Dagblaðið Vísir - DV - 15.03.1991, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 15. MARS 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og'útgáfustjóri: SVEINN R- EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SÍMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Ríkið sýknað
Eitt illvígasta deiluefni vetrarins hefur snúist um
bráðabirgðalög ríkisstjórnarinnar gagnvart BHMR og
kjarasamningum háskólamanna við ríkissjóð. Þá sögu
er óþarft að rekja í einstökum atriðum en eftir að um-
samin launahækkun hafði verið tekin af BHMR fólki
með bráðabirgðalögum á síðastliðnu sumri ákvað
BHMR að höfða mál gegn ríkinu fyrir brot á stjórnar-
skrá.
Afstaðan til bráðabirgðalaganna varð sömuleiðis að
harðvítugum átökum á alþingi þegar bæði Sjálfstæðis-
flokkurinn, Kvennalistinn og þrír þingmenn stjórnar-
bðsins settu sig upp á móti lagasetningunni. Rök sjálf-
stæðismanna voru einkum þau að samningar skyldu
standa og þeir tóku undir þann málflutning BHMR að
bráðabirgðalögin stönguðust á við samningsréttínn og
stjórnarskrána. Afgreiðsla bráðabirgðalaganna hékk á
bláþræði og fall þeirra hefði kostað ríkisstjórnina bfið.
Svo fór að lokum að nokkrir sjábstæðismenn og Stefán
Valgeirsson sátu hjá og frumvarpið hlaut staðfestingu.
Nú hefur verið kveðinn upp dómur í Borgardómi um
þetta umdeilda ágreiningsmál. Niðurstaða dómsins er
sú að bráðabirðgalögin standist og ríkisstjórnin er sýkn-
uð af öllum ákærum. Stjórnarskráin hefur ekki verið
brotin, að mati Borgardóms, og dómurinn fellst á að
löggjafarvaldið geti gripið inn í samninga þegar brýna
nauðsyn ber tb.
Það er eðblegt að talsmenn BHMR verði fyrir von-
brigðum með þennan dóm. Hins vegar er ástæðulaust
að gera því skóna að með þessum dómi sé samningsrétt-
inum kastað fyrir róða. Páll Halldórsson, formaður
BHMR, segir að rétturinn* til að gera kjarasamninga sé
að engu orðinn.
Þetta eru rangar ályktanir hjá Páb og BHMR. í kjara-
samningnum við BHMR var sleginn sá varnagb af hálfu
ríkisins að umsamdar launahækkanir væru háðar því
að þær breyttu ekki efnahagslegum forsendum og al-
mennri launaþróun. Undir lokin var þetta orðin spurn-
ing um þjóðarsáttina. Launahækkun til BHMR hefði
stefnt markmiðum hennar í hættu. Ennfremur er það
ekki nýtt á nábnni að löggjafarþingið geti breytt eða
skert kjarasamninga eftir að þeir eru gerðir. Slíkar
skerðingar eru þvert á móti algengar hér landi og er
þá gripið til þeirra með allsherjarhagsmuni í huga.
Launafólk og stjórnmálamenn eiga að anda léttar eft-
ir að dómur Borgardóms hefur verið kveðinn upp. Önn-
ur niðurstaða hefði kollvarpað þjóðarsáttinni og efna-
hagsástandinu í landinu. Háskólamenntaðir starfsmenn
hins opinbera fá að vísu ekki þá launahækkun sem um
hafði verið samið við þá eina og sér en sú launahækkun
hefði skibð lítið eftir ef vinnuveitendur og verkalýðs-
hreyfmg hefðu gert alvöru úr þeim ásetningi sínum að
hækka öb laun á vinnumarkaðnum til samræmis. Þá
hefði þjóðarsáttin sprungið í loft upp, verðbólga og verð-
lag.
Allsheijarhagsmunir kröfðust aðgerða og réttlættu
bráðabirgðalögin. Alþingi féllst á nauðsyn þeirra og
dómsvaldið hefur staðfest að lög hafi ekki verið brotin.
Eftir stendur auðvitað spurningin um siðferðið á bak
við aðgerðir ríkisvaldsins en dómur um þá spurningu
verður ekki kveðinn upp annars staðar en í kosningum.
BHMR hefur sótt sitt mál af festu og einurð. Nú er
mál að bnni og að háskólamenn hafi samleið með öðru
launafólki um kjarabætur í framtíðinni sem skib ár-
angri til allra. Ellert B. Schram
TUveruréttur ísraels
Stríöið við írak hefur hrist svo
rækilega upp í Miðausturlöndum
að þau verða ekki söm eftir. Gömul
tryggðabönd hafa rofnað og ný
myndast. Margt sem áður lá í lág-
inni er komið upp á yflrborðið og
menn á þessum slóðum neyðast til
að líta á málin í nýju ljósi. Allt
valdajafnvægi er breytt. í stað
Saddams Hussein með stærsta her
arabaríkjanna er nú kominn Hafez
Assad í Sýrlandi með stærsta her-
inn, sama stjórnarfar og Saddam,
en að auki bandalag við íran.
Saudi-Arabía og hin olíuríkin eru
nú í bandalagi við Bandaríkin
ásamt Egyptalandi, forysta Egypta
í arabaheiminum, sem Saddam
ógnaði, er nú tryggð á ný. En um-
fram allt hefur stríðið breytt stöðu
ísraels. Bendaríkin hafa eyðilagt
öflugasta óvin Ísraelsríkis. Án ír-
aska hersins er stríð arabaríkja við
ísrael óhugsandi. Ætla mætti að
ísraelsmenn væru þá ánægðir með
sinn hlut en svo er ekki. Stríðið
hefur aðeins fært þeim heim sann-
inn um hversu vel þeir liggja við
höggi og í leiðinni sýnt hinum hóf-
samari meðal þeirra fram á að
óbreytt ástand getur ekki gengið til
lengdar.
ísraelsmenn hafa í áratugi og í
vaxandi mæli á seinni árum gælt
við þá hugmynd að halda í alla
Palestínu, innlima hemumdu
svæöin og búa til Stór-ísrael. Nú-
verandi stjórn Shamirs er höll und-
ir þessar hugmyndir og þeim var
að vaxa fylgi allt fram að Persa-
flóastríðinu. Nú blasir raunveru-
leikinn við ísraelsmönnum: Það
verður aldrei friður milli ísraels-
manna og araba nema lausn sé
fundin á málum Palestínumanna.
í kjölfar stríösins er loks mögu-
leiki á þeirri hugarfarsbreytingu
allra aðila sem nauðsynleg er til
aö finna málamiðlun sem gæti
komið hreyfingu á lausn þessara
mála. Þvi, að minnsta kosti, hefur
Saddam Hussein komið í kring,
enda þótt það kostaði hann mestall-
an hemaðarmátt íraks.
Stríðsástand
Palestínumálið er ekki eingöngu
mál ísraels og íbúa hernumdu
svæðanna: öll arabaríkin eiga þar
hlut að máli. Öll þeirra, nema
Egyptaland, eiga að formi til í stríði
viö ísrael og hafa átt frá 14. mai
1948, þegar ísrael var lýst sjálfstætt
ríki. Egyptar skáru sig úr 1978 og
viðurkenndu tilverurétt ísraels
með friðarsamningunum eftir
Jom-Kippurstríðið 1973 og fengu í
staðinn þaö land sem ísralesmenn
höfðu hernumið af Egyptum sem
var allur Sinaiskaginn. En fyrir
bragðið var Egyptum útskúfaö
meðal annarra arabaríkja, þeir
voru reknir úr Arababandalaginu
og ekki teknir inn aftur fyrr en
1989.
Staða Egypta meðal araba hefur
liðið fyrir þessa tilslökun gagnvart
ísrael allt þar til nú. Ekkert annað
KjáQarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
T—1— ----------—
arabaríki vill enn ljá máls á því að
viðurkenna tilverurétt ísraels. Aö
áliti þessara ríkja er öll Palestína,
þar með tahð Ísraelsríki sjálft,
hemámssvæði gyðinga og skal af-
máð af yfirborði jarðar.
Fyrsta skrefið í átt að lausn Pal-
estínumálsins hlýtur að vera fólgið
í því að breyta þessari afstöðu. Þar
hafa Palestínumenn sjálfir haft
frumkvæði. Á fundi sínum í Ma-
rokkó 1988 samþykkti þing PLO,
sem er útlagaþing íbúa hernumdu
svæðanna, að viðurkenna tilvera-
rétt ísraels, að vísu með tvíræðu
orðalagi, um leið og lýst var yfir
stofnun sjálfstæðs ríkis Palestínu-
manna. Um 120 ríki heims hafa viö-
urkennt þetta Palestínuríki og með
því Jasser Arafat sem þjóöhöfö-
ingja og PLO sem réttan fulltrúa
palestínsku þjóðarinnar. - Ekkert
vestrænt ríki hefur þó viðurkenrft
Palestínuríkið.
Flóttamenn
En þar sem Palestína er öll
hemámssvæði, að áliti arabaríkj-
anna, eru allir Palestínumenn
flóttamenn. Ekkert arabariki nema
Jórdanía veitir Palestínumönnum
borgararétt og vegabréf umyrðalít-
ið; í öllum öðmm arabaríkjum eru
Palestinumenn landlausir. Um
tvær milljónir þeirra búa í ríkjum
utan Jórdaníu og eru flokkaðir sem
flóttamenn án borgararéttinda.
Þannig bjuggu um 350 þúsund
þeirra í Kúvæt, án nokkurra rétt-
inda, og þeir eru dreiföir um öll
arabalönd.
Með því að neita þeim um borg-
araleg réttindi á þeim forsendum
að heimaland þeirra sér hernumið
tímabundið og þeir muni snúa
heim aftur hafa hin arabaríkin gert
sitt til að torvelda lausn málsins.
Allt strandar á því að þau viður-
kenna ekki tilverurétt ísraels. For-
senda fyrir því að mögulegt sé að
semja um sjálfstjórn hernumdu
svæðanna á vesturbakka Jórdanar
og Gaza er viðurkenning á tilveru-
rétti ísraels; ísraelsmenn munu
ekki semja um neitt fyrr en stríðs-
ástandi arabaríkjanna gegn þeim
hefur verið aflétt. Það er þessi
möguleiki sem Baker, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, er nú að
kanna í Miðausturlöndum. - Þetta
er undirstaða undir öllu öðru.
Gólanhæðir
Ósigur íraka í stríðinu er reiðar-
slag fyrir þann hluta Palestínu-
manna sem lifði í draumaheimi um
hernaöarsigur yfir ísrael. En sá
raunveruleiki, sem nú blasir við,
gæti knúið fram hugarfarsbreyt-
ingu, bæði innan PLO og meðal
höfuðandstæðinga ísraels í araba-
heiminum. Þar er Hafez Assad í
Sýrlandi nú efstur á blaði, að Sadd-
am Hussein frágengnum. Lykilhnn
að bættri sambúð við Assad er
Gólanhæðirnar í Sýrlandi sem
ísraelsmenn hertóku 1967 og hafa
síðan innlimað.
Assad hefur gefið í skyn að hugs-
anlegt væri að hann viðurkenndi
tilverurétt ísraels ef Gólanhæðun-
um væri skilað aftur. Bandaríkja-
menn vilja kanna hvort möguleiki
sé að gera Gólan aö hlutlausu
svæði, hugsanlegá undir eftirliti
Sameinuðu þjóðanna, en ísraels-
menn taka því enn fjarri. Án friöar-
samkomulags við Sýrland er lausn
á Palestínumáhnu ekki í sjónmáli,
ísraelsmenn munu ekki fallast á
stofnun sjálfstjórnarríkis Palest-
ínumanna nema öll arabaríkin
semji frið við þá og öryggi ísraels
sé tryggt.
Sýrland er óvinur ísraels númer
eitt.
Stríðið við írak hefur neytt ibúa
Miðausturlanda til að skoða þessi
mál í nýju ljósi'og sýnt umheimin-
um fram á að undirrótin að öllu
saman er stríðsástandið sem ríkir
milli ísraels og arabaríkjanna
vegna Palestínumanna. ísrael ber
ekki alla sökina en það er samt á
valdi ísraelsmanna að opna leiðina
til lausnar með því aö hverfa frá
hugmyndum um Stór-ísrael og við-
urkenna grundvallarregluna um
skipti á landi fyrir frið.
Gunnar Eyþórsson
„ísraelsmenn munu ekki fallast á
stofnun sjálfstjórnarríkis Palestínu-
manna, nema öll arabaríkin semji friö
við þá og öryggi ísraels sé tryggt. -
Sýrland er óvinur Israels númer eitt.“