Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.1990, Qupperneq 15

FIMMTUDAGUR 3. MAI 1990.
15
Heimsborgarar
Vopnalaus, einangruð smáþjóð á
meira undir alþjóðamálum komið
en aðrar þjóðir. Svo ekki sé talað
um það þegar nær helmingur þjóð-
artekna hennar er bundinn utan-
ríkisviðskiptum. Heimsmálin
skipta okkur því máh þótt allur
yfirdrepsskapur að þessu leyti sé
ekki til fagnaðar. Stundum freist-
ast þjóðarleiötogar, sem ekki þola
að horfa í augun á vandanum
heima fyrir, til að vafstra með al-
þjóðamál. Þá er skammast út í út-
lendinga til þess að fá þjóðina til
þess að gleyma getuleysi eigin vald-
hafa. Stundum er þetta kallað út-
flutningur á vandamálum - að
ílytja út vandann. Þá eru líka til
þeir menn sem meta ekki alþjóða-
mál meira en svo að þeir taka að
ræða heimsmálin ef þeir gleyma
ræðunni sinni heima. Slíkir menn
eru auðvitað bara að bjarga sjálfum
sér ekki að finna lausn alþjóðlegra
vandamála.
Alþjóðahyggja - ógeðs-
yfirklór
Stefán G. skáld segir að titillinn
heimsborgari sé ógeðsyfirklór, al-
þjóðahyggja sé hverjum manni of
stór. Skáldið varar þarna við að
ekki sé nóg bara að berja sér á
brjóst og slá um sig. Eða mætti
kannski orða þáð þannig að þeir
sem fjalla um alþjóðamál verða að
gera það af jafnmiklum alvöru-
þunga og umræöan er um aflatölur
og fallþunga dilka. Þessi mál á ís-
landi verða nefnilega látin beint í
askana auk þess sem þau varða líf
og hamingju þjóðarinnar, ná-
kvæmlega eins og annarra þjóða.
Um þessar mundir eru miklar
sviptingar í alþjóðamálum. Friðar-
samningar eftir seinni heimsstyij-
öldina eru ekki ennþá frágengnir
við Þýskaland og hefði þetta sjálf-
sagt getað dankað eitthvað áfram
ef ekki hefði komiö til efnahagslegs
KjaHarinn
Guölaugur Tryggvi
Karlsson
hagfræðingur
hruns kommúnistaríkjanna í Aust-
ur-Evrópu. Skyndilega standa
heilu heimsveldin frammi fyrir því
að ráðstöfun nær þriðjungs efna-
hagsgetu þeirra til hermála, er
nokkuð, sem þau einfaldlega fá
ekki risið undir. Sumum fmnst
sjálfsagt líka að hæg sé leið til hel-
vítis þegar hallar undan fæti. Þetta
þarf þó ekki að verða svo. Auövitað
sakna stjómaraðilar í Kreml þeirra
ítaka sem þeir höfðu í Austur-
Evrópu en ennþá sem komið er
þakkar þó veröldin núverandi
valdhöfum þá þíðu sem gerði slök-
un ástandsins austan músins
mögulega.
Fórnarkostnaöurinn
Ein af grundvallarkenningum
hagfræðinnar - og veldur reyndar
því að sumum finnst þeirri eðlu
fræðigrein bera bjartsýnisverð-
laun fyrir, er sú, að hvað sem gert
er kosti það alltaf eitthvaö annað
sem sleppt er að gera. Þetta þýðir
á hinn bóginn að hversu sárt sem
það er að hætta að gera eitthvað
þá er einmitt hægt að hefast handa
við að gera það, sem sleppt var
vegna hins fyrra, og það getur svo
verið hreint ágætt þegar af stað er
farið. Eftir heimsstyrjöldina síðari
hafa Kremlverjar verið uppteknir
við rakettur, spúttnikka og vopna-
framleiðslu. A meðan hafa þeir
reyndar gleymt fólkinu eða ekki
geta sinnt því. Útvegun nauðþurfta
fyrir það var nánast tæki til þess
aö geta haldið vopnaframleiðslunni
gangandi. En þegar ófriðurinn er
ekki lengur fyrir hendi eru líka
vopinin einskis virði og reyndar
best kvödd með virktum.
Þá blasir við hitt verkefnið, sem
reyndar hafði alltaf gleymst, en er
í raun sveipað ævintýrabjarma og
mest spennandi þegar betur er
skoðað. Það er að allir fái nægan
og góðan mat, húsaskjól og fót,
ásamt því félagslega öryggi og að-
stöðu til menntunar, persónu-
þroska og hamingjuleitar sem öll-
um er áskapað. Hvað sem sagt er
einmitt þessa stundina um Gor-
batsjov forseta finnst mörgum að
einmitt fyrir þetta síðara verkefni
muni mannkynssagan minnast
hans seinna. Gorbatsov virðist
nefnilega hafa tekist að opna svo
augun að hann sá fórnarkostnað-
inn við vígvæðingarkapphlaupið
og vildi ekki neita sér um þá
ánægju að horfast í augu við allt
annað og í rauniunni skemmtilegra
verkefni, að koma efnahagsmálum
Ráðstjórnarríkjanna í lag. En eins
og allir upplifa, sem hafa stuðst við
einhverja hækju og kasta henni frá
sér, missa þeir tímabundið stuðn-
ing.
Ótti efnahagshvati
Ótti vígvæðingarinnar getur
nefnilega verið efnahagslegur
hvati. Um Ieiö og hann er í burtu
og ekkert annað er komið í staðinn
dinglar allt í lausu lofti. Arðsemis-
sjónarmiðið, sem hvati í sovésku
efnahagslífi, er ekki ennþá til stað-
ar. Þess vegna er efnahagur Ráð-
stjórnarríkjanna í rúst og hin
kvalafulla leið að losa um óttabönd
síðasta heimsveldisins svo erfið
fyrir Kremlverja sem raun ber
vitni.
Auðvitað er það ógeðsyfirklór að
halda að íslendingar verði nokk-
urntíma kallaðir til bjargar bjarn-
arhramminum í austri. En gleym-
um ekki fórnarkostnaðinum við
aðgerðarleysi. Enginn einn maður
hefur jafnmikil áhrif á þróunina í
Mið-Evrópu eins og Gorbatsjov for-
seti. í rauninni hefur hann gert
sameiningu Þýskalands að veru-
leika þótt það sé sprottið af þeim
hvötum að íbúar Sovétríkjanna
hafi í sig og á. Reyndar er hann
einnig svo trúr einokun kommún-
istaflokksins, að hann hefur ekki
einu sinni þurft að horfast í augu
við prófkjör hvað þá kosningar.
Sameinaö sterkt Þýskaland mun
aftur á móti verða okkur fiski-
mönnum norðursins mikill bú-
hnykkur. Aldahefö er fyrir kaup-
um Þjóðverja á afurðum íslenskra
fiskimanna og séu þeir sterkir inn-
an Evrópubandalagsins munu þeir
standa við yfirlýsingar sínar um
að veita okkur fríverslun með fisk
innan bandalagsins, án annarra
þeirra kvaða, sem sjálfsagt gæða-
mat er.
íslendingar heiðraðir
í Briissel
Meðferö utanríkisráðherra okk-
ar Jóns Baldvins Hannibalssonar á
samningum EFTA við Evrópu-
bandalagið hefur víða vakið að-
dáun, jafnvel svo að forráðmenn
Evrópubandalagsins glotta í einka-
viðræðum að þeim möguleika að
vor stóri bróðir, Svíar, kunni að
klúðra þessum málum sem íslend-
ingar héldu svo vel á. Með beinum
viöræðum íslenskra ráðamanna
núna við nánast allt „Evrópuhír-
arkíiö", frá Delors til kommisara
og varðhunda úthafsveiða þeirra,
eru íslendingar ekkert að fá minna
en tíu i heimsmálunum. Brussel
ber sem sagt fyllsta traust til fiski-
mannanna í norðri.
Þess vegna myndi enginn að
fyrra bragði loka eyrunum fyrir þv,
ef íslendingar bentu á þörfina fyrir
sameiginlegt átak OECD ríkjanna,
Evrópubandalagsins, Alþjóöa-
bankans og Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins til þess að koma sovéskum
efnahag það á koppinn að kerfið
byrji að verka á ný. Finni Kreml-
verjar að þeir ráði við ástandið
mun losna auðveldar um óttabönd
síðasta heimsveldisins, Miö-Evr-
ópa verður sterk og auðug og við
losnum við allan okkar góða fisk á
hæsta verði, tollfrjálst.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
„Ótti vígvæðingarinnar getur nefnilega
verið efnahagslegur hvati. Um leið og
hann er 1 burtu og ekkert annað er
komið í staðinn dinglar allt í lausu
lofti.“
Af nátttrollum
í viðtali í Pressunni 5. apríl sl.
segir Magnús Oddsson, nýráðinn
markaðsstjóri Ferðamálaráðs ís-
lands, aö markaðsstjórastarfið
„miði að því fyrst og fremst að
vinna að landkynningu, innan-
lands og utan". Þessi setning og
þrjár næstu setningarnar í viðtal-
inu staöfestu þann grun minn að
Magnús hefði ekki þá undirstöðu-
þekkingu í markaðsfræðum sem
gera verður kröfu um að markaðs-
stjóri Ferðamálaráðs íslands hafi.
Engar kröfur um menntun
Þegar samgönguráðuneytið aug-
lýsti stöðu markaðsstjóra Ferða-
málaráös lausa til umsóknar í febr-
úar sl. var auglýsingin orðuð þann-
ig að augljóst mátti vera að fyrir-
fram væri búið að ráða í stöðuna.
Þetta sást best á því að engar kröf-
ur voru gerðar um menntun um-
sækjenda. Það kom líka á daginn
að í starfiö valdist maður sem ekki
hefur neina menntun á sviði versl-
unar og viðskipta, hvað þá mark-
aðsmála! Enn eitt hneykslið í
stöðuveitingum hjá því opinbera
leit dagsins ljós!
Stjórn Ferðamálaráðs mælti ein-
dregiö með ráðningu Magnúsar í
stöðuna (ef marka má viðtalið í
Pressunni) og ber því fulla ábyrgð
á stöðuveitingunni. Á þeim bæ hef-
ur nú lítið farið fyrir þekkingu á
markaðsmálum hingað til og væri
synd að segja að hún færi vaxandi!
Það getur á hinn bóginn verið
gaman að fylgjast með því sem
sumir þeirra sem sitja eða hafa
setið í Ferðamálaráði hafa að segja
um menntamál. Karl Sigurhjartar-
son, formaður Félags íslenskra
ferðaskrifstofa, er einn þeirra sem
KjaUaiinn
Friðrik Eysteinsson
rekstrarhagfræðingur
sæti eiga í ráðinu. Hann var í
Pressuviðtali sama dag og Magnús
og tjáði sig þar um ferðamálaskóla
sem reknir eru af einkaaðilum.
Hann segir m.a.: „Það vantar ein-
hverja staðla. Það þarf að gefa nám-
skeiðum stimpil sem tryggir inni-
hald þeirra. Slíkur stimpill fyrir-
finnst ekki í dag.“ Síðan segir hann:
„Ég treysti mér ekki til þess að
dæma um innihald náms í þessum
skólum og námskeiðum sem eru í
gangi, hvorki til þess að fordæma
það né leggja blessun mína yfir
það.“ En hver hefur beðið um
blessun Karls? Enginn mér vitan-
lega nema ef vera skyldi Pressan.
Og er það kannski ekki þarna sem
hnífurinn stendur í kúnni? Menn,
sem ekki hafa vit á hlutunum, vilja
taka ákvarðanir um það hvernig
þeir eiga að vera!
Að spenna vagninn ffyrir
hestinn
Það er líka athyghsvert hvað
Kjartan Lárusson, forstjóri Ferða-
skrifstofu íslands og fyrrverandi
formaður Ferðamálaráðs, hefur að
segja um ferðamálaskóla sem rekn-
ir eru af einkaaðilum. Kjartan seg-
ir í Pressunni 5. apríl sl. aö „til
þess að skólar í ferðamálum eigi
að hafa einhverja raunhæfa þýð-
ingu þurfi atvinnurekendur að
vera með í myndinni frá upphafi
og taka þátt í að ákvarða námsefn-
ið sem boðið er upp á. Að öðrum
kosti er byrjaö á öfugum enda“.
Þetta er nú eins og að segja að
glæpamenn þurfi að hafa hönd í
bagga með ákvörðun refsinga!
Þessi speki hefur að öllum líkind-
um orðið til hjá Ferðamálaráði en
þar hafa menn mikla reynslu af því
að byrja á öfugum enda! Á þeim
bæ spenna menn vagninn fyrir
hestinn og „vinna að landkynningu
innanlands og utan“ áður en þeir
hafa markað raunhæfa stefnu í
ferðamálum, lagt út í viðeigandi
markaðsrannsóknir eða gert raun-
hæfar markaðsáætlanir! Menn
ættu að líta sér nær.
Það er merkilegt hvaö margir
hafa horn í síöu menntunar á ís-
landi og þó kannski ekki svo skrít-
ið ef tillit er tekið til þess hvað
margir hafa hana ekki! Og það er
líka stórfurðulegt að þessir sömu
aðilar telja sig yfirleitt geta sagt til
um það hvaða menntunar sé þörf
fyrir atvinnulífið. Það er þó
kannski skrítnast við þetta allt
saman að Ijölmiðlar skuli yfirleitt
leita til þessara aðila þegar starfs-
menntun í atvinnulíflnu er annars
vegar! Þessi náttröll á þó eftir að
daga uppi fyrr en síðar.
Friðrik Eysteinsson
„Það er merkilegt hvað margir hafa
horn í síðu menntunar á íslandi og þó
kannski ekki svo skrítið ef tillit er tek-
ið til þess hvað margir hafa hana ekki!“