Dagblaðið Vísir - DV - 22.11.1989, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 22. NÓVEMBER 1989.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK.SÍMI (1 )27022 - FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Tékkó er næst
Tékkar eru komnir á göturnar. Tvö hundruð þúsund
manns komu saman í Prag í fyrrakvöld og kröfðust af-
sagnar ráðamanna. Fólkið í Tékkóslóvakíu er að taka
til sinna ráða og fylgja í fótspor nágranna sinna í austr-
inu. Ef að líkum lætur eru þessir mótmælafundir aðeins
upphafið að sams konar uppreisn og átt hefur sér stað
í Austur-Þýskalandi, Póllandi og Ungverjalandi. Röðin
er komin að Tékkóslóvakíu.
Margir hafa furðað sig á því hversu lengi Tékkar
hafa beðið. í allri ólgunni, sem gengið hefur yfir Austur-
Evrópu, í allri þeirri vakningu, sem þar hefur átt sér
stað, hafa litlar sem engar fregnir borist af óróleika í
Tékkóslóvakíu. Þar hefur allt verið með friði og spekt
og á yfirborðinu hafa stjórnvöld virst hafa tögl og hagld-
ir. Þetta hefur komið á óvart vegna þess að Tékkar
hafa löngum verið í fararbroddi í því andófi sem haldið
hefur yerið uppi austan járntjalds. Vorið í Prag árið
1968 var hápunktur þeirrar baráttu sem háð hefur verið
gegn yfirráðum kommúnista í Austur-Evrópu. Dubcek
hefur verið tákn vonarinnar en um leið þeirra fórnar-
lamba sem máttu sín svo lítils gegn valdinu og kerfinu
og kúguninni.
En þögnin í Prag hefur ekki stafað af undirgefni eða
uppgjöf. Tékkar og Slóvakar hafa hins vegar lært af
reynslunni og atburðirnir frá 1968 eru enn í fersku
minni. Þeir hafa ekki viljað tefla á tæpasta vað. Þeir
vildu ekki kalla aftur yfir sig skriðdreka Rauða hersins
og þá auðmýkingu sem frelsisskerðingunni fylgir.
Ástandið í Tékkóslóvakíu hefur verið viðunandi miðað
við það sem þekkist í þessum heimshluta og efnahagur
eftir atvikum. Menn vildu því bíða og sjá hver fram-
vindan yrði í þeim átökum sem átt hafa sér stað í ná-
grannaríkjunum.
Nú hefur blaðran hins vegar sprungið. íbúar Prag
og annarra borga í Tékkóslóvakíu hafa fylgst með þró-
uninni í Ungverjalandi, Póllandi og ekki síst í Þýska
alþýðulýðveldinu. Þeir sjá að mótmælin eru að bera
árangur, frelsisaldan hefur ekki verið kæfð í fæðingu
og endurbætur eru fyrirsjáanlegar. Frjálsræðið hefur
aukist. Fólkið er að taka völdin af flokknum. Og þá er
ekki að sökum að spyrja. Tékkar ætla einnig að fá sitt
frelsi og taka þátt í þeirri gagnbyltingu í heimssögunni
sem blasir við. Þeir ætla að hrista af sér klafana.
Enginn þarf að vera hissa á því þótt íbúar Prag kreij-
ist umbóta. Tékkóslóvakía, og þá sérstaklega Prag, var
lengi miðstöð menninga og mennta. Prag var í hjarta
Evrópu og þar hafa margir af mestu andans mönnum
vestrænnar menningar alist upp og dvahð. Prag var
allt fram á daga kommúnismans vagga og vígi þeirrar
hámenningar sem vestrænt siðferði og vestræn hugsun
er reist á. Ekkert land í Austur-Evrópu er jafntengt
Vesturlöndum með holdi og blóði, viðhorfum og lýðræð-
islegum hefðum.
Frelsistraumarnir, sem nú fara um heimsveldi
kommúnismans, breiðast út. Kommúnistaflokkarnir og
kommissarar þeirra standa ráðþrota gagnvart kröfum
fólksins. Þegar hvorki her né lögregla, ógnun eða ein-
ræði fá lengur notið sín kemur í ljós að fólkið sjálft
hefur verið drepið í dróma. Óbeit þess á kerfmu og
kommúnismanum fær nú útrás í mótmælum og kröfu-
göngum mihjóna manna. Heimsveldið er að hrynja -
ekki fyrir thverknað styrjaldar eða utanaðkomandi
áhrifa heldur í krafti þess frelsisanda sem hfað hefur
með þessum þjóðum í fjörutíu löng ár.
Ehert B. Schram
íslenska
fjölmiðlun, ekki
útlenda
„Fjölmiðlar gegnsýra nú tilveru
þjóðarinnar og þeir eru ekki ein-
asta ómissandi milliliður almenn-
ings og valdhafa heldur eru þeir
hreinlega vettvangur mikilvæg-
ustu afla samfélagsins. Þrátt fyrir
þetta er í raun og veru hvergi séð
fyrir rækilegri þjálfun í starfí við
fjölmiðla hér á landi og í umgengni
við fjölmiðla. Þörfin fyrir slíka
þjálfun er hins vegar brýn og kem-
ur víða fram, sem hefur m.a. birst
í því aö innan framhaldsskólakerf-
isins og á markaönum hefur sprott-
ið upp flóra margvíslegustu nám-
skeiða.
Það er nauðsynlegt aö koma með
myndarlegum og ábyrgum hætti,
að mínu mati, til móts við þessa
brýnu þörf, með skipulagðri
kennslu í blaðmennsku og fjölmiðl-
un við æðstu menntastofnanir
þjóðarinnar.“
Þessi orð lét Svavar Gestsson
menntamálaráðherra falla á fjöl-
mennri ráðstefnu um menntamál
blaða- og fréttamanna sem Blaða-
mannafélag íslands boðaöi til fyrir
réttu ári. Ráðherra sem fyrrum
blaðamaður og ritstjóri þekkir vel
til þeirrar bágbomu stöðu í
menntamálum sem fjölmiðlafólk
hérlendis hefur alla tíð búið við og
býr við enn þann dag í dag.
Fjölmiðlakennsla í Háskól-
anum
Að ósk Blaðamannafélagsins
skipaði ráöherra nefnd, fljótlega
eftir ráðstefnuna, til að „gera til-
lögu um kennslu í hagnýtri fjöl-
miðlun (störf við blöð og aðra fjöl-
miðla) við Háskóla íslands“, eins
og segir í skipunarbréfi nefndar-
innar. Einnig fékk hún þaö hlut-
verk að gera tillögu um skipan fjöl-
miðlakennslu á öðmm skólastig-
um.
í nefndina vom skipaðir fulltrúar
Blaðamannafélagsins, útgefenda,
félagsvísinda- og heimspekideildar
Háskólans, auk fulltrúa kennara
úr framhaldsskólum og gmnnskól-
um. Nefndin tók til starfa um miðj-
an janúar á þessu ári og þegar í lok
febrúar lágu fyrir tillögur hennar
um skipan fjölmiðlakennslu við
Háskólann. Var góð samstaða um
þær tillögur sem hlutu síðar fyllsta
stuðning frá bæði menntamálaráö-
herra og yfirvöldum í Háskólanum.
í tillögunum er gert ráð fyrir að
komið verði á heilsársnámi í fjöl-
miðlun við Háskólann sem veröi
viöbótarnám eftir BA- eða BS-próf.
Auk þeirra er lokið hafa háskóla-
námi eða sambærilegri menntun
skal félagsmönnum í Blaðamanna-
félagi íslands eða Félagi frétta-
manna eða öðrum starfandi blaöa-
og fréttamönnum gefinn kostur á
að sækja nám á þessari námsbraut
eða einstök námskeið hennar, jafn-
vel þótt þeir hafi ekki lokið há-
skólaprófi. Viðkomandi hafa náð
26 ára aldri eða eigi að baki 5 ára
starf við fjölmiðla.
Ekki tískubóla heldur nám
Samkvæmt tillögum nefndarinn-
ar er starfandi blaða- og frétta-
mönnum tryggður aðgangur að
þessu væntanlega námi til jafns við
þá er lokið hafa háskólaprófi. Til-
gangurinn með því að hafa fjöl-
miðlanámið sem viðbótarnám eftir
háskólapróf en ekki sem venjulegt
nám í háskóla að loknu stúdents-
prófi er í fyrsta lagi sá að kalla eft-
ir sérmenntuðu fólki úr hinum
ýmsu greinum í þetta viðbótamám
og í öðru lagi að koma í veg fyrir
að slík námsbraut verði að tísku-
bólu þar sem tugir ef ekki hundruð
nemenda hópast inn ár hvert, líkt
KjaUarinn
Lúðvík Geirsson
form. BÍ
og reyndin hefur orðið í framhalds-
skólunum þar sem boðið hefur ver-
ið upp á kennslu í fjölmiðlafræð-
um.
Vert er að vekja athygli á því að
gert er ráð fyrir að þrjár háskóla-
deildir leggi sitt af mörkum til
kennslu í fjölmiðlafræðum; félags-
vísindadeOd, sem námið mundi
heyra undir, heimspekideild, sem
sæi um íslensku og málfars-
kennslu, og lögfræöideild, sem
annaðist kennslu í fjölmiðlarétti.
Slík samþætting deilda yrði ný-
mæli innan Háskólans. Með þessu
móti er reynt að nýta sem best þá
kennslu sem þegar stendur til boða
í skólanum og gera námiö þeim
mun ódýrara.
Jafnframt liggur fyrir viljayfir-
lýsing útgefenda dagblaða og ríkis-
fjölmiðla um aö verkþjálfun nema
á ritstjómum og fréttastofum yfir
sumartímann verði Háskólanum
algerlega að kostnaöarlausu. Það
þekkist ekki í þeirri verkþjálfun
háskólanema í félagsráðgjöf og
fleiri greinum sem nú tíðkast.
Með þessu móti hafa bæði fulltrú-
ar útgefenda og blaöamanna viljað
sýna í verki eindreginn vilja sinn
til að tekið sé ákveðið á þessum
málum og bætt úr brýnni þörf
varöandi menntamál fjölmiöla-
fólks hérlendis, líkt og mennta-
málaráöherra hefur ítrekað sjálfur.
Biðin orðin alltof löng
Hitt er öllu alvarlegra mál að alls
er óvíst að sú ódýra og skynsam-
lega fjölmiðlakennsla við Háskól-
ann, sem hér hefur verið lýst og
full samstaða hefur skapast um hjá
þeim sem málið snertir, verði
nokkurn tímann að veruleika,
heldur rykfalli tillögurnar í skúff-
um ráðuneyta. Fjármálaráöherra
sá sér ekki fært, þrátt fyrir skilning
á nauðsyn þessa náms, að setja inn
á fjárlög komandi árs fjárveitingu
til fjölmiðlakennslu við Háskólann.
Upphaflega stóð til að koma þess-
ari kennslu af stað sl. haust, en þá
strandaði einnig á fjármálaráðu-
neytinu. Nú er tvísýnt um að þessi
kennsla hefjist fyrr en í fyrsta lagi
um áramótin 1991.
Slíkt má ekki verða. Biðin er orð-
in alltof löng nú þegar. Það talar
kannski skýrustu máh í þessum
efnum að nú í vetur eru miili 60
og 70 íslensk ungmenni í alls kyns
fjölmiölafræöinámi í bæði Evrópu
og Bandaríkjunum. Námi sem því
miður mun nýtast að takmörkuðu
gagni til undirbúnings fyrir störf á
íslenskum fjölmiðlum. íslenskt
fjölmiðlafólk og íslenskir fjölmiðlar
þurfa námsbraut í fjölmiðlun hér á
Islandi en ekki í útlöndum.
Engin sjálfkrafa réttindi
í fjölmiðlapistli, sem Hannes H.
Gissurarson skrifaði hér í blaðið
sl. fimmtudag, fjallar hann um fyr-
irhugaða kennslu í fjölmiðlafræð-
um við Háskólann og varar við
þeirri hættu að sú kennsla geti leitt
til þess að síðar meir „verði inn-
ganga í stéttina bundin prófum og
starfsheitið lögverndað“.
Slíkt stendur ekki til og verður
aldrei ef vilji Blaðamannafélagsins
og útgefenda fær að ráða og að
sjálfsögðu munu þessir aðilar ráöa
mestu um það hvernig þróunin
verður í þessum efnum. Full sam-
staða var um þetta sjónarmið inn-
an þeirrar nefndar er vann að til-
lögum um skipan náms í fjölmiðla
fræðum við Háskólann því í grein-
argerð með tillögunum stendur
orðrétt: „Loks er sjálfsagt að hafa
í huga að próf í blaða- og frétta-
mennsku getur að mati nefndar-
manna ekki veitt nein sjálfkrafa
réttindi, heldur verða handhafar
prófskírteinis aö sanna ágæti sitt
rétt eins og aðrir nýhðar."
Fjölbreytt íslensk fjölmiðlun
Störf í blaða- og fréttamennsku
eiga ekki og mega aldrei veröa að
lögvernduðum störfum skírteinis-
hafa. Slík þróun á ekki rétt á sér
því þaö hefur verið einn stærsti
kostur íslenskrar fjölmiðlunar að
th starfa á ritstjórnum og frétta-
stofum hefur í gegnum tíðina vahst
hinn fjölbreyttasti hópur fólks, sem
hefur sótt bæði menntun sína og
reynslu á mjög ólíkum sviðum. Því
sérkenni þarf aö halda við. Þaö eitt
og sér kemur hins vegar á engan
hátt í stað þeirrar nauðsynlegu
grunnþjálfunar og endurmenntun-
ar sem þarf að standa íslensku fjöl-
miölafólki th boða. Einnig, og
kannski ekki síst hér heima, ef við
ætlum að geta staðið undir þeim
síauknu kröfum sem gerðar eru til
kunnáttu og þekkingar þessarar
starfsstéttar, hvort heldur er í al-
mennri þekkingu eða meðferð ís-
lenskrar tungu.
Fyrir fjárveitinganefnd Alþingis
hggja nu skýrar óskir jafnt blaða-
manna, útgefenda sem háskólayfir-
valda um að fræðileg og verkleg
kennsla í fjölmiðlafræðum hefjist
við Háskólann nú þegar í byrjun
næsta árs. Áætlaður kostnaður við
að koma shkri kennslu á laggirnar,
miðað við 15 nemendur ár hvert,
er um 7 milljónir króna, með stofn-
búnaði.
Hér er verið að ræða um ódýrt
nám, en það verður ekki ódýrt
hvorki fyrir íslenskt samfélag né
íslenska fjölmiðlun, ef enn um
ókomna framtíð á að byggja alfariö
á útlendri menntun fjölmiðlafólks.
Hún er góð svo langt sem hún
nær, en því miður nær hún ekki
nógu langt ef við viljum hafa góða
íslenska fjölmiðla.
Lúðvík Geirsson
„Störf í blaða- og fréttmennsku eiga
ekki og mega aldrei verða að lögvernd-
uðum störfum skírteinishafa.“