrir allt er afkoma
blökkumanna í Suður-Afríku betri
en í nokkm öðm Afríkulandi þegar
á hehdina er htið. Miðað við fá-
tæktina í nágrannalöndunum er
Suður-Afríka hið fyrirheitna land
blökkumanna þótt þverstæðu-
kennt sé. Samúð með Nelson
Mandela og öðrum píslarvottum
mannréttindabaráttunnar kemur
ekki í veg fyrir að menn leiti sér
hfsviðurværis þar sem það er að
hafa. Meðan svo er og þangað th í
algert óefni er komið verður barátt-
an gegn Suður-Afríku htið annað
en máttvana óskhyggja.
Gunnar Eyþórsson
„Suður Afríkustjórn hefur tekist að ala
á sundrungu hinna ýmsu þjóðarbrota
meðal blökkumanna þannig að mót-
mæli þeirra hafa verið afar ómark-
viss.“