Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1989, Page 14

14
MIÐVIKUDAGUR 8. NÓVEMBER1989.
Frjálst,óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (1 )27022 - FAX: (1 >27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF.. ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR_HF. - Askriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virká daga 95 kr. - Helgarblað 11 5 kr.
íslenskar skipasmíðar
Á síðasta áratug höfðu íslenskar skipasmíðar haslað
sér völl og virtust eiga sér framtíð í landinu. Á annað
þúsund manns unnu í skipasmíðastöðvum víðs vegar
um landið og verkefni voru næg. íslenskir skipasmiðir
stóðu kollegum sínum erlendis fyllilega á sporði og hér
var glæsilegum skipum hleypt af stokkunum sem hafa
í alla staði reynst vel.
Þjóð sem byggir afkomu sína á fiskveiðum og er háð
siglingum til og frá landinu þarf á skipasmíðaiðnaði að
halda. Það er eðlilegt og sjálfsagt að við sjálfir smíðum
skipin að miklu leyti, hvað þá að annast viðhald og við-
gerðir. Allt helst þetta í hendur að vera sjálfum okkur
nógir í höfuðatvinnuvegi þjóðarinnar.
Nú berast hins vegar þær fréttir að verkefnaskortur
blasi við hérlendum skipasmíðastöðvum. Starfsmönn-
um hefur verið sagt upp. Algjör óvissa ríkir um framtíð-
ina. Þó munu íjórtán íslensk skip vera í smíðum erlend-
is um þessar mundir.
Ástæðurnar eru einkum þær að íslenskir útgerðarað-
ilar hafa fengið hagstæðari tilboð frá erlendum skipa-
smíðastöðvum sem eru styrktar úr opinberum sjóðum
í atvinnubótaskyni. Þau undirboð, sem þannig fást í
skipasmíðar fyrir íslenska útgerðaraðila, eru smám
saman að grafa undan okkar eigin skipasmíðaiðnaði.
Ekki er með sanngirni hægt að ásaka útgerðarmenn
fyrir að semja um hagstæðasta verð enda verður vandi
skipasmíðaiðnaðarins ekki leystur með því að þvinga
viðsemjendur þeirra til að hlíta hærra verði en markað-
urinn býður.
Hitt er annað, að það er margt hægt að gera til efling-
ar íslenskum skipasmíðaiðnaði. Tryggja þarf að útboð
séu með löglegum hætti og tilboð berist ekki eftir á, eins
og brögð hafa verið að. Bent hefur verið á að lánareglur
megi bæta og sams konar bankaábyrgð veitt hérlendis
og viðurkennd er gagnvart erlendum skipasmíðum. í
fróðlegri blaðagrein eftir Jón Sveinsson í Stálvík er
vakin athygli á mikilvægi réttrar gengisskráningar fyr-
ir sjávarútveginn, sem styrkti stöðu hans og gerði at-
vinnufyrirtækjunum kleift að auka viðskipti innanlands
og standa í skilum. Jón heldur því fram að viðgangur
í útgerð haldist í hendur við velgengni 1 nýsmíði og við-
gerðum.
í ályktun Málm- og skipasmiðasambandsins er lögð
áhersla á að útgerðaraðilum verði heimilað að kaupa
endurbyggð skip af íslenskum stöðvum og láta minni
skip upp 1, innan ramma stækkunarreglna. Einnig er
farið fram á að erlendum fiskiskipum verði heimilað
' að leita til íslands til viðgerða. Þar er ennfremur skorað
á stjórnvöld að hlaupa undir bagga með því að beina
viðhaldi og endurbótum á öllum skipum og öðrum
mannvirkjum á vegum hins opinbera til innlendra
skipasmíðastöðva.
Þrátt fyrir ískyggilegan vanda skipasmíðaiðnaðarins
virðast flestir vera sammála um að ekki skuh grípa til
ríkisstyrkja og ríkisforsjár. Framangreindar tillögur
markast af því, svo og ummæli ráðherra og þingmanna
að undanförnu. Því ber að fagna. Við eigum og getum
reist skipasmíðaiðnaðinn úr rúst, en við eigum ekki að
gera það með niðurgreiðslum eða beinum styrkjum.
Atvinnuvegurinn hefur alla möguleika til að standa á
eigin fótum með því að gera honum kleift að taka þátt
í samkeppni á jafnréttisgrundvelli. Sú stefna þolir hins
vegar enga bið.
Ellert B. Schram
Nú um stundir hefur íjölmiðlum
sem og einstaklingum oröið tíðrætt
um ofbeldi unglinga sem talið er
að viðgangist innan þröngs hóps
uppvaxandi kynslóðar.
Minna fer hins vegar fyrir tillög-
um til úrbóta eða því sem öllu
skiptir að glöggva sig á rót vandans
og því hverjum ber að axla ábyrgö-
ina.
Horft tilfyrri tíðar
Þegar ég var að vaxa úr grasi
þótti tusk af ýmsu tagi og jafnvel
slagsmál ekkert sérstakt vandamál
í hópi jafningja.
Eftir að ég hafði aldur til að sækja
samkomur sveitunga minna þótti
tilheyra að horfa á góðbændur
velta sér upp úr forinni í blóðugum
slagsmálum. Amma mín spurði oft
þegar heim kom: „Var mikið sleg-
ist?“ Aldrei minntist hún auka-
„... tusk af ýmsu tagi og jafnvel slagsmál þótti ekkert sérstakt vandamál
i hópi jafningja," segir m.a. i greininni.
Um ofbeldi ungl-
inga og fjölmiðla
teknu orði á að eínhver stórbónd-
inn hefði verið beittur ofbeldi. Á
þessum tima var menning ekki
komin á það stig að menn hefðu
vopnaða slagsmálahunda heima í
stássstofum sínum upp á hvurn dag
og norðlenskir bændur áttu þess
ekki kost aö sækja sérstök nám-
skeið í fantabrögðum. Þeir urðu því
að láta sér duga það hugvit sem
Guð af alkunnu réttlæti sínu hafði
gefið þeim.
Til nútíðar
Maðurinn er samur við sig. Sá
ótti, sem virðist hafa gripið um sig
og tengist ofbeldi af ýmsu tagi, virð-
ist því miður ekki ástæðulaus.
Mörg okkar sem unnið hafa með
bömum og unglingum um áratuga-
skeið þykjast í auknum mæli sjá
áhrif ofbeldismynda endurspeglast
í leikjum og atferli ungs fölks. Sem
betur fer er þaö lítill minnihluta-
hópur sem ekki hefur náð þeim
þroska að greina boðskap ómerki-
legs myndefnis frá þeim veruleika
sem lifað er í.
Það æskufólk, sem nú er á tán-
ingsaldri, er trúlega fyrsta kynslóð-
in sem frá blautu barnsbeini elst
upp við áhrif sjónvarps og mynd-
banda. Töluverður hluti þessa hóps
hefur haft óheftan aðgang að
myndefni af þessu tagi, óháð þeim
aldursmörkum sem opinbert kvik-
myndaeftirlit gerir ráð fyrir.
Ástæðan er sú aö uppalendur
hafa oft ekki virt þessi mörk og
aukin myndbandaeign verður þess
valdandi að oft kann að vera erfitt
fyrir foreldra að fylgja slíkum regl-
um eftir.
Hverjir bera ábyrgðina?
Þaö er hlutverk stjórnvalda að
marka stefnu í uppeldis- og menn-
ingarmálum. í nýrri aðalnámskrá
fyrir grunnskóla segir svo:
„Réttur foreldra til uppeldis
barna sinna og ábyrgð á því eru
grundvallaratriði í mannréttinda-
samtökum sem íslendingar eru
aðilar að. í samvinnu skóla við
heimili verður að virða þennan
rétt foreldra. Heimilin bera mesta
ábyrgðina (feitletrun mín). Saman
verða heimili og skóh að stefna að
því að meginmarkmiðum grunn-
skólanáms sé náð.“ (Aðalnámskrá
grunnskóla bls. 9.)
Af þessu má ljóst vera að heimili
og skóh gegna lykilhlutverki í upp-
eldismálum þjóðarinnar. Hlutur
heimilanna er þó án tvímæla mest-
ur.
Þá er rétt aö gera sér grein fyrir
að th að mæta kröfum tímans hafa
mörg sveitarfélög komið á fót sér-
stökum félagsmiöstöðvum fyrir
ungt fólk. Þá eru ótalin hin fjöl-
mörgu barnaheimili og leikskólar.
Allir þessir aðilar gegna miklu
uppeldishlutverki.
Áf langri reynslu í skólastjóm
fullyrði ég að í langflestum tilfell-
um rækja þessar stofnanir störf sín
eftir fóngum og skha þjóðinni
Kjállarmn
Viktor A. Guðlaugsson
skólastjóri Árbæjarskóla
Reykjavík
þroskavænlegu, hehbrigðu fólki.
Seint verður þó fullkomnun náð.
Því er það að ætíð víkur nokkur
hópur af vegi dyggðarinnar og
þarfnast utanaðkomandi aðstoð-
ar.
Þessir unghngar, sem vegna mis-
taka í uppeldi lenda á glapstigum,
verða oft skotspónn einstaklinga
sem af lítilli mannúð og þekkingu
finna sig knúna til að velta sér upp
úr óláni þeirra án þess að sýna þá
ábyrgð að koma fram með raun-
hæfar tillögur til úrbóta eða leita
orsaka vandans.
Mér finnst liggja beint við að
álykta að þegar unglingar lenda á
glapstigum hafi uppeldi þeirra
brugðist. Stundum má rekja orsak-
ir til slæmra uppeldisskhyrða' á
heimhum, í öðrum tilvikum til mis-
heppnaðrar skólagöngu og raunar
oft samblands af þessu tvennu. í
öðrum tilvikum höfum við ekki til-
tækar skýringar.
Hvaðer tilráða?
Ef svar við þessari spurningu
lægi í augum uppi værum við trú-
lega ekki að fjalla um máhð á þenn-
an hátt.
Ég leyfi mér þó að benda á nokk-
ur atriði:
1) Ég tel brýnt að endurskoðuð
verði afstaða fjölmiðla til þess
efnis sem fólki er boðið upp á.
2) Ég tel nauðsynlegt að uppalend-
ur setji börnum og unglingum
skýrari mörk og stýri af meiri
festu notkun fjölmiðla á heimh-
um.
3) Ég tel ástæðu til að uppeldis-
stofnanir og heimih efli umræðu
um samskiptamál.
4) Fræðsluyfirvöld verða að axla
aukna ábyrgð.
Hér er ekki svigrúm til að fjalla
ítarlega um hvern þessara þátta en
ég vh fara nokkrum orðum um
hinn síðasta.
Hlutverk fræðsluyfirvalda
Að mínu mati má skipta því í
tvennt:
1) Fyrirbyggjandi starf.
2) Úrlausnir þegar vandinn er til
staðar.
Skal nú vikið nokkrum orðum
að hvorum þessara þátta fyrir sig.
Nauðsynlegt er að uppeldisstofn-
unum sé gert skylt og kleift að
halda uppi öflugu forvarnarstarfi.
Ráðning náms- og félagsráðgjafa að
hinum stærri skólum væri spor í
rétta átt.
Þegar svo hefur kreppt að ein-
staklingnum að hann á þess ekki
kost að stunda nám sitt í almenn-
um skóla þurfa að vera til skólaúr-
ræði þar sem unnið er markvisst
með vandann og reynt að skila
unglingnum út í samfélagið á ný
sem þroskaðri einstaklingi sem er
fær um að takast á við líflð á grund-
velli þeirra lífsgilda sem viður-
kennd eru.
Hvenær grípa á th svo sértækra
úrræða er ein af vandasömustu
ákvarðanatökum í uppeldisstarfi,
því skyldur okkar ná til bæði þol-
enda og gerenda.
Þau úrræði, sem fræðsluyfirvöld
bjóða upp á í shkum thvikum, eru
harla fá og er brýnt að þau ræki
skyldur sínar betur á þessum vett-
vangi.
Niðurlag
Ég hefi í þessum fáu orðum reynt
að sýna fram á að mannleg sam-
skipti hafa ætíð verið og munu
ætíð verða viðfangsefni hverrar
kynslóðar. Eðli þeirra ræðst af
menningaraðstæðum á hverjum
tíma. Sú kynslóð, sem berst með
straumi tækniframfara og leggur
mikla áherslu á efnalega vel-
gengni, verður að axla sínar byrðar
engu síður en þær kynslóðir sem
hörðum höndum urðu að vinna
fyrir mat sínum og vondum klæð-
um.
Það verða mín lokaorð í þessum
stutta pistli að sú umfjöllun, sem
þessi mál fá á komandi tímum,
markist af innsæi og umburðar-
lyndi þeirra sem um þau vilja fjalla
og að eigi kasti aðrir steinum en
þeir sem syndlausir eru.
Viktor A. Guðlaugsson
„Það æskufólk, sem nú er á tánings-
aldri, er trúlega fyrsta kynslóðin sem
frá blautu barnsbeini elst upp við áhrif
sjónvarps og myndbanda.“