Dagblaðið Vísir - DV - 04.01.1991, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 4. JANÚAR 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SIMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Milljarður í hlutabréf
Fátt vakti meiri athygli nú um áramótin en gífurleg
sala á hlutabréfum á verðbréfamarkaðnum. Sala hluta-
bréfa nam um níu hundruð milljónum króna milli jóla
og nýárs og á árinu öllu er áætlað að hlutabréfasalan
hafi farið í sex milljarða króna.
Þetta eru auðvitað gleðileg tíðindi. Almenningur er
farinn að leggja fé sitt í atvinnurekstur í stað þess að
geyma það á sparireikningum. Fyrirtækin hafa boðið
hlutabréf til kaups og almenningshlutafélög eiga vax-
andi fylgi að fagna. Fjármagn í fyrirtækjarekstur styrk-
ir undirstöður atvinnulífsins og skilar vonandi arði,
bæði fyrir fyrirtækin og þá sem leggja fé sitt í áhættuna.
Ekki liggja fyrir neinar tölur um fjölda þeirra sem
keypt hafa hlutabréf á árinu. Að einhverju leyti er hér
um að ræða fyrri hluthafa, lífeyrissjóði og aðra þá sem
hafa það fyrir atvinnu að spekúlera með fé. Engu að
síður er ástæða til að halda að hinn almenni borgari
hafi séð sér leik á borði og nýir hluthafar skipti þúsund-
um. Það er af hinu góða ef hlutabréfaeign eykst og dreif-
ist á marga, enda verður þetta sama fólk sér meira
meðvitandi um hagsmuni atvinnureksturs og minnkar
bilið milli auðsöfnunar og almennings.
Rétt er sömuleiðis að horfast í augu við þá staðreynd
að forsendan fyrir kaupæðinu um áramótin var góð
kynning á þeim skattaívilnunum sem hlutabréfakaupin
hafa í fór með sér. Því.er jafnvel spáð að þessi sömu
hlutabréf og seldust fyrir áramót verði boðin til kaups
strax eftir áramótin. Fólk hafi eingöngu verið að nýta
sér lagaheimildina til skattaafsláttar en ekki að fjárfesta
til lengri tíma í atvinnurekstrinum. Offramboð getur
leitt til verðfalls á bréfunum og skapað öngþveiti. Það
kemur í ljós.
Tilgangurinn með skattaafslætti vegna kaupa á hluta-
bréfum er sá að örva fjármagnsstreymi og fjárfestingar
í atvinnufyrirtækjum. Hvetja fólk til að leggja fé sitt 1
arðbæra ávöxtun og styrkja höfuðstólana á bak við veik-
burða rekstur. Sá tilgangur er af hinu góða og ekkert
við því að segja þótt fjöldinn færi sér skattaafsláttinn í
nyt. Stjórnvöld eiga ekki að láta hræða sig frá þessum
ívilnunum þótt eitthvert fé sé tapað skattheimtumönn-
um. Hugsanlegt er að laga regluna til þannig að lengri
tími hði þangað til heimilt sé að selja aftur. En aðalatrið-
ið er að almenningi sé gert kleift að eignast hlut í fyrir-
tækjum og beina fjármagninu í áhættuna og arðinn í
stað þess að hafa lánastofnanir sem milliliði. Þessi þró-
un dregur jafnframt úr þörf ríkisvaldsins til að sölsa
undir sig skatta sem aftur er dreift af skömmtunarstjór-
um hins opinbera, ýmist til tapreksturs í atvinnulífmu
eða gæluverkefna. Með auknum hlutabréfakaupum
streymir fjármagnið til þeirra sem líklegastir eru að
spjara sig.
Nú er það fólkið sjálft, eigendur peninganna, sem
tekur ákvörðun um notkun þeirra, nú kemur fjármagn-
ið fram í dagsljósið í stað þess að liggja óhreyft og bund-
ið á bankareikningum og nú renna peningarnir í þann
farveg sem skilar mestu af sér.
Það vekur furðu hversu mikið flármagn leysist úr
læðingi varðandi hlutabréfakaupin um áramótin. En
það sýnir að hér eru ekki allir blankir og möguleikarn-
ir eru fyrir hendi til að stuðla að almenningshlutafélög-
um og auðsöfnun almennings. Peningarnir eru afl þeirra
verka sem gera skal. Þetta er byrjunin og hún lofar
góðu.
Ellert B. Schram
„Striðsvélin er nú komin af stað við Persaflóa og óvíst hvort enn eru tök á að stöðva hana áður en hún kemst
á óstöðvandi skrið.“
Hitler og íslam
Eitt af því sem dregur úr trausti
á forystu Bush Bandaríkjaforseta í
deilunni við Persaflóa er að hann
talar ævinlega eins og hann eigi í
persónulegum illdeilum við Sadd-
am Hussein íraksforseta. Saddam
sé verri en Hitler, engar viðræður
við shka menn komi til greina. Það
er engu líkara en þessi eini maður
sé andstæðingurinn. Málið er ein-
faldað fram úr öllu hófi.
Bush er hvorki sá fyrsti né eini
sem persónugerir allt sem Banda-
ríkjamenn eiga við að glíma utan-
lands. Manúel Noriega var ásjóna
eiturlyfjavandans, Gaddaffí er
ásjóna alþjóðlegra hryðjuverka,
Khómeini heitinn, ajatolla í íran,
var ásjóna íslams. Það er ekki að
sjá á ummælum Bush' eða annarra
forystumanna Bandaríkjastjómar
að þeir geri sér raunhæfa grein
fyrir ástandi mála í arabaheimin-
um. Þess sér engin merki í stefnu-
mótun Bandaríkjanna á þessum
slóöum að þau hafi nokkurn hug á
að vinna að breyttu ástandi þar,
nema þá helst til að tryggja öryggi
ísraels.
fnnri vandamál og innbyrðis
vandamál arabaríkja eru neðar-
lega í forgangsröðinni í bandarískri
utanríkispólitík. Arabar og íslam
eru líka í litlu áhti meðal almenn-
ings í Bandaríkjunum. Sú hug-
mynd, sem fólk þar hefur um
araba, er um hermdarverkamenn
sem myrða gyðinga og sprengja
flugvélar í loft upp og ef fólk hugs-
ar yfirleitt um múslíma sér það
fyrir sér ólman múg í Teheran að
hertaka bandaríska sendiráðið eða
mannræningja í Líbanon.
Bandarískir gíslar í Líbanon eiga
mikinn þátt í andúð Bandaríkja-
manna á aröbum, andúðin á
hermdarverkum, sem mannræn-
ingjar hafa vakið upp, gerir betur
en vega upp vaxandi samúð með
Palestínumönnum. Sú samúð er nú
tæpast tii staðar lengur eftir að
Palestínumenn gerðu Saddam Hus-
sein aö hetju sinni. Bush veit vel
hvað hann gerir þegar hann hamr-
ar á einni persónu í málflutningi
sírnun. Það er miklu einfaldara en
að reyna að skýra máhð. Með því
að líkja Saddam við Hitler nær
hann til almennings sem engan
áhuga hefur á innri málefnum Mið-
austurlanda.
Hitler upprisinn
Það er eitt að haga þannig áróðri
sínum, hitt er verra að ekki er ann-
að sýnna en Bush trúi þessu sjálfur
bókstaflega. Hann virðist í raun og
veru halda að vandamáhð sé Sadd-
am, aht falli í ljúfa löð þegar Sadd-
am Hussein persónulega hafi verið
rassskehtur og rekinn með skömm
frá Kúvæt. Fyrir það markmið sé
réttlætanlegt að fóma tugþúsund-
um eða hundruðum þúsunda
mannslífa.
KjaUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
Það er rétt eins og Adolf Hitler
sé raunverulega upprisinn og nú
sé loksins-tækifærið til að koma í
veg fyrir síðari heimsstyrjöldina
sem kostaði yfir 50 mihjónir
mannslífa. Bush tók sjálfur þátt í
þeirri styijöld og virðist ærið fastur
í hugarheimi þessara ára. Miðaust-
urlönd em ekki Evrópa, írak er
ekki Þýskaland nasismans, engin
heimsstyrjöld blasir við, jafnvel
þótt Saddam kæmist upp með að
sameina allan arabaheiminn undir
sinni stjórn, markaðurinn mundi
eftir sem áður ráða verði á olíu.
Það sem við blasir aftur á móti,
eftir stríð gegn írak út af Kúvæt,
er fjandskapur arabaríkja og ríkja
íslams við Vesturlönd sein mundi
vara miklu lengur en nokkur hern-
aðarsigur gegn vígvél Saddams,
ólga um öll Miðausturlönd sem
mundi óhjákvæmilega breiðast út
til Evrópu og Afríku og skipting
heimsins í nýjar fylkingar nú þegar
kommúnisminn er dauður.
Hinn nýi kommúnismi
Með stríðsrekstri í Miðaustur-
löndum nú gætu Vesturlönd komið
sér upp andstæðingi í stað komm-
únismans sem engin hagfræðhög-
mál dygðu th að kveða niður.
Sú upplausn, heift og hatur, sem
ósigur eins ríkis íslams fyrir her-
valdi sem beitt væri undir forystu
Bandaríkjanna, mundi kveikja hat-
ursbál meðal múslíma um allan
heim, ekki aðeins í arabaríkjum
heldur aht th Pakistans og Indónes-
íu, að ógleymdum hinum músl-
ímsku ríkjum Sovétríkjanna.
Sigur yfir Saddam Hussein yrði
ekkert í líkingu við þá réttlátu refs-
ingu sem Bush ímyndar sér, rétt
eins og Bandaríkjamenn séu lög-
regla sem taki ofbeldismann úr
umferð. Sá sigur yrði Pyrrusarsig-
ur. Þótt Bandaríkin ynnu hernað-
arsigur mundu þau óhjákvæmilega
bíða pólitískan ósigur þegar lengra
er litið.
Trúarvakning
íslam er sá þáttur þessa máls sem
Bandaríkjamenn virðast gefa
minnstan gaum enda þótt trúin
sameini araba jafnvel enn frekar
en sameiginleg tunga, menningar-
arfleifð eða kynstofn. Enda þótt
forystumenn flestra arabaríkja
vilji koma írökum frá Kúvæt er
ekki þar með sagt að þeir eða þegn-
ar þeirra séu reiðubúnir th stríðs
gegn öðru ríki múslíma undir
bandarískri stjórn. Bandaríkin eru
forysturíki og tákn Vesturlanda og
þar með þeirrar niðurlægingar sem
arabar telja sig hafa orðið að þola,
trúarlega og pólitískt, af Vestur-
landamönnum.
Þegar bresk-indverski rithöfund-
urinn Salman RuShdie móðgar
múshma í bók sinni bregðast þeir
við með því að ráðast á bandarísk
sendiráð. Sú trúarvakning, sem nú
fer sívaxandi meðal múslíma, er
fyrst og fremst höfnun á vestræn-
um og einkum og sér í lagi banda-
rískum ghdum og hugsunarhætti.
Þetta mun koma enn skýrar í Ijós
ef til stríðs kemur, þá verða skýrar
hnur milli fylgjenda og fjand-
manna íslams. Allt mun þetta
styrkja Saddam Hussein. Stríðsvél-
in er nú komin af stað við Persaflóa
og óvíst hvort enn eru tök á að
stöðva hana áður en hún kemst á
óstöðvandi skrið.
Bush forseti harðneitar að gefa
Saddam nokkur færi á að draga her
sinn frá Kúvæt án auðmýkingar
eða veita honum tryggingu fyrir
því að ekki yrði ráðist á írak ef
hann færi frá Kúvæt. Markmið
Bush er að refsa Saddam persónu-
lega. En hér er ekki við Saddam
einan að eiga, stríð yrði barátta
tveggja ólíkra heima. Með því að
einblína á Saddam Hussein gcðti
Bush forseti tryggt það að bihð
mihi þessara heima yrði óbrúan-
legt um langa framtíð. Hemaðar-
legur stundarsigur myndi breytast
í varanlegan póhtískan ósigur.
Gunnar Eyþórsson
„Markmið Bush er að refsa Saddam
persónulega. En hér er ekki við Sadd-
am einan að eiga, stríð yrði barátta
tveggja ólíkra heima.“