Dagblaðið Vísir - DV - 02.11.1990, Blaðsíða 4

4
FÖSTUDAGUR 2. NÓVEMBER 1990'.
Fréttir
Aðild eða ekki aðild:
Fiskneyslan í EB mun
vaxa um fjórðung
-ááratug
'-’iv.W ■
Jón Baldvin hefur reynt að kynna EB-málið en landsmenn vita þó enn lítið
um það.
Skoðanir eru skiptar um hvernig
við eigum að hegða okkur gagnvart
Evrópubandalaginu. Tveir þing-
menn Sjálfstæðisflokksins, Ragn-
hildur Helgadóttir og Hreggviður
Jónsson, leggja til að við sækjum um
aðild að bandalaginu. Mönnum virt-
ist um skeið af ummælum Þorsteins
Pálssonar, formanns Sjálfstæðis-
flokksins, að hann mælti með aðfld.
Síðar sagði Þorsteinn að ekki væri
kominn tími til að ákveða hvar við
skipuðum okkur þar í sveit. Sjálf-
stæðisfólki sýnist auðvitaö sitt
hverju um það efni. Þó er líklegast
að þingmenn flokksins vilji yfirleitt
tengjast EB mjög náið. Steingrímur
Hermannsson forsætisráðherra
mælir nú orðið með tvíhliða viöræð-
um við bandalagið um sérsamninga
þar sem hagsmuna okkar verði gætt.
Sú skoðun er ríkjandi um þessar
mundir.
Kostirnir, sem við eigum, eru þess-
ir: Umsókn um aðild. í öðru lagi
áframhaldandi samvinna með frí-
verslunarbandalaginu EFTA í samn-
ingum við EB um myndun evrópsks
efnahagssvæðis. í þriðja lagi áður-
nefndar tvíhliða viðræður við Evr-
ópubandalagið og loks kæmi til
greina að hafa óbreytt ástand en að-
laga sig því sem gerist í hinum stóra
heimi - að halda núverandi samning-
um óbreyttum og efla samskiptin við
aðra hluta heimsins. Þetta eru þeir
kostir sem við eigum.
EB gerir kröfur
í gildi er samningur milli íslands og
EB frá 1972. Þar var sérstaða okkar
viðurkennd og viö nutum hag-
Sjónarhomið
Haukur Helgason
kvæmra kjara. En bandalagið gerði
okkur þann óskunda 1985 að endur-
vekja toll á saltfiski. Þetta hefur kost-
að okkur mikið. Viðskipti okkar viö
bandalagið hafa þó vaxiö í hefld sinni
og við höfum stöðugt reynt að fá betri
kjör. Þaö hefur strandað á þeirri
kröfu bandalagsins að það fengi
veiðiheimildir við strendur íslands
ef lækka ætti tolla á útflutningi okk-
ar til bandalagsríkjanna. Við það sit-
ur.
Við erum eins og kunnugt er í frí-
verslunarbandalaginu EFTA. Það
bandalag ræðir við Evrópubandalag-
ið um að ríkin í bandalögunum
myndi brátt sameinlegt evrópskt
bandalag þannig að sameinlegi
markaöurinn stækki enn. Viöræður
bandalaganna snúast um frelsi í við-
skiptum með iðnaðarvörur, þjón-
ustu, fjármagn og frelsi fólks til bú-
setu og atvinnu. EFTA-ríkin féllust á
aö setja á dagskrá í viðræðunum frí-
verslun með fisk og samþykktu inn-
byrðis fríverslun með fisk. Á þessu
hafa okkar menn byggt en treglega
hefur gengið að fá Evrópubandalagið
til að gefa nóg eftir.
Á meðan höfum við blætt miklu í
greiðslur á saltfisktollum til ríkja EB.
Ef við reiknum þær greiðslur á verð-
lagi síðastliðins vors námu þær 549
milljónum króna 1986,944 milljónum
1987, 991 milljón 1988 og 909 milljón-
um króna í fyrra. Ljóst er að viö verð-
um að losna við þessar byrðar.
Mikil fiskneysla
Miklu skiptir að þessu megi breyta í
samningum og ennfremur að við
þurfum ekki innan skamms að þola
enn frekari búsifjar af hálfu þessa
bandalags. Þarna er um risa að ræða,
markað 320 milljóna manna sem enn
stækkar. Meðfylgjandi línurit sýnir
hvemig hlutfoflin eru hjá bandalög-
unum Norður-Ameríku og Austur-
Evrópu í innflutningi þeirra á fiski.
Ríkin í Evrópubandalaginu fluttu að
jafnaði inn um 4,3 milljónir tonna af
fiski til manneldis 1984-1986. Inn-
flutningur ÉFTA-ríkja nam tæplega
500 þúsund tonnum á sama tímabili,
Sovétríkjanna um 500 þúsund tonn-
um og annarra Austur-Evrópuríkja
200 þúsund tonnum.
Evrópubandalagið er meðal annars
stærsti markaður í heimi fyrir fryst-
ar og ferskar botnfiskafuröir og voru
þar á markaði 1,8 milljónir tonna
árið 1987. Þetta var mun meira magn
en var á Bandaríkjamarkaði. Neysla
EB-ríkja á þessum afurðum óx um
fimmtung frá 1983 til 1987.
Þetta sýnir gfldi markaðsins í Evr-
ópubandalaginu - og meira kemur
tfl.
Búist er viö að meðalneyslan á
sjávarafurðum á mann vaxi í banda-
lagsríkjunum úr 21 kílói 1986 í 26
kíló 1996. Það eru 24 prósent.
Ríkin í EB munu sífellt síður
megna að metta sitt fólk af fiski. Þau
munu þurfa að flytja inn sífellt meira
magn af sjávarafurðum.
Markaðurinn stækkar enn
Þessi aukna neysla lofar góðu fyrir
okkur íslendinga. En hvað eigum við
að gera við þessar hagstæðu stærðir
sem hér hafa verið nefndar? Æ fleiri
topp-stjórnmálamenn í EFTA-ríkj-
unum tala um aðild að EB. Ríkin í
EB og EFTA munu bræöa sig saman
á næstunni með einum eða öðrum
hætti. Þá gæti svo farið að af EFTA-
ríkjum stæðu bara ísland og Sviss
utan við. Við verðum að gæta sér-
hagsmuna okkar þar sem eru sjávar-
afurðir. Viö verðum að gæta margs,
tfl dæmis að hleypa EB-mönnum
ekki inn aö ströndum okkar, láta þá
ekki ræna af okkur fiskveiöikvóta
né leyfa þeim að kaupa upp mikil-
vægar eignir okkar aðrar, svo sem í
sjávarútvegi.
Við verðum að notfæra okkur hinn
stóra markað. En ættum við þá aö
sækja um aðfld? Af framangreindum
ástæðum, áðumefndum hættum og
kröfum EB um fiskveiðiheimfldir er
líklegt að við eigum ekki nú að sækja
um aðild. Þá gæti svo farið að EB
gripi gæsina, samþykkti aðild og
beygöi okkur síðan undir vilja sinn.
Skynsamlegra virðist að fara í tví-
hliða viðræður, sem áður voru
nefndar, og notfæra okkur þar
hversu mjög EB þarf að fá fisk á
næstu árum.
INNFLUTNINGUR SJÁVAR-
12
10
8
6
4
2
0
1978 1980 1982 1984 1986
Línuritið sýnir hlutföllin milli innflutnings Evrópubandalagsins, Norður-
Ameriku, friverslunarbandalagsins EFTA og Austur-Evrópu á sjávarafurðum
þau ár sem tölur liggja enn fyrir um. Þarna sést hversu mikill risi Evrópu-
bandalagið EB er á þessu sviði og hvernig kúrfan hefur vaxið langt upp
yfir kúrfu Norður-Ameríku (Bandaríkjanna aðallega). Og áfram heldur þetta.
Starfsfólk Landspítalans í deilu við yfirmenn sína vegna stimpilklukku:
Okkur f innst við tortryggð
„Þetta kemur mjög illa við fólkið
hérna. Fólk stundar sina vinnu og
svíkst ekki um. Þessa vegna finnst
því það vera tortryggt," segir Einar
Jónmundsson, yfirlæknir á rönt-
gendeild Landspítalans.
Deila hefur nú sprottið upp vegna
stimpflklukkna sem settar hafa
verið upp í spítalanum. Starfsfólkið
hins vegar neitar aö stimpla sig inn
og út en skrifar sína tíma eins og
gert hefur verið lengi. Deilan er
orðin nokkuö harðvítug og hefur
reiði starfsmanna bitnað á tveimur
klukkum, þær verið rifnar niður
og eyðilagöar.
Pétur Jónsson, framkvæmda-
stjóri stjómunarsviðs Rikisspítal-
- segir Einar Jónmundsson yfírlæknir:
anna, segir að samþykkt um að
heíja notkun á stimpilklukkum
hafi verið gerð í byrjun árs 1989.
„Við hófumst handa í apríl það
ár og settum stimpilklukkur upp í
nokkrum deildum. Það var svo nú
í haust aö ákveðið var aö setja upp
sfimpilklukkur í tveimur deildum
til viðbótar og fólk átti að stimpla
sig inn í gær, 1. nóvember. Það brá
hins vegar svo við að fólkið neitaði
og hefur ekki svo ég viti stimplað
sig inn.“
Pétur segir að starfsfólkið geti
ekki neitað löglegum fyrirmælum
en í lögum segir að stimpilklukkur
skuli notaðar.
„Ég bara trúi því ekki að fólkið
haldi þessu tfl streitu en ég veit
ekki hvað verður gert ef sú verður
raunin."
Undirskriftalistar hafa gengið
meðal starfsmanna á röntgendeild
þar sem stimpilklukkunum er mót-
mælt. Einar Jónmundsson segir að
fólk sé hrætt um að tímafjöldi þess
komist ekki til skila því að fólk á
spítölum vinni gjarnan óreglifleg-
an vinnutíma og útköll séu algeng.
„Ef það hefði verið staðiö öðru-
vísi að þessu og undirbúningur
verið meiri hefði afstaðan kannski
verið önnur. Þótt fólkinu sé sagt
að gera þetta segir þaö bara nei.
Þaö er hrætt og finnst það vera
tortryggt," segir Einar. -ns
Stimpilklukkurnar eru komnar upp á veggi á
fólkið neitar að nota þær.
Landspítalanum
DV
en starfs-
mynd BG