Dagblaðið Vísir - DV - 15.03.1991, Blaðsíða 4

4
FÖST-UDAGUR .15. .JVIARS. 1991.
Fréttir_________*____________________________________________________________________________r>v
Rætt við hagfræðinga um vaxtapólitík:
„Hagfræði“ forsætisráðherra
byggist á „vitlausu líkani“
Steingrimur ræðir vaxtamálin flestu öðru frekar.
„Svarið er hneyksli,“ segir Stein-
grímur Hermannsson forsætisráð-
herra um svar Seðlabankans til rík-
isstjórnarinnar um vaxtamál. Hvaö
er á seyði? Jú, enn einu sinni er for-
sætisráðherra að berjast við aö koma
fram vaxtastefnu sinni, vaxtapólitík-
inni, en sérfræðingarnir standa á
móti. Ríkisstjórnin hafði í þetta sinn
óskað eftir því, aö Seðlabankinn at-
hugaöi, hvort unnt yrði að lækka
raunvexti. Bankanum þótti það ekki
tímabært að gera það með handafli,
einkum meðan eftirspurn ríkisins
eftir fjármagni væri jafnmikil og
raun er, að því er ætla má. Það er
gömul saga og ný, að Steingrímur
glími við hagfræðingana. Af hverju?
Af því að vaxtapólitík, „hagfræði for-
sætisráðherra", er ekki eins og ann-
arra - af því að forsætisráðherra
byggir á hagfræði, sem nánast eng-
inn maður fellst á. Hann biðlar til
kjósenda með þessu, af því að hann
reiknar með að kjósendur beri ekk-
ert skynbragð á málið.
Forsætisráðherra hefur alltaf hald-
ið því fram, að hækkun raunvaxta
auki verðbólguna. Þvert á móti halda
hagfræöingarnir að öðru jöfnu því
fram, að hækkun raunvaxta dragi
úr verðbólgu, af því að hækkunin
auki aðhaldið til dæmis með lánsfé.
Við þekkjum þetta á sjálfum okkur.
Hækkun vaxta hefur hjá okkur fyrst
og fremst áhrif til þess að við leggjum
í minna. DV spurði nokkra kunna
hagfræðinga þess, hvert væri að
þeirra mati sambandið milli vaxta
og verðlags.
Hvert er sambandið?
Þráinn Eggertsson hagfræðiprófess-
or sagði í viðtali við DV, að okkar
kerfi væri nú orðið nokkuð frjálst í
þessum efnum. Við frjálst markaðs-
Sjónarhom
Haukur Helgason
kerfi væru raunvextir eins og hvert
annað verö, sem myndaðist, og væri
ekkert sérstakt samband milli raun-
vaxta og almenns verðlags. Vextir
væru ekki stærð, sem stjórnvöld
gætu breytt til langs tíma. Að vísu
mætti keyra niður raunvexti með
verðbólgu til skamms tíma, en til
langs tíma myndaðist jafnvægi í
vaxtamálum. Gera mætti ráð fyrir,
að menn drægju úr lántöku, ef vextir
hækkuðu. Þá sagði Þráinn, að vextir
á íslandi væru ekki mjög háir miðað
við önnur lönd kringum okkur. Hann
sagði, að það væri „vitlaust líkan“,
sem „ýmsir stjórnmálamenn" heföu
í huga, þegar þeir segðu, að það væri
beint samband milli vaxta og verð-
bólgu.
Þórður Friðjónsson hagfræðingur,
forstjóri Þjóðhagsstofnunar, svaraði
spurningu DV um, hvert væri sam-
bandið milli vaxta og verðlags, á eft-
irfarandi hátt: „Að jafnaði slær
hækkun vaxta á eftirspurn í efna-
hagslífinu, og lækkun vaxta eykur
eftirspurnina. í þessu felst, að sam-
band milli vaxtabreytinga og verð-
bólgu er að öllu jöfnu öfugt. Rétt er
þó að vara við því að einfalda um of
sambandið þarna á milli. Við vissar
aðstæður getur til dæmis verið skyn-
samlegt að stuðla að lækkun vaxta,
þótt verðbólga sé nokkur, til dæmis
ef slaki hefur myndazt í efnahagslíf-
inu. Þetta er þá gert í því skyni að
freista þess að stytta samdráttar-
skeið og örva hagvöxt." Þetta sagði
Þórður Friðjónsson, og við leggjum
áherzluna á ummæli hans, að sam-
bandið milli vaxtabreytinga og verð-
bólgu er að öllu jöfnu öfugt. Hækkun
vaxta dregur úr verðbólgu og öfugt.
„Ekki hagfræðikenningar“
Yngvi Harðarson hagfræðingur
sagöi í viðtali við DV, þegar hann var
spurður um kenningar um, að hækk-
un raunvaxta þýddi meiri verðbólgu,
að hann fengi slíkt ekki til að ganga
upp, þegar litið væri til skamms tíma.
Ekki væru til hagfræðikenningar,
sem skýröu það samband þannig.
„Ég er ekki að segja, aö hærri vextir
þýði ekki hærri kostnað fyrir fyrir-
tækin, heldur tel ég, að eftirspurnar-
áhrifin séu meiri, þannig að hækkun
raunvaxta dragi úr eftirspurn og
verki þannig á fyrirtækin," sagði
Yngvi Harðarson. Sem sagt getum
við orðað þetta svona: Hærri raun-
vextir eiga að verka sem hemill á
verðbólgu að öðru jöfnu.
í viðtali DV við Bjarna Braga Jóns-
son hagfræðing, aðstoðarbanka-
stjóra Seðlabankans, kom meðal
annars fram sú skoðun hans, að
skammtímavextir væru aðhalds-
samir og verkuðu á móti verðbólgu.
Að öllu samanlögðu verður að telja,
að „hagfræði" forsætisráðherra
byggist á misskilningi, „vitlausu lík-
ani“.
Lágt verð í Þýskalandi
Innflutningur á ferskum og frosnum laxi
Tonn: 0 5.000 1 0.000 1 5.000 20.000 25.000 30.000
Frakkland
Danmörk
Spánn
Þýskaland
ftalía
Japan
Bandarikin
Svíþjóð
Belgia
Bretland
Holland
Sviss
M Aukning
I I Samdráttur
Innflutningur á laxi frá Noregi á síðasta ári. Frakkar kaupa áberandi mest
af Norðmönnum og juku verulega við kaupin á síðasta ári.
Að undanförnu hefur ekki verið
góður sölumarkaður í Þýskalandi og
hefur verðið verið frá 80-95 kr. kg
að meðaltah.
í næstu viku er gert ráð fyrir að
selja 1000 tonn af fiski í Þýskalandi.
Út af fyrir sig er erfitt fyrir íslend-
inga að keppa við fiskveiðar EB-
landanna þar sem eru alls konar
styrkir og veiðarnar eru ekkert í
samræmi við það sem ætlað er.
Það á aö heita að strangt eftirlit sé
með veiðunum en þar er mikill mis-
brestur á. Erfitt er að fylgjast með
fiskverðinu í Noregi. í fyrsta lagi er
verðið misjafnt eftir fylkjum og koma
alls konar viðbótargreiðslur við
ákveðiö fiskverð. Ekki væri hugsan-
legt aö íslendingar styrktu sjávarút-
veg með sama móti og Norðmenn
gera.
England
Frá 4.-8. mars seldi aðeins eitt skip
afla sinn í Bretlandi, Sölvi Bjarna-
son, sem seldi 8. mars.
Þýskaland
Bv. Ásgeir seldi i Bremerhaven 6.
mars. Þorskur seldist á 139,50 kr. kg,
karfi 86,19, grálúða 130,78 og blandað
38,13 kr. kg.
Alls voru seld 158 tonn fyrir 13,7
millj. kr. Meðalverð 86,58 kr. kg.
Bv. Framnes seldi afla sinn í Bre-
merhaven 7. mars. Verð á einstökum
tegundum var eins og hér segir:
Þorskur 120,33 kr. kg, af þorski voru
aðeins 500 kg, karfi 86,19 kr. kg, grá-
lúða 130,76 og blandaö 36,13 kr. kg.
Alls voru seld 158,3 tonn fyrir 13,7
millj. kr.
A mánudag og þriðjudag 11.-12
mars seldi bv. Viðey alls 324 tonn
fyrir 25,8 millj. kr. Meðalverð 79,95
kr. kg.
Bv. Sindri seldi í Bremerhaven.
Meðalverð var 90,00 kr. kg á mark-
aðnum 13. mars.
Noregur
Útflutningur á laxi var 117.500
tonn, að verðmæti 4,4 milljarðar nkr.
„Fiskopdrettens Salgslag" hefur
framleitt árið 1990 157.564 tonn að
verðmæti 4.695.000.000 nkr. Það er
nýjung í útflutningi að flutt var út
161 tonn af silungi (bleikju). Verð-
mæti silungsins var 8.277.000 nkr.
Frakkland er eins og áöur stærsti
viðskiptavinurinn 9g er aukning þar.
Þangað fóru 29,6% af útflutningnum
árið 1990.
Söluskrifstofur eru í öllum Evr-
ópulöndum að undanskildri austur-
blokkinni. Einnig eru söluskrifstofur
í Japan og anriars staðar í Austur-
löndum. Talið er að þess gæti veru-
lega hvaö sala hefur aukist í þeim
löndum þar sem söluskrifstofur eru.
ítalir eru vanafastir og þurfti að
kenna þeim að eta lax og hefur það
tekið tíma.
Þrátt fyrir Jiarða samkeppni á laxa-
markaðnum hefur salan aukist veru-
lega á flestum mörkuðum. Salan á
ferska laxinum hefur aukist á síðasta
ári um 13-14% og meðalverðið hefur
hækkað um 10%. í Bretlandi er hörö
samkeppni frá skoskum laxi sem
hefur alla burði til að standa betur
aö vígi með verslun í Bretlandi.
í sambandi við sölu á laxi er það
Fiskmarkaður
Ingólfur Stefánsson
höfuðatriði að hann sé ferskur og
rauður á fiskinn, þannig selst hann
best.
Bandaríkin
Allt útlit er fyrir að sala á laxi frá
Noregi falh nánast niður.
Ef ætti að selja lax frá Noregi með
sama ágóða og áður en tollurinn var
lagður á yrði hann á 60-70% hærra
verði en sá fiskur sem er á markaön-
um. Sendinefnd frá Noregi fór til við-
ræðna um tollamálið 20. febrúar en
ekkert hefur heyrst um árangur.
Aö undanfornu hefur mátt merkja
nokkra verðhækkun á laxi.
Telja sumir að það stafi af því að
norski laxinn er á 30-50% hærra
veröi. Verð á laxi, sem er 2-3 kg að
þyngd, hefur verið 230-270 kr. kg.
Búast má við að verðiö haldi áfram
að hækka eitthvað. Ekki er lagður
tollur á laxaflök, reyktan og grafinn
lax, en verðmæti hans var aðeins um
20% af sölunni í Bandarikjunum.
Útdráttur úr grein í F.
Horfið til framtíðarinnar
The Erkins Seafood Letters
Niðurstaða nýjasta bréfsins er á
þessa leið:
Eins og stendur virðist samdráttur
í viðskiptum en látið það ekki á ykk-
ur fá og draga úr ykkur kjarkinn.
Nú er rétti tíminn til áð horfa til
framtíöarinnar. Sá góði tími, sem er
að baki, getur komið aftur. Nú er tími
til aö endurskipuleggja söluna og
einbeita sér að því. Verið þakklátir
fyrir hinn góða tíma sem liöinn er.
Einbeitið ykkur að því hvað hægt er
að gera.
Hvert stefnir matvælamarkaöur-
inn og þjónusta? Að undanfornu hef-
ur verið fallandi verö á kjöti á mark-
aönum en fuglakjöt og krabbakjöt
hefur hækkað í verði.
Minnkandi neysla hefur einnig sín
áhrif, því nú eiga allir að passa holda-
farið.
Lauslega endursagt
Japanir kaupa þara
Ræktun á þara gæti orðið veruleg-
ur atvinnuvegur hjá íjarðarbúum
þar sem þara er aö fá. Japanir kaupa
þara fyrir rúmlega 70 milljarða nkr.
árlega. Veröið er 100 nkr. kg. Nú
vinna sérfræðingar aö því að útfæra
þaravinnsluna. Japanir nota mis-
munandi tegundir til matar. Þurrk-
aður þari er í sérstöku uppáhaldi og
líkar vel þegar hann er borðaður ef
vel heyrist í honum þegar hann er
bruddur milli tannanna. Aöalmat-
reiðslan fer þó þannig fram að mal-
aður þari er steiktur með hrísgjónum
svo og er hann notaður í súpur og
salöt.
Portúgal
Á síöustu árum hefur mjög þrengt
að versluninni á horninu með til-
komu stórmarkaðanna. Nú hefur
orðið breyting á. Búðirnar á horninu
hafa tekið upp fisksölu og hefur það
gjörbreytt afkomu þeirra. Annað er
það að stofnað hefur verið eitt inn-
kaupasamband fyrir allar smásölur
í landinu. Einnig mun það sjá um
dreifingu á fiski í verslanirnar. Ef fer
sem horfir fjölgar útsölústöðum um
6-7000.
Það er mikiö áhugamál hjá hús-
mæðrum að fá fisk inn í allar hverfa-
verslanir svo þær geti keypt í matinn
í einni og sömu búðinni.
Sundurliðun eftir teg. Selt magn kg Verð í erl. mynt Meðalverð kg Söluverð ísl. kr. Kr. pr. kg
Þorskur 84.200,00 114.699,00 1,36 12.164.402,45 144,47
Ýsa 4.795,00 7.936,00 1,66 841.652,48 175,53
Ufsi 5.270,00 2.574,00 0,49 272.985,57 51,80
Karfi 400,00 240,00 0,60 25.453,20 63,63
Biandað 2.453,00 6.083,00 2,48 645.132,57 263,00
Samtals 97.118,00 131.532,00 1,35 13.949.626,26 143,64