Dagblaðið Vísir - DV - 04.01.1991, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 4. JANÚAR 1991.
15
Deilan um vextina
Guðni Ágústsson, alþingismaöur og formaður bankaráðs Búnaðarbank-
ans. „Hann hefur svarað ádeilum karlmannlega, að hann láti ummæli
forsætisráðherra sem vind um eyru þjóta.“
EkM er langt síðan upphófst hörð
deila vegna vaxtahækkunar ís-
landsbanka. Launþegasamtök
drógu fé sitt út úr bankanum í
mótmælaskyni.
íslandsbanki hafði hækkað nafn-
vexti óverðtryggðra út- og innlána
í samræmi við verðbólguspá í
vinnuplaggi Seðlabankans. Verð-
bólgan varð svo lægri en vinnu-
plaggið spáöi, aðallega vegna þess
að olíuhækkun varð minni en
bankinn hafði gert ráð fyrir. Út af
fyrir sig held ég að deilan hafi ekki
staðið um það að eðlilegt væri að
hækka nafnvexti meö vaxandi
verðbólgu, heldur hitt að farið var
eftir verðbólguspá sem síðan
reyndist röng.
Nú hefur á ný risið deila vegna
vaxtahækkunar í Búnaðarbanka.
Um þá hækkun hefur forsætisráð-
herra látið falla stór orð. Hann hef-
ur sagt að þessi hækkun sé alvar-
legasta aðfórin að þjóðarsáttinni,
hækkunin sé lögbrot og bankaráðs-
menn séu ekki trausts verðir, þá
ætti ekki að endurkjósa.
Stór orð sem þarfnast rökstuðn-
ings.
Þjóðarsátt
I fylgiskjah með þeim samning-
um, sem nefndir eru þjóðarsátt, er
kveðið á um að ávöxtun óverð-
tryggðra og- verðtryggðra íjár-
skuldbindinga skuli vera sem jöfn-
ust.
Hvað þýðir þetta? Þetta þýðir að
nafnvextir óverðtryggðra fjár-
skuldbindinga sveiflast með verð-
bólgustigi að því gefnu að raun-
vextir haldist. Vaxtabreytingar
óverðtryggðra fjárskuldbindinga
eiga því ekki að koma neinum á
óvart.
Svo sem allir vita eru útlána- og
innlánaform banka bæði verð-
tryggð og óverðtryggð. í vaxandi
verðbólgu lækka raunvextir óverð-
tryggðra fjárskuldbindinga ef nafn-
vextir eru óbreyttir.
Þetta þýðir ósamræmi milli út-
Kjallarinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
alþingismaður
lánaforma. Það þýðir aftur t.d. að
vaxtabyrði lána yrði mjög misjöfn
eftir því hvers konar lán menn
hafa.
Shkt ósamræmi gæti leitt til
skömmtunar á lánum hagstæðustu
lánaflokkanna, einungis gæðingar
fengju slík lán. Þannig kerfi viljum
við ekki hafa.
Eðlilega hljóta því vextir að
breytast nokkuð með verðbólgu-
stigi.
Svo er og kveðið á um í fylgi-
skjali með þjóðarsáttarsamning-
um.
Breyting nafnvaxta getur því
ekki talist aðfór að þjóðarsátt.
Raunvextir
Raunvextir hafa lækkað nokkuð
í tíð þessarar ríkisstjórnar. Þó eru
þeir enn hærri en víðast hvar í
okkar viðskiptalöndum.
Raunvextir ákvarðast mjög í okk-
ar þjóðfélagi af framboði og eftir-
spum eftir peningum. Bankaráðin
ráða mestu um vaxtaákvarðanir,
þó getur Seðlabankinn gripið inn í
ef raunvextir eru mjög úr takt við
það sem gerist í okkar helstu við-
skiptalöndum.
Eðlilegt væri að forsætisráðherra
sneri sér fremur að umræðunni um
raunvexti en aðlögun nafnvaxta að
verðbólgustigi. Þar er auðvitað
kjarni málsins fahnn.
En það er ekki langt síðan ríkis-
stjórnin hækkaði raimvexti á hús-
bréfum. Af hverju skyldi það hafa
verið gert? Auðvitað til að örva
sölu bréfanna.
Ríkisstjórnin viðurkenndi þann-
ig áhrif markaðsaflanna á raun-
vexti, áhrif framboðs og eftirspurn-
ar.
Það alvarlega við raunvaxta-
hækkun húsbréfanna er auðvitað
að þau ná th 25 ára og hafa því
áhrif á vaxtastigið í langan tíma.
Því var þessi ákvöröun ríkisstjórn-
arinnar mikið álitamál.
Hún hefði e.t.v. sjálf getað lækkað
raunvaxtastigið með því að draga
úr eftirspurn á lánsfjármarkaði.
Það gerði hún ekki heldur fór
vaxtahækkunarleiðina.
Síðustu daga hafa landsmenn
orðið vitni pö thlögum forsætisráð-
herra um vaxtahækkun á hús-
næðislánum er íbúðir skipta um
eigendur. Það miðar að því að að-
laga vexti húsnæðislána að raun-
vaxtastiginu. Þetta er enn á ný ekki
gert með því að lækka raunvexti,
heldur með hækkun vaxta.
Menn veröa að gera sér grein fyr-
ir því að í þessum tilvikum snýst
málið um raunvexti, ekki vaxtaað-
lögun nafnvaxta.
Þessar vaxtahækkanir snúast um
aðalatriði, vaxtaaðlögunin snýst
um aukaatriði.
Rikisstjómin á sjálf mikinn þátt
í aukinni eftirspurn á lánsfjár-
markaði innanfands. Ríkisstjórnin
hefur góðu heihi fjármagnað haha
sinn og húsbréf á innanlandsmark-
aði. En hvort tveggja eru upphæðir
sem hafa veruleg áhrif.
Halli ríkissjóðs 1990 er um 5.000
m.kr. og líklega aðrar 5.000 m.kr.
1991. Árið 1990 vom húsbréf seld
fyrir 2.400 m.kr. og áætlað er að
selja fyrir 10.000 m.kr. 1991. Þessi
eftirspum mun halda raunvaxta-
stiginu háu.
Raunar ætti opnun lánamarkað-
arins inn á evrópska efnahags-
svæðið að aðlaga okkar raunvexti
raunvöxtum EB-landanna í fram-
tíðinni en því fylgja önnur vanda-
mál.
Óumflýjanlegt er að draga úr rík-
isbákninu, skera upp ríkiskerfið.
Jafnvægi í ríkisfjármálum er lykil-
orð þegar rætt er um lækkun raun-
vaxta.
Tímamunur milli ákvarðana um
vaxtabreytingar hjá bönkunum
bendir ekki til samráðs hjá þeim.
Mér hefur þótt í deilunni um
vaxtahækkun ómaklega veist að
formanni bankaráðs Búnaðar-
bankans, Guðna Ágústssyni. Guðni
er án vafa einn af efnhegustu ungu
mönnum Framsóknarflokksins.
Hann hefur sett sig vel inn í vaxta-
máhn og rekstur bankans. Hann
hefur svarað ádeilum karlmann-
lega, að hann láti ummæh forsætis-
ráðherra sem vind um eyru þjóta.
Aðalatriðiö í umræðunni um
vextina er að menn haldi sig við
kjamann, þ.e. lækkun raunvaxta,
og beiti til þess réttum aðferðum.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Óumflýjanlegt er að draga úr ríkis-
bákninu, skera upp ríkiskerfið. Jafn-
vægi í ríkisfjármálum er lykilorð þegar
rætt er um lækkun raunvaxta.“
Tónlistin og lífið
Ég fékk mér kaffi nýlega á Blús
barnum við Laugaveginn. Þar er
leikin blús- og djasstónlist af plöt-
um, svo hátt að menn geta hlustað
af athygli. Er það ánægjuleg viðbót
við hinn lifandi tónlistarflutning
sem nú þrífst í auknum mæh í
borginni, væntanlega í skjóli bjórs-
ins.
Þóttist ég nú heyra betur en áður
hvernig Louis Armstrong beitti
trompeti sínum hkt og söngrödd
og söngrödd sinni líkt og trompet-
inum.
En ég er einmitt sjálfur að ghma
við að líkja eftir söngröddum með
trompeti og þverflautu, er ég spila
íslensk þjóðlög fyrir gesti í Þjóð-
minjasafninu á helgum. Þannig
reyni ég að endurvekja mörg af
gömlu þjóðlögunum okkar.
Þar við bætist að ég er að gera'
mannfræðilega athugun á gömlum
barnaþulum og söngvum í sam-
bandi við skólastarf mitt, auk þess
sem ég skrifa ljóð í blöð og tímarit
og gef því gaum að orðsins hljómi.
‘ En sem ég sat þarna fór ég að
hugleiða tónhstarlíf okkar fyrr og
nú.
Þolendur og gerendur
Flestir eru núorðið fremur þol-
endur en gerendur í tónhstarþátt-
töku sinni: hlusta á upptökur ann-
arra. Að vísu eru fjölmargir í kórum
einhvem tíma og hópsöngur er
hluti af daglegu lífi bamaheimila.
En flestir þeir sem læra á hljóðfæri
á unga aldir hætta þvi er þeir kom-
ast af táningsaldri; virðast vaxa
burt frá því. Sumir fuhorðnir læra
á hljóðfæri en halda því lítt við.
Ástæðumar em eflaust margar.
Kjallariim
Tryggvi V. Líndal
þjóðfélagsfræðingur
Þessu var öðruvísi farið í gamla
daga. Þar var tónlistin nánast sjálf-
sprottin. Þaö var til dæmis freist-
andi að raula eitthvað fyrir munni
sér meðan menn réru eða rökuðu
eða unnu aðra reglubundna vinnu
þar sem færi gafst á að dreifa hug-
anum.
Og enn í dag má heyra smiði eða
menn við vélar raula eða bhstra í
takt við vinnuhljóðin. Eða þá að
fólk hummi í takt við göngu sína.
Og hjá börnum er leikurinn fullur
af taktfostum hreyfingum, rauh,
orðaleikjum og hrópum, sem em
undirstaða tónhstar og almenns
þroska.
Fyrr og nú
Við hlustum á formlega tónlist
meira og minna allan daginn. Ætla
mæíti að við væmm hætt að tengja
tónlist okkar persónulega um-
hverfi, óhkt íslensku þjóðlögunum,
sem virðast oft endurspegla ein-
manaleika sveitamannsins og
hvininn í vindinum. En ef að er gáð
raular fólk lagastúfa úr fjölmiðlum
sem tengjast hugarástandi þess þá
stundina. Og fólk gefur gaum hljóð-
um í umhverfinu út frá fegurðar-
skyninu: ekki bara fuglasöngnum
og skrjáfinu í trjánum og dropun-
um í þakrennunni. Þar við bætast
hljóðin í sjónvarpsmyndum þar
sem tónhst er látin tengjast tak-
fóstu máh manna og ýmiss konar
hljóðum og þögnum.
Einnig er fólk meira og minna
talandi og hlustandi allan daginn
og er því meðvitað um hvemig það
beitir málrómnum. Þetta getur leitt
til smekks fyrir skáldskap og prósa
hjá mörgum. Og sum taktföst hljóð
heyrir enginn nema eigandinn en
hafa samt djúpa merkingu á kyrr-
um stundum, svo sem andardrátt-
urinn og hjartslátturinn.
Það getur því verið að sjónvarpið
sé miðih þeirrar tónhstar sem er
persónulegust og nútímalegust,
þrátt fyrir aht, og kenni mönnum
að hlusta betur en á einveldistíma
hljóðvarpsins.
Einnig tengir það hin ýmsu hst-
form í huga áhorfandans: mynd-
hst, tónhst, bókmenntir og dans
sameinast í leikritum þess.
Einnig telja sumir að áhrifa frá
myndmáh sjónvarps gæti í ljóðum
ungra skálda. Og ég er ekki frá þvi
að sjónvarpið ýti undir glundurs-
lega fjölbreytni ýmissa popplaga
síðustu tíma.
Algengasta listformið
Tónlist virðist vera algengasta
hstform nútímans. Mun heiri
hlusta á lög daglega en horfa á
kvikmyndir. Hvað þá að þeir lesi
ljóð eða horfi á málverk. Og trúlega
er Qöldi laga í útvarpi meiri en
fjöldi málverka í sýningarsölum.
Þetta er af því tónhst er svo auð-
melt og svo hentar hún svo vel th
útvarps. En tónhst gegnir líka svo
margvíslegu hlutverki: Hún stuðl-
ar aö hreyfiþroska bama, túlkar
menningarheim unhnga og er af-
þreying við vinnu fuhorðinna.
Hlutverk hennar var um margt
svipað í gamla bændasamfélaginu
okkar, nema þá var textinn ein-
göngu á íslensku og skipti oft meira
máh en tónhstin.
En þá nutu menn þess einnig að
vera sjálfir skapandi flytjendur.
Þaö gerist síður nú nema menn
gefi sér rúman tíma th að rækta
sálarblómið sitt.
Tryggvi V. Líndal
„Tónlist virðist vera algengasta list-
form nútímans. Mun fleíri hlusta á lög
daglega en horfa á kvikmyndir. Hvað
þá að þeir lesi ljóð eða horfi á málverk.“