Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.1988, Qupperneq 10

10
Útlönd
FÖSTUpAGUR. 3([). DEjSp^Ejý ,
Tvísýn framtíð Júgóslavíu
MTALÍA
'^ADRÍAHAF
JÚGÓSLAVÍA
7/í Svæði byggð
serbum
Þjóðernisátök í Júgóslavíu hafa
verið áberandi síðasta misserið.
Samhliða ýfingum milli ólíkra þjóða
er efnahagslífið í Júgóslavíu brokk-
gengt þessa stundina. Síðustu fregnir
herma að ríkisstjórnin riði til falls,
meðal annars vegna þess að tvö
stærstu sambandsríkin neita að sam-
þykkja fjárlög ríkisins.
Ungt ríki
Júgóslavía er eitt yngsta ríki í Evr-
ópu. Það var stofnað við lok fyrri
heimsstyrialdarinnar, en sambands-
ríkið Júgóslavía er samsett af lýð-
veldunum Serbíu, Króatíu, Bosníu-
Hersegóvínu, Slóveníu, Makedóníu
og Montenegro eða Svartfjallalandi.
Auk þess eru tvö sjálfsstjórnarhéruð
innan Serbíu, það er Vojvodína og
Kosovo.
Þjóðir Júgóslavíu tilheyrðu áður
Austurrísk-Ungverska keisaradæm-
inu og áttu sitt undir keisaranum í
Vín.
Ýfingar milli þjóðanna á Balkan-
skaga eiga sér rætur langt aftur í
aldir og um síðustu aldamót var
skaganum hkt við puðurtunnu sem
gæti sprungið þá og þegar. Árið 1914
myrti þjóðernissinni Frans Ferdí-
nand, erkihertoga Austurríkis, þegar
erkihertoginn var staddur í borginni
Sarajevo í Bosniu-Hersegóvínu. Það
morð var undanfari fyrri heimsstyrj-
aldar.
Júgóslavía var formlega stofnað
sem ríki þann 1. desmeber 1918 og
þá sambræðsla konungdæma Serba,
Króata og Suðurslava.
Ellefu árum síöar var Júgóslavía
lýst konungdæmi, en það stóð stutt
því konungdæmið var lagt niður við
lok seinni heimsstyrialdar.
Tító landsfaðir
Josif Broz Tító á mestan heiður af
því ríki sem nú heitir Júgóslavía.
Tító varð foringi júgóslavneskra
kommúnista árið 1937 (settur í það
embætti af Stalín) og þegar Þjóðverj-
ar réðust inn í landið 1941 varð Tító
skæruliðaforingi. Titó lagði áherslu
á að mismuna mönnum ekki eftir
þjóðerni í skæruliðasveit sinni. Þar
með lagði hann grunninn að vin-
sældum sínum meðal þjóðarinnar
eftir stríö.
Kommúnískir skæruliðar undir
forystu Títós ráku Þjóðverja af hönd-
um sér og Júgóslavar urðu ásamt
Albönum einu Austur-Evrópuþjóð-
irnar til að koma sér upp eigin stjórn-
kerfi án aðstoðar frá Moskvu.
Tító treysti völd sín í Júgóslavíu
meö því að ofsækja keppinauta sína.
Hann varð nánast einvaldur í
landinu skömmu eftir stríð.
Samskiptin við Sovétríkin kólnuðu
þegar ljóst varð að Júgóslavía ætlaði
sér að fylgja sjálfstæðari utanríkis-
stefnu en önnur kommúnistaríki
Austur-Evrópu. Vinslitin milli Títós
og Stalíns voru algjör þegar Júgó-
slavar voru gerðir brottrækir úr
Cominform, sambandi kommúnista-
ríkja, árið 1948.
Jafnrétti þjóða
Svokallaður títóismi lagði áherslu á
valddreifingu í þjóðfélginu, sjálfs-
stjórn verkamanna á fyrirtækjum og
jafnrétti milli þeirra þjóða sem
byggja Júgóslavíu.
Serbar eru rúmur þriðjungur
landsmanna. Næstir aö fjölda koma
Króatar með tæplega 20 prósent af
þeim 22 milljónum sem landið
byggja. Slavar eru tæp 10 prósent
landsmanna og Bosnískir múham-
eðstrúarmenn sömuleiðis. Önnur
þjóðarbrot eru mun fámennari, til
dæmis eru Albanir aöeins hálft
þriðja prósent af íbúum Júgóslavíu.
Áratugina eftir stríð varð júgóslav-

Þú getur notið þægindanna á Gullfarrými
Arnarflugs til Amsterdam, alla daga vikunnar.
Arnarflug lendir á hádegi á Schiphol, heimsins
besta tengiflugvelli. Þú getur því valið um mik-
inn fjölda af tengiflugum með KLM, til endanlegs
ákvörðunarstaðar.
Með því að fara af Gullfarrými yfir í Við-
skiptafarrými KLM er framhald ferðarinnar jafn
þægilegt og upphafið. KLM flýgur til 138 borga í
6 heimsálfum. Njóttu þess besta sem völ er á.
Fljúgðu með Arnarflugi og KLM. +
Traust flugfélag KLIVI
Royal Dutch Airlines
Titó lést árið 1980, en hann var í
senn þjóðhöfðingi og sterkasta sam-
einingartákn þjóðanna sem Júgó-
slavíu byggja.
neskum kommúnistum nokkuð
ágengt við að iðnvæða landið og lítið
bar á innanlandságreiningi. Tító var
óskoraður leiðtogi landsins og ein-
angrun Júgóslavíu í Austur-Evrópu
jók samheldni landsmanna.
Júgóslavía er eitt af stofnríkjum
þjóða utan hernaðarbandalaga og
fyrsta ráðstefna þessara þjóða var
haldin í Belgrad, höfuðborg Júgó-
slavíu, árið 1961.
Óeirðir blossa upp
í lok sjöunda áratugarins gætti
aukins pólitísks óróa í Júgóslaviu.
Ekki síst var meira áberandi þjóð-
ernishyggja einstakra þjóða í sam-
bandsríkinu til að ýta undir óróleik-
ann.
Árið 1971 sauð upp úr og kom til
víðtækra átaka milli þjóða og þjóðar-
brpta í Júgóslavíu.
Átökin uröu Tító tilefni til að grípa
til víðtækra hreinsana í kommún-
istaflokknum. Hann gerði einnig
breytingar á stjórnkerfinu, sem mið-
uðu að aukinni heimastjórn sam-
bandslýðveldanna.
Um þetta leyti var tekið að leita
ráða um hvernig skyldi bregðast við
þegar Titó félli frá. Niðurstaðan varð
að mynda nokkurs konar sambands-
stjórn þar sem öll lýðveldin og sjálfs-
stjómarhéruðin tvö ættu fulltrúa.
Sambandsstjórnin færi með æðstu
völd ríkisins en í nánu samstarfi við
landshlutana.
Þessi stjórnskipan tók gildi þegar
Tító féll frá árið 1980, en þá vantaöi
hann þrjá daga í að verða 88 ára gam-
all.
Strax árið eftir lát Títós kom til
átaka í Kosovo sjálfsstjórnarhérað-
inu milh Serba og fólks af albönskum
ættum sem eru í meirihluta.
Sambandsstjórnin, sem tók við af
Tító, þykir ekki nægilega sterk til að
stjórna landinu. Sundurþykkja íbúa
Júgóslavíu endurrómar í ríkisstjórn-
inni, en það er mál þeirra sem til
þekkja að framtíð landsins muni ráð-
ast af því hvemig til tekst samlyndi
þeirra þjóða sem landið byggja.
Handbooks of the Modern World og
World Encyclopedia of Political
Systems & Parties