Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.1991, Blaðsíða 14

14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
íslenzkir gíslar
Þeir bera ábyrgðina, sem hafa í vinnudeilu frum-
kvæði að vandræðum eða tjóni þriðja aðila, en ekki sá
aðili, sem tregðast við að fallast á Kröfur frumkvæðis-
manna um betri kjör. Þetta gildir um flugmenn, kenn-
ara, lækna og verzlunarmenn eins og aðra slíka hópa.
Hitler hélt fram gagnstæðri kenningu, þegar hann lét
her sinn ráðast inn í Pólland við upphaf síðari heims-
styrjaldarinnar. Hann sagði, að Pólverjar bæru ábyrgð
á vandræðum stríðsins, af því að þeir höfðu neitað að
fallast á fáeinar kröfur, sem hann taldi hógværar.
Æ síðan hefur kenning Hitlers verið tekin sem dæmi
um rökleysu eða hundalógík. Hún lifir þó góðu lífi í
launabaráttu á íslandi, þótt nýfallinn dómur um ábyrgð
verzlunarmanna í afgreiðsluverkfalli á vandræðum
flugfarþega kunni að hafa dregið úr henni að sinni.
Ákveðnast settu samtök kennara fram rökleysuna á
fundum, sem þeir héldu fyrir þremur árum, þegar þeir
háðu eitt kjarastríð sitt af mörgum við stjórnvöld. Þá
átöldu fundarmenn „stjórnvöld harðlega fyrir að etja
kennurum enn einu sinni út 1 verkfallsaðgerðir“.
Um skeið var það orðið að náttúrulögmáli, að kennar-
ar færu 1 verkfall á tíma, sem hentaði námsfólki illa.
Kennarar vöndu sig á að taka nemendur að gíslum í
kjarabaráttu sinni. „Nemendur lifa það af að lenda í
svolitlum hrakningum,“ sagði talsmaður kennara.
Að loknu verkfalli kennara fyrir þremur árum tóku
þeir ríkisvaldið haustaki með undirritun samkomulags
um, að nemendum skyldi ekki hleypt milli bekkja án
námsmats og samráðs við kennara. Samningurinn fjall-
aði beinlínis um, að taka megi nemendur í gíslingu.
Lymskulegast hafa læknar og sérfræðingar sjúkra-
húsa beitt kennisetningu Hitlers. Það var fyrir tæpum
tíu árum. Þá stofnuðu þeir innheimtu, sem sendi sjúkra-
húsum einhliða verðskrár. Ef læknir var kallaður út,
var litið svo á, að verðskráin væri staðfest.
Ráðamenn sjúkrahúsa stóðu andspænis þeim vanda,
að kalla þurfti sérfræðinga til aðstoðar. Þá var um að
velja að gera það alls ekki eða fallast óbeint á einhliða
verðskrá lækna. Þannig urðu til þau rosalaun fyrir sér-
fræðiþjónustu, sem. vakið hafa deilur að undanförnu.
Rangt kann að vera að nudda læknum upp úr vinnu-
brögðum þeirra fyrir tíu árum. Um þessar mundir
kvarta þeir sáran yfir orðbragði íjármálaráðherra. Ekki
má þó gleyma, að undirrót vandans er vel útfærð aðferð
lækna við að beita Póllandskenningu Hitlers.
Stéttarfélag verzlunarmanna hefur.verið dæmt til að
greiða skaðabætur til flugfarþega, sem varð fyrir óþæg-
indum vegna verkfallsaðgerða verzlunarmanna. Engum
datt í hug, að flugfélagið væri skaðabótaskylt. Spurning
er, hvort ekki sé hægt að túlka dóminn víðar.
Ef nemandi færi í skaðabótamál út af töpuðum náms-
tíma, mundi hann beina málinu að samtökum kennara
en ekki að ríkinu. Æskilegt væri að reyna á þetta í
næsta kennaraverkfalli til að leggja áherzlu á, að ábyrgð
á vandræðum þriðja aðila liggur einhvers staðar.
Fólk þarf að gera sér grein fyrir, að kennarar í verk-
falli bera ábyrgð á tjóni nemenda, en ekki ríkisvaldið,
sem tregðast við að borga meira fé. Ennfremur, að lækn-
ar í taxtastríði bera ábyrgð á tjóni sjúklinga, en ekki
ríkisvaldið, sem tregðast við að borga meira fé.
Þetta er svipaðs eðlis og, að það var Hitler, en ekki
einhver Pólverji, sem bar ábyrgð á afleiðingum innrás-
arinnar í Póllandi. Ábyrgðin er á gerandanum.
Jónas Kristjánsson
FIMMTUDAGUR 4. APRÍL1991.
Fyllirí
á íslandi
í spurningakeppni framhaldsskól-
anna í ríkissjónvarpinu okkar,
hinu ágæta, komu fram tveir ungir
skiptinemar, negrastúlka frá
Ghana og skeggjaður Bandaríkja-
maður frá smábæ í New York ríki.
Stjórnandi þáttarins var hinn orð-
vísi og orðhvati Stefán Jón Haf-
stein, bráðskemmtilegur sjón»
varps- og útvarpsmaður, sem yrði
frábær ef hann þekkti takmörk sín
og keyrði ekki svona oft út í skurð.
En oft ratast kjöftugum satt á
munn, hann stingur á kýlum, víkur
að málefnum, sem menn vilja sem
minnst um tala, og vekur til um-
hugsunar. í þetta skipti geröi hann
teiti, ölteiti eða partí unga fólksins
að umræðuefni - ef til vill af því
að árshátíð annars skólans var
nýafstaðin og svo af því að ungu
skiptinemarnir voru um það
spurðir hvað þeim þætti eftir-
minnilegast frá dvöl sinni á íslandi.
Fyllirí unglinga
Við bjuggumst mörg við að svarið
yrði, jöklarnir eða eldijölhn eða hið
hreina loft eða suðvestanstormur-
inn eða skammdegismyrkriö - eða
jafnvel ástkæra ylhýra málið, þetta
undarlega mál sem ekki hefur
breyst í 1000 ár. Nei, það var ekki,
heldur fyllirí íslenskra unglinga.
Nú hafa þessir ungu skiptinemar
auðvitað ekki kynnst drykkjuskap
okkar fullorðna fólksins. Þá hefði
svarið auðvitað orðið fyllirí full-
orðna fólksins, því að það fyllirí
sem er verra en fyllirí unga fólks-
ins er fyllirí fullorðna fólksins.
Nú hef ég - því miður liggur mér
við að segja, ekki verið bindindis-
maður sjálfur síðan ég var í Barna-
stúkunni Samúð nr. 102 á Akureyri
fyrir hartnær 40 árum en stúkan
starfaði undir stjórn hins merka
skólamanns, Hannesar J. Magnús-
sonar. Margt vín er líka gott og
áhrifin oft þægileg, einkum fyrstu
áhrifln. Ég minnist þess frá um-
ræðuþætti í norska sjónvarpinu frá
því fyrir 20 árum að stórtemplar
þeirra Norðmanna sagði í upphafi
umræðunnar að eitthvað hlyti að
vera gott við vín og víndrykkju
fyrst svo margir hneigðust til þess
að drekka vín.
Einn af fremstu skólamönnum
landsiiis, Sigurður Guðmundsson,
fyrrum skólameistari Menntaskól-
ans á Akureyri, sagði eitt sinn að
það sem einna mikilsverðast væri
að kenna ungu fólki væri að drekka
áfengi. Þetta var fyrir 50 árum og
ástandið var þá ekki orðið eins og
það er nú.
Böövar Bragason, lögreglustjóri i
Reykjavík, gaf Reykvíkingum það
ráð á föstudegi fyrir fáum vikum
að drekka heldur minna um helgar
til þess að stemma stigu við of-
beldi. Fannst mér það orð í tíma
töluð, því „of mikiö - má af öllu
gera, of mikið“ - og eins og þar
stendur: fullur maður er vitlaus.
Aðrar þjóðir og við
- samkvæmt skýrslum
Nú er það svo aö aðrar þjóðir
drekka meira en íslendingar, að því
er segir í opinberum skýrslum. En
við sækjum á. Ennþá drekka Danir
þó um það bil þrisvar sinnum
meira, að ekki sé nú talað um Þjóð-
verja og Frakka - og jafnvel Norð-
menn drekka meira en við, þrátt
fyrir alla bindindissemina og bönn-
in.
Einu sinni stóð i lögum um
menntaskóla að bannað væri að
neyta áfengis svo aö á sæist. Frá
1952 hefur verið bannað að hafa
áfengi um hönd.í skólum á íslandi.
Ég varð því undrandi einn kaldan
janúarmorgun fyrir 13 árum er ég
kom í menntaskóla í Danmörku,
Kjallarinn
Tryggvi Gíslason
skóiameistari, Akureyri
Frederiksborg Gymnasium í Hille-
röd, þar sem sálmaskáldið Kingo
gekk um miðja 17. öld, og rektorinn
bauð mér glas af sherry, dubonnet,
bianco eða madeira. Ég sagði hon-
um að ég hefði þá ferðast um öll
■Norðurlönd og skoðað 40 skóla og
hvergi veriö boðið vín - og á ís-
landi væri þetta bannað með lög-
um. Jörgen Olsen rektor þagði ör-
stutta stund og sagði svo: „Island,
det er et besynderhgt land.“
ísland er undarlegt land og und-
arleg er íslensk þjóð. En það sem
íslenska þjóðin er nú frægust fyrir
um heiminn er drykkjuskapur og
drykkjuvenjur. Unga stúlkan frá
Ghana er nefnilega ekki eini út-
lendingurinn sem tekur þessa
mynd með sér frá landinu, og ég
held að áður en við göngum inn í
Evrópubandalagið - eða Evrópu-
ríkið um aldamót - og afsölum okk-
ur fullveldinu, ættum við að vera
búin að kenna unga fólkinu okkar
að drekka áfengi og þá erum við,
sem eldri erum, besta fordæmið.
Við skulum því drekka heldur
minna um helgar - og jafnvel aðra
daga - og ef við drekkum vin þá
skulum við gæta þess að drekka
ekki meira en svo að ekki sjáist á
okkur. Það er góð regla og þá verð-
um við fræg um allan heiminn fyr-
ir þetta gamla tungumál okkar,
bókmenntirnar, jöklana, eldfjöllin,
hreina og óspihta náttúru og - að
á okkur íslendingum sjáist aldrei
vín.
Tryggvi Gíslason
,,.. .og ef við drekkum vin þá skulum við gæta þess að drekka ekki
meira en svo að ekki sjáist á okkur,“ segir greinarhöfundur.
„ísland er undarlegt land og undarleg
er íslensk þjóð. En það sem íslenska
þjóðin er nú frægust fyrir um heiminn
er drykkjuskapur og drykkjuvenjur.“