Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1989, Page 15

MIÐVIKUDAGUR 8. NÓVEMBER 1989.
15
Rykfallin fyrirheit:
Yfirlýsing flokks-
formanna 1983
Með tilkomu vinstri stjómar 1971
var ákveðið að grípa tíl róttækra
byggðaaðgerða, með stofnun'
Byggðasjóðs og starfrækslu Fram-
kvæmdastofnunar ríkisins. Þessi
byggðastefna byggðist á þeim
grundvelli að byggja upp afkomu-
skilyrði úti um landið í trausti þess
að aflagengd myndi aukast, sam-
hliða því að íslendingar voru smátt
og smátt að yfirtaka öll fiskimið
umhverfis landið.
Það var ekki lögð áhersla á að
efla þjónustustarfsemi úti á landi
og því síður að um tilfærslu ríkis-
starfsemi væri að ræða. Niðurstað-
an var sú að höfuðborgarsvæðið
naut í verulegum mæli uppgangs-
ins úti um landiö. Það var ríkjandi
trú að alþingismenn landsbyggðar-
innar gætu í krafti aðstöðu sinnar
á Alþingi staðið í ístaðinu fyrir
dreifbýhð í landinu.
Hijótt um framkvæmdina
Því var úr vöndu að ráða þegar
ekki var lengur hjá því komist að
leiðrétta misvægi um áhrif kjós-
enda á skipan Alþingis. Gefa varð
landsbyggðinni undir fótinn um
sérstakar mótvægisaðgeröir. Slík
yfirlýsing var nánast skilyrði þess
að sumir landsbyggðarþingmenn
léðu nýjum kosningalögum at-
kvæði sitt en þau röskuðu verulega
hlutföllum á Alþingi, á milh Suð-
vesturlands og landsbyggðarinn-
ar.
Við samþykkt áðurnefndra
stjómarskrárbreytinga gáfu þáver-
Kjallaiinn
Áskell Einarsson
framkvæmdastjóri
Fjórðungssambands
Norðlendinga, Akureyri
andi formenn flokkanna eftirfar-
andi yfirlýsingu:
„Að beita sér fyrir aukinni
valddreifingu og virkara lýð-
ræði samhhða afgreiðslu nýrr-
ar stjómarskrár. Meðal annars
fái sveitarfélög meira forræði
og þannig verði völd og áhrif
landsmanna í eigin málum auk-
in, óháð búsetu þeirra. Jafn-
framt munu þingflokkamir
beita sér fyrir sérstökum að-
gerðum til þess að jafna félags-
lega og efnalega aðstöðu manna
þar sem mismunar vegna bú-
setu gætir helst.“
Þessi yfirlýsing er undirrituð af
Geir Hallgrímssyni, Steingrími
Hermannssyni, Kjartani Jóhanns-
syni og Svavari Gestssyni og fylgdi
nefndaráUti stjórnarskrámefndar
efri deildar Alþingis. í þingtíðind-
um má finna yfirlýsingar þing-
manna við afgreiöslu stjómar-
skrárinnar á Alþingi þar sem þeir
lýsa yfir að þeir greiði atkvæði með
tilvísun fil áðurnefndrar yfirlýs-
ingar.. Hljótt var um framkvæmd
þessarar yfirlýsingar og engin
teikn sáust á lofti um frumkvæði í
þessum efnum. Það var því ekki
að ófyrirsynju aö samstarfshópur
landshlutasamtaka sveitarfélaga
„Hitt vekur furðu að ekki er upplýst
hvort stjórnarskrárnefnd hafi tekið til
meðferðar yfirlýsingu formanna þing-
fiokkanna frá 1983.“
„Jafnframt munu þingflokkarnir beita sér fyrir sérstökum aðgerðum til
þess að jafna félagslega og efnalega aðstöðu manna“, segir m.a. í yfir-
lýsingu formannanna. - Frá Alþingi 1983.
lét þessi mál til sín taka. Jóhann
T. Bjarnason, framkvæmdastjóri
Fjórðungssambands Vestfiröinga,
f.h. formanna og framkvæmda-
stjóra landshlutasamtakanna, rit-
aði þáverandi forsætisráðherra,
Steingrími Hermannssyni, bréf þar
sem lögð var áhersla á aðgerðir í
beinu framhaldi af áðumefndri
yfirlýsingu flokksformanna.
í svarbréfi frá 21. maí 1984 segir
forsætisráðherra:
„Eins og fram kemur í bréfi og
þingskjali því sem fylgir hétu
þingflokkar Alþýðuflokks, Al-
þýðubandalags, Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks því
að beita sér fyrir breytingum til
leiðréttingar fyrir dreifbýhð í
tengslum við samþykkt nýrrar
stjórnarskrár."
Ekki skilað áliti
Forsætisráðherra rekur í bréfi
sínu að aUir þingflokkar tílnefni
fulltrúa í nefnd er fjalli um um-
rædd málefni. Um verkefni þeirrar
nefndar segir forsætisráðherra
orðrétt:
„Rétt er að taka fram að stjórn-
arskrárnefndin mun vinna að
allsheijar endurskoðun stjóm-
arskrár, eins og kom fram í yfir-
lýsingunni var það ætlun þing-
flokkanna að umræddar lag-
færingar yröu í tengslum við
gerð nýrrar stjórnarskrár.
Nefndinni er nauðsynlegt að
fylgjast með störfum stjórnar-
skrárnefndar.“
Raunin var sú að til starfa tók
svonefnd Byggðanefnd þingflokk-
anna undir formennsku Lárusar
Jónssonar, fyrrverandi banka-
stjóra. I hóp þingflokka höfðu þá
bæst við KvennaUsti og Bandalag
jafnaðarmanna. Ekki er ljóst af
fundagögnum þessarar nefndar að
hún hafi haft samráð við stjórnar-
skrámefnd. Formaður stjórnar-
skrámefndar er og var Matthías
Bjarnason, þingmaður Vestfirð-
inga og núverandi formaður stjórn-
ar Byggðastofnunar.
Vafalaust eru þessi sjónarmið
forsætisráðherra kunn stjómar-
skrámefnd. Það skal tekið fram að
stjórnarskrámefnd hefur ekki skil-
að áhti. Hitt vekur furðu að ekki
er upplýst hvort stjórnarskrár-
nefnd hafi tekið til meðferðar yfir-
lýsingu formanna þingflokkanna
frá 1983 og hvort nefndin féllst á
túlkun forsætisráðherra um með-
ferð yfirlýsingarinnar frá 1983.
Áskell Einarsson
Dagvistun:
Mennta- eða félagsmál?
Samkvæmt ofangreindum titU
skal UtiUega fiaUað um það hvort
dagvistun barna skuU fremur telj-
ast uppeldi en gæsla, með öðrum
orðum hvort hún skuli fremur mið-
ast við þarfir barna en foreldra.
Böm í dag vaxa upp í samfélagi
sem á mörgum sviðum er ólíkt því
sem foreldrar þeirra uxu upp í. í
dag er meðalbarnafiöldi í fiöl-
skyldu minni en áður var. Böm
flytja búferlum oftar en áöur. Sam-
kvæmt rannsóknum í Noregi era
börn undir 4 ára aldri sá hópur í
samfélaginu sem oftast flytur (sbr.
ungir foreldrar sem hafa lítinn
stöðugleika í húsnæðismálum).
Böm í dag upplifa mun oftar skiln-
að foreldrasinna en áður var. Segja
má að uppvaxtarskilyrði smábarna
undir skólaaldri einkennist af
vöntun á leikfélögum í fiölskyld-
unni og óstöðugleika bæði innan
og utan hennar.
Undarlegt ósamræmi
Börn sem hópur í samfélaginu
hafa tvöfalda stöðu. Annars vegar
eru þau á ábyrgð foreldra sinna.
Þegar fólk langar til að eignast bam
er það þeirra einkamál og þau
vandamál og útgjöld, sem því tengj-
ast, eru á ábyrgð þeirra. Hins vegar
viðurkenna flestir að börn séu ein
af auðUndum samfélagsins. Börnin
í dag eru þjóðin á morgun. Fólks-
fækkun hjá sumum nágrannaþjóð-
um okkar hefur af þessum ástæð-
um valdið yfirvöldum áhyggjum
og hafa nefndir verið settar á lagg-
irnar til að koma með tillögur um
hvernig auðvelda megi fólki að
eignast fleiri börn.
Islendingar virðast ekki hafa
áhyggjur af fólksfækkun - í bili.
Mín skoðun er sú að undarlegt ó-
samræmi sé hér á landi milU þess
KjaUarinn
Valgerður
Baldursdóttir
læknir
hve börn em í orði velkomin í
heiminn og síðan hvernig búið er
að smábamafiölskyldunni í sam-
félaginu (þetta hugtak smábarna-
fiölskyldan virðist reyndar ekki
vera til í samfélagsumræðunni hér
en er almennt notað á Norðurlönd-
unum og víðar í Evrópu vegna þess
sérstaka tilUts sem talið er þurfa
að sýna þessum hópi á samfélags-
legum vettvangi).
En þótt við íslendingar höfum
ekki áhyggjur af bamafæðinni full-
yrði ég að við ættum að hafa
áhyggjur af því hvemig börn hafa
það í þessu landi. í því sambandi
vil ég undirstrika gildi dagvistar-
stofnana sem veita öryggi, stöðug-
leika yfir tíma og leikfélaga á svip-
uðum aldri, auk uppeldis- og
menntagUdisins sem byggir á
þeirri sérþekkingu sem þar er að
finna.
Markmið og sjónarmið
En samfélagið er háð bömum á
fleiri vegu, eins og sést á skólapóU-
tíkinni. Börn hafa ekki aðeins rétt
til náms heldur einnig skyldu. Frá
sjónarhóh þjóðfélagsins er Utið á
skólagöngu barna sem nauðsyn og
er hún því lögfest sem skólaskylda.
Eitt af mikUvægustu markmið-
um skólakerfisins er að miðla
börnum þekkingu, auka félagslega
hæfni þeirra og gefa þeim þá kjöl-
festu að þeim finnist þau tilheyra
þessu samfélagi en það er eitt af
skilyrðum þess að við getum haldið
áfram að lifa sem þjóð í þessu landi.
í gUdandi lögum hefur verið ákveð-
ið að 7 ára aldurinn sé hæfilegur
tíl að hefia þetta menntunar- og
félagsmótunarferU á vegum ríkis-
ms.
Liggur nú fyrir fmmvarp um að
færa þessi mörk niöur í 6 ára ald-
ur. Ég styð það frumvarp og tel að
það sé hluti af þeirri þróun
menntakerfisins sem hér er gerð
að umræðuefni. Áætlanir um að
færa upphaf skólaskyldu niður um
eitt ár undirstrika þó vald sam-
félagsins til þess einhUða að
ákvarða sín afskipti af uppeldis- og
menntamálum bama almennt. Það
undirstrikar einnig að þau aldurs-
mörk, er ríkið hefur afskipti sín,
eru ekki algild heldur breytanleg.
Þetta þýðir þó ekki að allt það sem
skeður hjá bami fyrir skólaaldur
sé síður mildlvægt.
Ég geri ráð fyrir að bygging dag-
vistarstofnana, þar sem uppeldis-
lega menntað starfsfólk vinnur,
endurspegh það sjónarmiö að
þroskandi verkefni og örvun, sem
hæfir aldri ásamt öruggu félags-
legu umhverfi, séu talin bömum á
forskólaaldri mikilvæg. Mennta-
málaráöuneytið hefur látið gera
Uppeldisáætlun fyrir dagvistar-
heimiU (1985) sem sýnir að ráðu-
neytið hefur látið sig varða þennan
aldurshóp á ofangreindum for-
sendum. Ég tel mikinn skaða skeð-
an ef við víkjum þessum grundvaU-
arsjónarmiðum til hUðar þótt við
séum svo Ula stödd í dagvistarmál-
um hér á landi að geta aðeins veitt
börnum vissra þjóðfélagshópa fiUl
dagvistarpláss.
Eg tel að fólk viti almennt að að-
eins forgangshópar hafa í reynd
aðgang að fuUum dagvistarpláss-
um í Reykjavík en þar ber fyrsta
að nefna einstæða foreldra og fiöl-
skyldur þar sem a.m.k. annað for-
eldrið stundar nám. Þetta eru þeir
þjóðfélagshópar sem munu taldir
verst settir í samfélaginu. Nýting
dagvistarstofnana hér er því ná-
tengd félagsmálapóUtíkinni sem
lágmarksstuðningur, einkum við
einstæð foreldri og námsfólk. Ég tel
að sú neyð í dagvistarmálum, sem
krefst þess að velja verður á fyrr-
greindan hátt í þau fáu pláss sem
til umráða em, hafi ekkert að gera
með þau grundvallarsjónarmið
sem liggja að baki dagvistarstofn-
unum og margt hefur verið um rit- •
að og rætt á undanfórnum árum.
Það er mikið réttindamál að auka
ábyrgð og þar með skyldur hins
opnbera gagnvart uppvaxtarskfi-
yrðum barna og með því auka rétt
bama undir núgildandi skóla-
skyldualdri á þeim undirbúningi
undir lífið (og skólann) sem felst í
auknu uppeldislegu tilboði til allra.
Slíkt myndi geta átt dijúgan þátt í
að jafna aðstöðumun í samfélaginu,
m.a. til náms, og þar með stuðla
að meiri félagslegum jöfnuði.
Frumvarpið verði feilt
Einn af semjendum þess fram-
varps, sem leggur til að dagvistar-
mál verði flutt undir félagsmála-
ráðuneytiö, sagði opinberlega að
hann vissi ekki um neina þjóð sem
hefði dagvistarmál undir mennta-
málaráðuneyti. Vel getur það verið
rétt en ég veit að í Noregi hafa ver-
ið töluverðar umræður þar sem
óskað er eftir að flytja þessi mál
undir menntamálaráðuneytið af
sömu ástæðum og tilgreindar eru
hér. Hin þekkta Plowden skýrsla í
Bretlandi leggur einnig til hið
sama.
Við höfum of oft fylgt nágranna-
þjóðum okkar í blindni og eru mörg
dæmi um að við höfum tekið upp
hluti sem þeim hafa reynst illa. Ég
tel það væri rangt að flylja dagvist-
armál undir félagsmálaráðuneytið
og legg því til að þetta fmmvarp
verði fellt og vonast hér með til að
við getum fengiö aukna umræðu
um þessi mál áður en flanað verðui-
að ákvörðunum.
Valgerður Baldursdóttir
„Við höfum of oft fylgt nágrannaþjóð-
um okkar 1 blindni óg eru mörg dæmi
um að við höfum tekið upp hluti sem
þeim hafa reynst illa.“