Dagblaðið Vísir - DV - 04.01.1991, Blaðsíða 11

FÖSTUDAGUR 4. JANÚAR 1991.
11
Fjodor Dostojevski.
Dostojevskí og
Karamazové
Höfundur sálgreiningarinnar, Sigmund Freud, skrif-
aöi eitt sinn grein um fóöurmorðiö í „Karamazov
bræðrunum“ þar sem hann sagði meðal annars: „Sem
skapandi listamaður er Dostojevskí ekki langt á eftir
Shakespeare. „Karamazov bræðurnir“ er magnaðasta
skáldsaga sem nokkurn tíma hefur verið skrifuð;
kaflinn um rannsóknardómarann mikla er einn af
hápunktunum í heimsbókmenntasögunni og verður
seint fullmetinn.“
Nú er þessi saga komin út á íslensku (fyrri hluti) í
vandaðri þýðingu Ingibjargar Haraldsdóttur og aðdá-
endur Dostojevskís hér á landi bíða óþreyjufullir eftir
síðara bindinu sem koma á út um næstu jól.
Dostcjevskí og sálarfræðin
Ekki er öllum jafnhlýtt til Dostojevskís sem rithöf-
undar og Freud var. Þeir sem hrífast af sálfræðilegri
djúpköfun elska verk Dostojevskís en þeim sem síður
eru fyrir slíkar dýfmgar þykir minna til hans koma,
finnst stíll hans langdreginn og margorður. Margir
telja Shakespeare hafa verið mesta sálfræðing bók-
menntasögunnar og að Dostojevskí komi fast á hæla
honum. Það er því merkileg athugasemd hjá rithöfund-
inum Nabokov, sem hataði Dostojevskí og stíl hans,
þegar hann telur að Dostojevskí hafi ekki átt að skrifa
skáldsögur heldur leikrit. Ef svo hefði verið væru tveir
mestu sálfræðingar bókmenntasögunnar leikrita-
skáld. Hversu mikla virðingu sálfræðingar bera fyrir
innsæi Dostojevskís sem sálfræðings má merkja af því
að þegar einn af kennurunum hóf kennslu hjá fyrsta
árgangi sálfræðinema við Háskóla íslands sagði hann
að fólk mætti ekki búast við því í sálfræðinámi að
vera sífellt 'að fá svör við erfiðum sálfræðilegum
vandamálum; ef menn vildu kafa djúpt í sálfræðileg
mál gæti verið heillavænlegra að lesa Dostojevskí en
að nema sálarfræði við háskóla.
Dostojevskí og bræðurnir
í „Karamazov bræörunum" segir frá feðgum og föð-
urmorði. Synirnir þrír eru mjög ólíkir. Hetjan er Alex-
ei, trúfíflið, sem reynir að koma á sáttum milli bræðra
sinna og fóður; ívan er gáfumaðurinn og Dmítrí er
jarðarandinn og nautnabelgurinn. í bræðrunum þrem-
ur sjáum við mismunandi hliðar á Dostojevskí sjálfum.
Föður þeirra gaf höfundurinn sitt eigið fornafn (Fjod-
or); hetjan í sögunni, Alexei, er skírð í höfuðið á syni
Dostojevskís, en hann dó úr flogurn þriggja ára að
aldri, ári áður en Dostojevskí skrifaði „Karamazov
bræðurna"; fvan hefur rithöfundahæfileika eins og
Dostojevskí og Dmítrí er breyskur eins og höfundur-
inn. Faðir Dostojevskís var drepinn og margir hafa
talið að það hafi haft sitt að segja í sambandi við efnis-
vahð í „Karamazov bræðrunum" og landið, sem hann
átti, Tsjermashnja, kemur fyrir í sögunni. Eins og í
öllum góðum sálfræðilegum sögum gengur höfundur-
inn því af miklu hugrekki afar nálægt sjálfum sér.
Rannsóknardómarinn mikli
Það er ekki einungis sálfræðilega þenkjandi fólk sem
hrífst af snilld Dostojevskís heldur einnig heimspek-
ingar og trúarbragðafræðingar. Sá kafli, sem rís hæst
í Ust Dostojevskís, þar sem hann sameinar áhuga sinn
á þessum þremur sviðum, er kaflinn um rannsóknar-
dómarann mikla. Þar er það efasemdamaðurinn ívan
sem flytur frumsamið „ljóð“ eða smásögu fyrir Alex-
ei. Sagan segir frá endurkomu Krists á Spáni á dögum
rannsóknarréttarins. Rannsóknardómarinn mikli læt-
ur handtaka Krist og flytur langa ræðu yfir honum.
Hann gagnrýnir Krist fyrir að hafa ofmetið mennina,
talið þá sterkari en þeir eru; þeir kunni ekki að fara
Bókmenntir
Árni Blandon
með frelsið sem Kristur gaf þeim. Kirkjan í Róm hefur
því orðið að aðlaga kenningar Krists að ófullkomleika
mannsins. Dómarinn segir að Kristi hefði verið nær
að falla fyrir freistingunum í eyðimörkinni forðum,
því þá hefði hann náð betri tökum á lýðnum: Fólk
vill frekar brauð en frelsi, það vill sjá kraftaverk og
óskar að sameinast undir forystu sterks leiðtoga.
Endursögn á þessum kafla nær ekki að gefa á nokk-
urn hátt sanngjarna mynd af þeirri innblásnu snilld
sem ræða ívans samanstendur af; þó ekki væri nema
fyrir þýðinguna á þessum kafla einum á íslensku
væri um stóran bókmenntaviöburð aö ræða hér á
landi. Mér er til efs að nokkurt annað verk en þýðing
Ingibjargar Haraldsdóttur á „Karamazov bræðrun-
um“ (fyrri hluta) sé stærri bókmenntaviðburður hér
á landi árið 1990.
Þýðing og prófarkalestur
Ingibjörg Haraldsdóttir er einn af okkar vönduðustu
þýðendum í óbundnu máli. Þýðing hennar á „Kar-
amazov bræðrunum" er þriðja verk Dostojevskís sem
hún færir okkur á íslensku. Þýðingin er nánast
hnökralaus og tekur varla að telja upp nokkra smá-
galla eins og að „þvo honum upp úr bala“ (159), „lítið
trúíifl" (214) og „mikla dauðasynd" (331). Verið getur
að Ingibjörg hafl ákveðið að reyna ekki að koma yfir
merkingunni í orðinu Karamazov en það hefði þó ver-
ið hægt þar sem bræðurnir eru kallaðir „Cherna-
mazov". „Cherni" mun þýða svartur á rússnesku og
„Kara(m) þýðir víst svartur á tyrknesku. í stað
“Svartamazov" lætur Ingibjörg þá heita
„Tsjornomazov" (224) sem hefur enga þýðingu aðra
en afbökunina eina hjá persónu þeirri sem kallar þá
þessu nafni.
Dostojevskí skrifaði oft undir mikilh tímapressu og
ekki er allt jafnvandað sem hann skrifaði. En „Kar-
amazov bræðurnir" er óumdeilanlegt meistaraverk
hans, jafnvel þó hann hafl ekki lokið við framhald
sögunnar sem hann hafði á prjónunum er hann dó.
Því er mikilvægt að þetta öndvegisverk fái sem besta
aðhlynningu og valið á þýðandanum hefði ekki getað
verið betra. Hins vegar hefði mátt vanda prófarkalest-
ur meira og vona ég að það verði gert þegar síðara
bindið kemur út. Mesta handvömmin er setjaravömm
þar sem þrjár hnur eru endurteknar á blaðsíðu 345. í
efnisyflrliti er kaflinn “Hjartveiki í hreysinu“ sagður
byrja á blaðsíðu 215 en hann hefst ekki fyrr en á blað-
síðu 218. Tálsvert er af smáorðum þar sem tvö orð
slást saman í eitt orð, kommur ern sums staðar í stað
punkta og leiðinlegt er að sjá prentvillur í sígildu bók-
menntaverki á borð við „fjöldinn allan“ (32), „seraf ‘
(123), „hægi“ (123) í stað „hlægi“, „æðsti dómstóli"
(146), „til að stríöið honum“ (199), „heimsókn yður“
(221), „léiðir okkar skildi" (349).
Ef vel tekst til með útgáfuna á síðari hluta „Kar-
amazov . bræðranna" á íslensku eiga aðdáendur
Dostojevskís hér á landi líklega ekki aðra ósk heitari
en þá að Ingibjörg Haraldsdóttir taki næst að sér að
þýða „Djöflana".
Fjodor Dostojevskí: Karamazov bræöurnir (fyrri hluti), 358 bls.
Þýöing: Ingibjörg Haraldsdóttir
Mál og menning, 1990
ÖLDUFÉLAGAR! ÖLDUFÉLAGAR!
Skipstjóra- og stýrimannafélagið Aldan heldurfram-
haldsaðalfund sunnudaginn 6. janúar nk. kl. 14.00
að Borgartúni 18, 3. hæð.
DAGSKRA:
1. Aðalfundarstörf
2. Reikningar
3. Lagabreytingar
4. Önnur mál
Stjórnin
URVALS LEIKFIMI
Líkamsnudd
og
andlitsböð.
Heitur pottur,
heitt kaffi.
Innritun og upplýsingar kl. 10-12
í síma 4 53 99 - 4 33 23 - 3 69 66
B L AÐ
BURÐARFOLK
á öMtvrw aídAA
i. /vt^eA^c
Austurbrun
Noröurbrun
Selvogsgrunn
Sporðagrunn
***************** *****************
Kambsveg 10 - út
Hjallaveg 30 - út
Dyngjuveg
*****************
Laugarásveg
Sunnuveg
T-
íi

rí
AFGREIÐSLA
11 11
ÞVERHOLTI 11

1
t Í
t
SÍMI 27022
r

o
Veitingastaóur
í miðbæ Kópavogs

20
Tilboð vikunnar
Rjómalöguð rœkjusúpa
Kolgrillað nautafillet
m/bakaðri kartöflu,
grœnmeti og koníakspiparsósu
Kaffi

Nauta-, grísa- og
lambagrUlsteikur
Opið frá kl. 11.30 til 23.30
Hamraborg 11 - sími 42166

Kr. 980,- {
s