Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.1990, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 17. JANÚAR 1990.
15
Hvað er nýtt?
Tekst að halda saman þeim mörgu og óskyldu þjóðum sem í Sovétríkj-
unum búa? - Mikhail Gorbatsjov og kona hans i heimsókn til Litháens i
sl. viku.
Hver einasti ræðumaður, dálka-
höfundur, viðmælandi í útvarpi og
sjónvarpi, að ógleymdum frétta-
skýrendum og stjórnmálamönn-
um, hefir hamrað á því að sú vofa,
sem gekk ljósum logrnn um Evrópu
1848, sé gengin upp að hnjám.
Sú vofa, sem þá skelfdi páfann
og Mettemich er nú álíka máttlaus
og draugur sem gleymst hefir að
gefa aö eta í mannsaldur. Hnm
kommúnismans, sigur lýðræðis-
ins, nýr heimur. Þetta eru slagorð
dagsins.
Stóra spurningin
Ekki ætla ég að draga í efa mikil-
vægi síðustu vikna ársins sem var
að líða „í aldanna skaut“. Austur-
Evrópa breytti um svip, ekki er það
að efa. Friðsamlegar „byltingar" í
Póllandi, Ungveijalandi, Búlgaríu,
Austur-Þýskalandi og Tékkósló-
vakíu eru vissulega stórtíðindi.
Hræðilegt blóðbað í Rúmeniu
varpar skugga á framvinduna í álf-
unni auStanverðri. Aftaka Ceau-
sescu-hjónanna á jóladag, nánast í
beinni sjónvarpsútsendingu, var
óhugnanlegri en orð fái lýst. Kunn-
ingi minn sagði að myndimar frá
Rúmeniu hefðu verið eins og bein
útsending frá Bastilludeginum
1789.
Þetta em fréttir sem koma til með
að vera partur af sögunni. En þar
meö er ekki sagt að nýtt tímabil sé
aö hefjast. Atburðirnir vekja fleiri
spurningar en þeir svara. Stóra
spumingin er hvað gerast muni í
Sovétríkjunum. Tekst að halda
saman þeim mörgu og óskyldu
þjóðum og þjóðabrotum sem þar
búa? Munu þau ef til vill liðast í
sundur í sjálfstæð ríki, eða tekst
að halda þeim saman þótt einstök
svæði fái víðtækari sjálfsstjóm en
þau hafa nú?
Ef til vill er fátt mikilvægara á
KjaUariim
Haraldur Ólafsson
dósent
alþjóðvettvangi nú en að Sovét-
mönnum takist að auka framboð á
neysluvörum og hindra stjómleysi.
„Hrun“ Sovétríkjanna mundi
skapa ægilega hættu fyrir heims-
byggðina alla.
Hrunið var staðreynd
Atburðimir í Austur-Evrópu
hafa mikla þýðingu fyrir Vestur-
Evrópu.'Berlínarmúrinn er úr sög-
unni og efnahagsleg sameining
þýsku ríkjanna hlýtur aö verða að
staðreynd innan skamms tíma - ef
hún er það ekki nú þegar.
Það skiptir ekki svo miklu máh
að sinni hvort um sijómmálalega
sameiningu verður að ræða. Sam-
bandslýðveldið þýska er þegar orð-
ið öflugasta ríki álfunnar með lyk-
ilstöðu í Efnahagsbandalaginu.
Þjóðveijar hafa lánað stórfé til ríkj-
anna í Mið-Evrópu og verði allt
með felldu munu þeir verða mikil-
vægustu viðskiptavinir Sovétríkj-
anna.
Það er engu líkara en sagan sé
að endurtaka sig. Landakort Evr-
ópu er aö verða æ líkara kortinu í
ágúst 1914. - Eftir aö hafa verið
sigraðir í tveimur Evrópu- og
heimsstríðum á öldinni em Þjóð-
veijar búnir að ná yfirburðastöðu
í framleiðslu og verslun. Það sem
tapaðist í styrjöldum vannst aftur
með þolinmæði og útsjónarsemi.
Takist Sovétleiðtogunum að þoka
ríkjasambandinu í átt til lýðræðis-
legra stjómarhátta og sjá þegnum
þess fyrir mat og neysluvörum í
samræmi við kröfur tímans þá
verður ársins 1989 einkum minnst
fyrir að atburðir þess leiddu til
þess að Þýskaland varð leiðandi í
framvindu stjórnmála og viöskipta
í álfunni og Sovétríkin tengdust
ríkjum Vestur-Evrópu sterkum
böndum.
„Hrun" kommúnismans er langt
að baki. Það hófst þegar ljóst varð
að hin svokölluðu alþýðulýðveldi
gátu ekki séð þegnum sínum fyrir
nægum magt og nauðsynlegustu
neysluvörum. Hrunið var stað-
reynd þegar ríkisstjóm í einhveiju
frjósamasta landi heimsins, Rúm-
eníu, megnaði ekki að skipuleggja
matvælaframleiðslu svo að allir
hefðu í sig.
Friður eða spenna?
Ársins 1989 verður líka minnst
fyrir það að þá varð flestum ljóst,
þeim sem sjá vildu, að kalda stríðið
var á enda. Það ætti að hggja í aug-
um uppi hve knýjandi það er aö
breyta hugsunarhætti sínum, aö
hætta að líta á heiminn sem orr-
ustuvöll ólíkra hugmynda.
Heimurinn er einn. Mannkyn allt
er á sama báti. Enginn maður er
eyland. Völd færast frá einu svæði
th annars, frá einni þjóð til annarr-
ar, en einungis með því að halda
jafnvægi milli ríkja og menningar-
hópa er unnt að vinna að því að
bæta hag sem flestra.
Friður milli þjóða, lágmarksjafn-
rétti og virðing fyrir skoðunum,
hugmyndum og siðum annarra er
forsenda þess að mannkynið nýti
þessa jörð okkar af skynsemi.
Árið 1989 getur orðið upphaf auk-
ins skhnings mihi þjóða og eflt
þannig friðinn. En það getur líka
aukið spennu og ýtt undir ný hug-
myndafræðheg átök.
Mín trú er sú að þróunin verði í
átt til aukinnar samvinnu Evrópu-
ríkja, til hagsbóta fyrir íbúa hennar
frá Úral til Atlantshafs.
Það er fleira líkt með árunum
1914 og 1989 en landakortið. Við lif-
um enn í þeirri blekkingu að Evr-
ópa sé miðpunktur heimsins og allt
hitt sé á fjarlægum jaðri veraldar-,
án áhrifa á gang heimsmála.
En heimurinn er ekki bara Evr-
ópa, Bandaríkin og Japan. Þróun-
arlöndin í Afríku, Ameríku og Asíu
eiga við æghegan vanda að stríöa.
Risarnir Kína og Indland eiga eftir
að knýja á um meiri áhrif í veröld-
inni. Og heimur Islam er stöðug
áminning um að áhangendur spá-
mannsins eru skyldugir th aö berj-
ast gegn Satan, og það er hinn auð-
ugi kristni heimur sem er sá óvin-
ur.
1789 var hvorki upphaf né endir
einhvers afmarkaðs tímabhs held-
ur miklu fremur áfangi á leið th
nýra stjórnarforma. Úr deiglu
frönsku stjómarbyltingarinnar og
Napóleonsstyrjaldanna reis ný
Evrópa, ekki aht í einu, heldur
smátt og smátt.
Verður ekki eitthvað svipað hægt
að segja um árið 1989? Er það ekki
áfangi í hinni endalausu viðleitni
mannkynsins til að endurskoða
samskipti sín innbyrðis? Og okkur
ætti að fara að lærast að heimurinn
er ekki bara risaveldi og efnahags-
bandalög heldur iðandi, stritandi
mannlíf um aha jörðina.
Haraldur Ólafsson
„Það er engu líkara en sagan sé að
endurtaka sig. Landakort Evrópu er
að verða æ líkara kortinu í ágúst 1914.“
Leiðrétting:
Frá Krýsuvíkur-
samtökunum
Hinn 24. ágúst síðastliðinn var
tekið við fyrsta skjólstæðingi
Krýsuvíkursamtakanna í gömlu
starfsmannahúsi í Krýsuvík. Þar
með var hafið heimhishald fyrir
unglinga í vanda. Þetta voru nokk-
ur þáttaskil í sögu þessara samtaka
þar sem starfið undanfarin þrjú ár
hafði beinst að því að undirbúa
þessa stund svo vel sem verða
mætti.
Samtökin voru stofnuð vegna
þess að þörfm fyrir langtímameð-
ferð fyrir unghnga er orðin ákaf-
lega brýn, það sjá allir sem sjá vflja.
En langtímameðferð heyrir ekki
undir neitt eitt ráðuneyti eins og
málum hefur verið háttað hér á
landi. Því verður að berjast á mörg-
um vígstöðvum th að ná því fram
að slík meðferð komist hér á.
Viðræður við stjórnvöld
Krýsuvíkursamtökin settu sér
það markmið að koma th móts við
það unga fólk sem ekki hefur getað
náð tökum á lífi sínu meö þeim leið-
um sem standa því th boða hér á
landi. Þau hafa aldrei búist við að
gera nein kraftaverk en þau hafa
talið það okkur íslendingum til
vansa að þetta úrræði skyldi ekki
vera fyrir hendi fyrir börnin okkar
ef líf þeirra gæti oltið á þvi.
Við höfum staðið í löngum við-
ræðum við stjórnvöld úr hinum
KjáHariim
Sigurlína Davíðsdóttir
formaður
Krýsuvíkursamtakanna
ýmsu ráðuneytum th að ná fram
þvi markmiði að í Krýsuvík væri
hægt að taka við íslenskum ung-
mennum í vanda.
Þeim viðræðum lauk í ágúst sl.
með því að thboði samtakanna um
að setja upp sérstaka meðferðar-
stofnun, sem heyrði undir mennta-
mála-, félags- og hehbrigðisráðu-
neyti, var hafnað.
í framhaldi af því létum við und-
an þrýstingi með að taka við skjól-
stæöingum, þrátt fyrir aö rekstrar-
grundvöllur væri enginn, th að láta
á það reyna hvort hann gæti feng-
ist og hvort áætlanir okkar væru
raunhæfar.
Mál tóku aðra stefnu
En síðan hefur ýmislegt gerst.
Við lögðum fram beiðni til fjár-
veitinganefndar Alþingis um styrk
th að reksturinn gæti haldið áfram.
Sömuleiðis lögöum við fram tilboð
th dómsmálaráðuneytis um að taka
við fóngum í meðferð, gefa þeim
,,En í ár brá svo við að fjárveitinga-
nefnd komst að þeirri niðurstöðu að
rétt væri að stuðla að því að við gætum
haldið áfram því starfi sem við höfðum
þá nýlega hafið 1 Krýsuvík.“
Málin tóku aðra stefnu í viðræðum við hinn nýja dómsmálaráðherra,
Óla Þ. Guðbjartsson, segir hér meðal annars. - Forsvarsmenn Krýsuvík-
ursamtakanna funda meö ráðherra.
kost á að vera afplánunartímann í
meðferð í Krýsuvík en ekki í fang-
elsi.
Ár eftir ár höfum við lagt slíkar
beiðnir fyrir fjárveitinganefnd og
ekki fengið viðbrögð. En í ár brá
svo við að fjárveitinganefnd komst
að þeirri niðurstöðu að rétt væri
að stuðla að því að við gætum hald-
ið áfram því starfi sem við höfðum
þá nýlega hafið í Krýsuvík.
Eins og ég hef hér sagt frá höfum
við rætt við stjómvöld fyrr en hinn
nýskipaða dómsmálaráðherra, Óla
Þ. Guðbjartsson, án árangurs. - En
nú tóku mál hins vegar aðra stefnu.
Ráðherra fékk strax áhuga fyrir
málinu og í framhaldi af viðræðum
okkar var skipaður starfshópur th
að kanna möguleika á fram-
kvæmdum.
Sá hópur hefur skilað áhti þar
sem meðferðaráætlanir samtak-
anna voru samþykktar og lagt th
að tilboði þeirra yrði tekið. Alþingi
samþykkti fyrir jól fjárveitingu th
málsins.
Þakkir fyrir framlag
Það var því óviðeigandi aö ein-
mitt þegar samtökin hafa loksins
fengið einhver viðbrögð við thboð-
um sínum og thstyrk til að geta
starfað að því verki, sem þau hafa
nú hafið, birtist grein, sem hafði
um skeið legið óbirt á DV, eftir
undirritaða.
Sú grein var skrifuð áður en
stjórnvöld höfðu sýnt málinu
nokkurn áhuga og þau fengu held-
ur lélega einkunn í henni. Það hef-
Ur oft verið viðeigandi en ahs ekki
einmitt nú. Ég vh því biðja það fólk,
sem hefur lagt fram krafta sína tií
þess að gera okkur hjá Krýsuvíkur-
samtökunum kleift að halda áfram
starfi okkar, velvirðingar á þeirri
tímaskekkju, sem birting greinar
minnar hinn 2. jan. sl. óneitanlega
var, og þakka því framlag sitt til
þess málstaðar sem við sameigin-
lega berum fyrir brjósti.
Sigurlína Davíðsdóttir