Dagblaðið Vísir - DV - 19.10.1991, Qupperneq 26

26
r
LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 1991.
Rósa Aðalheiður Georgsdóttir, fómarlamb geðsjúks afbrotamanns:
„Slíkir atburðir
mega ekki
endurtaka sig"
- bam hennar var myrt og annað slasað, auk hennar sjálfrar, fyrir 44 ámm
„Mér finnst ég verða að tala núria
en hef þó geymt sögu mína í meira
en fjörutíu ár. Harmsögu þegar við
mæðgurnar þrjár urðum fyrir árás
geðsjúklings sem útskrifaður hafði
verið frá Kleppsspítala. Tveggja ára
dóttir mín var myrt, átta ára dóttir
mín fékk ellefu hnífstungur og sjálf
fékk ég mikla áverka og heilsu-
brest,“ segir Rósa Aðalheiður Ge-
orgsdóttir, 72ja ára húsmóðir í
Reykjavík, í viðtali viö helgarblað
DV.
Eftir íjörutíu og tjögurra ára þögn
ákvað Rósa Aðalheiður aö opna
hjarta sitt ef þaö gæti orðið til þess
að yfirvöld opnuðu augu sín gagn-
vart nauðsyn þess að geðsjúkir af-
brotamenn fái þá hjálp sem þeir
þurfa á að halda. Rósa Aðalheiður
'ítrekar að aðeins þess vegna telji hún
sig þurfa að rifja þennan hroðalega
atburð upp.
Hroóaleg árás 1981
Eins og um hefur verið fjallað í
íjölmiðlum að undaníomu var geð-
sjúkum afbrotamanni nýlega sleppt
frá Litla-Hrauni þar sem hann hefur
setið inni í tíu ár. Komið hefur fram
að maður þessi sé ekki heill á geðs-
munum og oftar en ekki hefur hann
hótað að taka upp fyrri iðju er hann
yrði frjáls. Þessi maður veitti fimmt-
án ára stúlku á fimmta tug stungu-
sára 4. desember 1981 í Þverholti.
Hann skildi stúlkuna eftir stórslas-
aða eftir þessa hrottalegu líkamsárás
í gömlum geymsluskúr en þar fannst
hún fyrir tilviljun fjórum tímum eft-
ir að árásarmaðurinn skildi við
hana. Þjóðin stóð á öndinni yfir þess-
um hörmulega atburði fyrir tæpum
tíu árum.
Hörmuleg árás 1947
Þjóðin stóð einnig á öndinni þrjátíu
og fjórum árum áður. Þá gerðist at-
burður, einnig í Holtunum, sem eldra
fólk man sjálfsagt vel eftir en það
yngra hefur aldrei heyrt um. í maí
árið 1947 voru fyrirsagnir blaðanna
þannig: „Óður maður drepur 2ja ára
barn og veitir móður þess og systur
mikla áverka“, sagði í Vísi. Og í
Morgunblaðinu: „Vitskertur maður
myrðir ungbarn, særir með hníf-
stungum móðurina og annað bam
hennar". Blöðin lögðu margar síður
undir efnið og nafngreindu og birtu
myndir af öllum sem hlut áttu aö
máli, jafnt morðingjanum sem og
þeim er urðu fyrir árásinni. Enn-
-fremur var rætt við þá sem komu
fyrstir á vettvang sem jafnframt voru
vitni í málinu í lögregluskýrslum.
Rósa Aðalheiður bjó í þraggahverfi
við Háteigsveg, nálægt Sjómanna-
skólanum, ásamt eiginmanni sínum,
Kjartani Friðberg Jónssyni, og
tveimur dætrum. Ekki langt frá, í
óvistlegum skúr, bjó Ingólfur Einars-
son. Hann hafði margsinnis áreitt
fólk og ógnað því með eggvopnum.
Veturinn áður hafði hann ráðist á
tvær ungar stúlkur; annarri tókst að
flýja en hin varð fyrir miklum
meiðslum. Ingólfur hafði einnig hót-
að fólki sem bjó í nágrenni við hann
og sérstaklega bömum. Allir vom
þvi dauðhræddir við þennan geð-
sjúka mann.
legi atburður geröist. Rósa Aðalheið-
ur segir að það hafi verið vítavert
kæruleysi því allir vissu að maður-
inn var stórhættulegur umhverfi
sínu.
Það var síðan þann 3. maí 1947, er
Kjartan var nýfarinn til vinnu, að
Rósa Aðalheiður skrapp í þvottahús-
ið og dætur hennar tvær biðu á með-
an í íbúðinni. Ingólfur réðst inn til
þeirra með sveðju og fékk eldri stúlk-
an ellefu stungusár er hún var að
reyna að bjarga yngri systurinni.
Henni tókst þó að hlaupa út og kalla
á móður sína sem hljóp inn og varð
einnig fyrir árás af hendi árásar-
Geðsjúkur maður út-
skrifaður frá Kleppi
Ingólfur hafði dvalið í sjö ár á
Kleppi en yfirlæknir þar útskrifaði
hann skömmu áður en hinn hörmu-
Blöðin eyddu mörgum síðum undir hinn hroðalega atburð sem átti sér stað
3. maí 1947.
mannsins. Rósa Aðalheiður gat kall-
að á hjálp nágranna, sem skárust í
leikinn, en því miður var það um
seinan því litla dóttirin, Kristín, var
þá látin. Eldri dóttirin, Sigríður,
missti meðvitund en henni var fljót-
lega komið undir læknishendur. Sig-
ríður ber enn í dag merki þessa dags,
bæði innvortis og útvortis.
Það þarf auðvitað ekki að útskýra
það frekar hvaða áhrif þessi dagur
hafði fyrir fjölskylduna. Eins og aðr-
ir af sömu kynslóð hefur Rósa Aðal-
heiður þó borið harm sinn í hljóði
og lifað eðlilegu lífi, Eftir að þessi
hroðalegi atburður átti sér stað eign-
aðist hún fjögur börn sem öU eru nú
orðin fullorðin og hafa komið sér vel
áfram í lífinu. Fyrir tveimur árum
missti Rósa Aðalheiður eiginmann
sinn. Rósa Aðalheiður hefur alla tíð
verið sterk og dugleg kona. Hún er
hagmælt og yrkir i frístundum og
hefur ákveðnar skoðanir á stjórn-
málum og segist vera flokksbundin
sjálfstæðiskona. Hún hefur í gegnum
tíðina hjálpað fólki sem hefur á ein-
hvern hátt orðið fyrir þungbærri
sorg eða tímabundnum erfiðleikum.
Þar hefur hún getað miðlað af eigin
reynslu.
Ástandið óbreytt
„Saga mín er dæmi um hvernig
geðsjúkum afbrotamönnum var
„hjálpað" fyrir næstum hálfri öld.
Það var sama hversu margir báðu
um hjálp eða gæslu á þeim mönnum
sem voru hættulegir umhverfi sínu.
Ekki var hlustað á raddir þeirra fyrr
en um seinan. Núna, rúmum fjörutíu
árum síðar, er ástandið nánast
óbreytt. Bilað fólk gengur enn um
gæslu- og húsnæðislaust. Þeir sem
standa að málum geðsjúkra gleyma
ábyrgð sinni gagnvart þessu sjúka
fólki, aðstandendum og þeim sem
þola ógnir og heilsutap af völdum
þess. Þannig er ástandið enn í dag
árið 1991,“ segir Rósa Aðalheiður
ómyrk í máli. „Við teljum okkur
LAUGARDAGUR.19- OKTÖREJR 1991.
39
„Við verðum að passa óvita. Ekki réttum við barni hnif eða skæri og látum það eiga sig," segir Rósa Aðalheiður Georgsdóttir sem hefur þungar áhyggjur af seinagangi yfirvalda i málefnum
geðsjúkra afbrotamanna. DV-myndir Brynjar Gauti
menningarþjóð með hjartað á réttum
stað. En ég vil segja: Maður, líttu þér
nær, liggur í götunni steinn. Er ekki
skylda þeirra sem hér fara meö heil-
brigðis- og dómsmál að sofna ekki á
verðinum? Það er engin spurning að
heimilið á Sogni verður að komast í
gagnið ekki seinna en strax,“ heldur
Rósa Aðalheiður áfram.
Hún er sannarlega stuðningsmaö-
ur þess að heimili fyrir geðsjúka af-
brotamenn komist í gagnið og hvetur
einnig aðra að láta heyra í sér. „Ekki
veitir af svo aðstaðan breytist til bóta
fyrir geðsjúka," segir hún.
ÁLitla-Hrauni í 23 ár
Ingólfur Einarsson, sem allir
vissu að var geðsjúkur, var talinn
sakhæfur á sínum tíma og dæmdur
í lífsfiðarfangelsi, eða 16 ár. Þegar sá
tími var liðinn neitaði hann að yfir-
gefa fangelsið og var þar fil dauða-
dags. Þá hafði hann verið á Litla-
Hrauni í 23 ár.
Svo undarlega vill til að allt virtist
gert á sínum tíma til að þagga þetta
mál niður. Ein helsta heimild atburð-
anna, Öldin okkar, birtir ekki orð
Rósa Aðalheiður barðist upp á lif
og dauða til að bjarga börnum sín-
um úr klónum á geðsjúkum manni.
um þennan ljóta atburð. Einnig virt-
ist að skýrslur um málið hefðu gufað
upp. Þær fundust ekki síðar þegar
Rósa Aðalheiður þurfti á þeim að
halda. Hvorki hún né dóttir hennar
fengu skaðabætur greiddar þrátt fyr-
ir varanlegu örorku. Læknar vildu
ekki einu sinni viöurkenna að
skemmd á þind Sigríðar væri eftir
hnífstungu, þrátt fyrir að læknar í
Bandaríkjunum staðfestu að meiðsl-
in gætu einungis verið eftir áverka.
Rósa Aðalheiður vill lítið tala um það
sem snýr að henni sjálfri en beinir
orðum frekar til yfirvalda og biöur
um aðgerðir fil hjálpar því fólki sem
lendir í þeirri ógæfu að verða öðrum
að bana eða særa. „Aumingjans fólk-
ið veit ekki hvað það er að gera,“
segir hún.
Kæruleysi yfirlæknis
„Ég veit dæmi þess að geðsjúkur
maður hefur hrætt fólk og ógnað,
verið settur inn og sleppf ut jafnharð-
an aftur,“ segir hún. „Það var kæru-
leysi-þáverandi yfirlæknis á Kleppi
aö Ingólfi Einarssyni var hleypt út.
Það er einnig kæruleysi þeirra sem
y
stjórna í dag að h’.eypa á götuna
manni sem er sjúkur á geði. Þetta
má ekki halda svona áfram. Við verð-
um að passa óvita. Ekki réttum við
barni hníf eða skæri og látum það
eiga sig.
Við megum heldur ekki gleyma
aðstandendum. Þeir háu herrar, sem
hér stjórna, gleyma oft aðstandend-
um, þolendum og ekki síst þessum
ógæfusömu geðsjúku mönnum. Þeir
athuga ekki aö vitið fáum við að láni
og þeir geta sjálfir orðið vitlausir.
Það má minna fólk á hversu stór gjöf
vitið er og hvað það er mikil óham-
ingja sem fylgir því að missa þaö.
Tilfellið er, og sjálfsagt er það sann-
að, að líkamsveiki er ekkert miðað
við sálarveiki," segir Rósa Aðalheiö-
ur og leggur þunga áherslu á orö sín.
„Ég held að fáir geri sér grein fyrir
hversu alvarlegur sjúkdómur sál-
sýki er, t.d. kvíði og þess háttar."
Baróist upp á
líf og dauða
Rósa Aðalheiður þakkar guði fyrir
að hún skyldi fá að halda vitinu og ró
Sigriður, 8 ára, fékk ellefu hnífstung-
ur þegar hún ætlaði að bjarga litlu
systur sinni.
sinni þegar hinn hörmulegi atburður
átti sér stað fyrir fiörutíu og fjórum
árum. Hún missti aldrei meðvitund
og kemur fram í lýsingu votta af at-
burðinum aðdáun á hugrekki hennar
er hún barðist upp á líf og dauða við
hinn vitskerta, vopnaða mann.
Þegar Rósa Aðalheiður er spurð nú
hvort hún hafi ekki verið bitur út í
þennan mann, Ingólf Einarsson, þarf
hún ekki að hugsa sig lengi um. „Bit-
ur út í bilaðan mann?“ spyr hún og
svarar: „Nei, svo vitlaus og heimsk
hef ég aldrei verið. Ég var frekar bitur
út í þá sem heilbrigðir voru og áttu
að hjálpa honum. Ingólfur haíði ekki
hugmynd um hvað hann var að gera
og ég hef aldrei vorkennt neinu fólki
eins og þeim sem bilaðir eru,“ segir
Rósa Aðalheiður og fer með ljóö eftir
sig sem vel á við:
Ertu kalinn og bitur
í sál og sinni?
Hafa sorgin og kvahrnar
lokað þig inni?
Hugsaðu um aðra
þá hjartanu blæðir.
Hendi þeim réttu,
það bætir og græðir.
Margt hefur
breyst - annað ekki
Það þarf enginn að efast um að
líf Rósu Aðalheiðar hefur ekki verið
dans á rósum. Sá hörmulegi atburð-
ur, sem hún mátti þola fyrir fjörutíu
og íjórum árum, hefur án efa sett
sitt mark á allt hennar líf. Rósa Aðal-
heiður var aðeins 28 ára gömul árið
1947 og fjölskyldan var efnalítil eins
og flestir íslendingar, enda kreppuár.
Margt hefur breyst í borginni síðan.
Braggarnir eru fallnir og glæsileg
hús risin í þeirra stað. Litlu verslan-
irnar, sem buöu ekki upp á mikið
vöruúrval, hafa einnig breyst í stór-
verslanir þar sem hver maður getur
valið um allan þann varning sem
hugurinn girnist. Eitt hefur þó lítiö
breyst frá því Rósa Aðalheiður var
28 ára gömul - þjóðfélagið vanrækir
enn að hjálpa geðsjúkum afbrota-
mönnum og vista þá á réttum stað
þegar skaðinn er skeður. Sú stað-
reynd fékk Rósu Aðalheiði til að rifja
upp sárar endurminningar.
-ELA
Kristin litla var aðeins tveggja ára
þegar hún var myrt af geðsjúkum
afbrotamanni.
án*