Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.1992, Qupperneq 25

FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1992.
Merming
33
Rómantík og
rökhyggja geisla
- Edda Erlendsdóttir leikur - C.P.E. Bachdiskar
Efist einhver um að fágaðasti túlkandi píanó-
tónlistar sem við íslendingar eigum sé heimilis-
fastur í Frans og heiti Edda Erlendsdóttir, ætti
sá hinn sami að taka til gaumgæfilegrar hlust-
unar nýjar upptökur Eddu á sónötum C.P.E.
Bachs, sem tónskáldið tileinkaði „kunnáttu-
mönnum og aðdáendum". Skífan gaf þessar són-
ötur út á geisladiski ekki alls fyrir löngu. Að
því ég best veit er þetta eini diskurinn með þess-
um sónötum á markaðinum um þessar mundir.
Við erum því að tala um eins konar „world
premiere", hvorki meira né minna.
Carl Philipp Emanuel Bach (1714—88) var einn
af þremur hæfileikamiklum sonum gamla
Bachs, hirðtónskáld Friðriks mikla í tuttugu og
átta ár og mikilvirkur höfundur tónlistar fyrir
klavíkord og fortepíanó, fyrirrennara flygilsins.
Auk þess skrifaði C.P.E. bók um náttúru hljóm-
borðsins, sem notuð var til kennslu í hartnær
tvær aldir og þykir einstök heimild um viðhorf
18. aldar manna til tónlistarflutnings.
Kom skikk á sónötuna
C.P.E. verður sennilega helst minnst fyrir
þátt sinn í að hefja sónötuformið til vegs og virð-
ingar. Fyrir hans tíð var sónatan fremur óburð-
ugt fyrirbæri, opið í báða enda og ólögulegt.
C.P.E. kom skikk á þaö, skipti því í kafla (hratt,
hægt, hratt) og lagði því til upphaf og endi. Beet-
hoven þótti sérstaklega mikið til um þá aðferð
Edda Erlendsdóttir. Fágaöasti túlkandi píanó-
tónlistar sem við íslendingar eigum.
C.P.E. að enda sónötur með því að láta síðasta
tóninn deyja út og tók hana sér tii fyrirmyndar
í eigin píanóverkum.
Stíll C.P.E. felst framar öðru í að gæða rökræn-
an spunastílinn hans pabba gamla tilfmninga-
legum áherslum, nota hann til „túlkunar" á
aðkallandi tilfinningum ásamt ýmsum kenjum
og duttlungum. Margar sónötur hans eru enda
með innbyggðum fingurbrjótum og tækniþraut-
um fyrir „virtúósa". Til lengdar gengur því ekki
að leika píanósónötur C.P.E. mekanískt eða bók-
staflega, eins og hægt er að gera við nokkur
hljómborðsverk gamla Bachs, heldur verður
píanóleikarinn ævinlega að gefa dijúgan
skammt af sjálfum sér.
Einn af ársins bestu diskum
Sérkennilegur blendingurinn af rökhyggju og
rómantík í sónötum C.P.E. hæfir Eddu afar vel.
Leikur hennar er í senn skýr, lífmikill og greind-
arlegur. Hnökralaus upptakan var gerð í Frakk-
landi. Áheyrandinn fær hvorki meira né minna
en 75 mínútur af tónhst í sinn hlut. Þetta er án
efa einn af merkustu geisladiskum tónlistarárs-
ins 1991 á íslandi.
Edda Erlendsdóttir:
C.P.E. Bach; Sónötur - Fantasía - Rondó.
Upptaka gerö í Tónlistarháskólanum í Lyon, júlí 1991,
Skifan, SCD-69.
Hljómplötur
Aðalsteinn Ingólfsson
Menn pappírs
í
Þorsteinn Eggertsson mun kunnastur fyrir
söngtexta við dægurlög - sérstaklega fyrir „Er
ég kem heim í Búðardal“, sem var vinsælasta
dægurlagið fyrir hálfum öðrum áratug. En nú
hefur hann sent frá sér alllanga sögu á ensku.
Hún segir frá fáeinum árum í lífi manns rétt
yfir tvítugt.
Þessa sögu má kalla leit að sjálfum sér. Sögu-
hetjan er Keflvíkingur, og vinnur í upphafi sem
skiltamálari hjá bandaríska hemum. Hann er
ennfremur frístundamálari og hefur sungið með
lítiUi hijómsveit í heimabæ sínum. Vinur hans
á frumkvæðið að því að þeir sýna málverk sín
á Mokka og fara síðan til Kaupmannahafnar
enda þótt sýningin hafi ekki skilað þeim ágóða
sem þurfti í farareyri. Ytra er fyrst lifað hátt
en síðan snýr vinurinn aftur. Jafnframt Uggur
leið söguhetju niður á.við í samfélaginu; at-
vinnuleysi, húsnæðisleysi, hungur; söguhetjan
lifir loks eins og róni, þótt ekki sé ofdrykkju
fyrir að fara. Þá kemst hann inn á stofnun sem
réttir við þá sem haUoka hafa farið og fær síöan
ýmis störf sem smám saman færast nær hugðar-
efnum hans. Sem fréttaritari blaðs á íslandi
kemst hann á blaðamannafundi frægustu popp-
hljómsveita, og eitthvað fær hann að syngja
sjálfur. Svo kemst hann inn á myndUstarskóla
en áttar sig fljótlega á því að hann sé meira fyr-
ir auglýsingateiknun en Ustmálun, helst vill
hann þó skrifa. Jafnframt þessum félagslega
uppgangi verður honum æ betur ágengt í
kvennamálum. Sögunni lýkur loks heima á ís-
landi þar sem söguhetjan velur úr hinum bestu
störfum það sem honum hugnast best.
Minningar
Þetta er sígildur söguþráður þroskasögu. Ung-
ur maður yfirgefur fremur vemdað umhverfi
heimabyggðar sinnar, þreifar fyrir sér á ýmsum
sviðum, sekkur djúpt í örðugleika en finnur
smámsaman þann farveg sem honum hentar
best. Helstu atriðin koma vel heim og saman
við upplýsingar um höfund aftan á kápu, og
einnig af öðrum ástæðum virðist eðlilegra að
flokka bókina sem minningar en sem skáldsögu.
Nú skal tekið fram að undirritaður er ókunnug-
ur höfundi og veit ekkert um sannleiksgildi ein-
stakra atriða í sögunni. En hún er full af atriðum
sem hafa ekkert gildi fyrir framrás sögunnar,
atburðarás né persónusköpun, og eru heldur
ekkert merkileg í sjálfum sér. Þau hafa aðeins
gildi fyrir mann sem er að rifja upp ævi sína.
Hér mætti nefna sem dæmi ástkvennataliö, sem
er rækilegt, en stundum er nánast ekkert um
útlit konunnar né önnur sérkenni, það er eins
og söguhetjan hafi varla tekið eftir henni, bara
merkt við; ein enn. Sama má segja um brandara
svo sem (á bls. 72) þegar söguhetjan vinnur með
landa sínum í hringleikahúsi og tvær íslenskar
konur koma þar, þeir tala íslensku við þær og
láta sem allt starfsfólkið tah það mál. Þegar einn
viðstaddra reynist ekkert skilja skýra þeir það
með því, að hann sé bara heymarlaus. Þetta
hefur strákunum sjáifum þótt mjög fyndið, en
í bókinni er það bara ekkert fyndið. Því þar
þarf að skapa forsendur gamansagna, þær verða
að eiga sér stað í textanum, yfirleitt með því að
draga upp andstæður, mynd af hátíðleika sem
fellur, eða eitthvað þvílíkt. En það skortir ævin-
lega hér. Þrir drukknir íslendingar taka upp á
því að henda dyraverðinum út af krá í Nýhöfn,
meira að segja þrisvar sinnum. Þeim hefur
ábyggilega þótt drepfyndið að skipta svona um
hlutverk við útkastarann, en það nægir bara
ekki til að ókunnir lesendur hafi gaman af að
lesa um það, sagan er þvælin, endurtekninga-
söm og ófyndin.
Stígandi
Greina má vissa stígandi í því sem hér segir
um hljómsveitina „The Beatles", sem smám
saman vekur æ meiri athygh söguhetju. Há-
punkturinn er, að hann leggur fáeinar spurning-
ar fyrir bítlana á blaöamannafundi. Seinna kem-
ur annar blaðamannafundur með „The Rolhng
Stones“ en þá eru eiginlega alhr of feimnir til
að segja neitt, líka söguhetjan. Þetta gæti verið
þráður í þroskasögu, en tengist bara ekki öörum
atriðum nóg til þess. Við fáum ahtof htið að vita
um hvað þýðingu Bítlarnir hafi fyrir söguhetju,
helst það að hann hafi verið oröinn leiður á eldra
rokki, en þama sé eitthvað nýtt. í sjálfu sér er
ekkert merkhegt við þessa blaðamannafundi
eins og þeim er hér lýst.
Einna skástur þótti mér kafhnn um dvöl sögu-
hetju á Koefoedskóla, þar sem hann reiéist upp.
Því þar eru helst átök í þroskasögu og birtast
fuhtrúar ýmissa lífshátta sem hann hafnar fyrir
sitt leyti; hommi, þjófur, alki, ofbeldismaður. í
bókinni virðist þetta lagt að jöfnu sem einhvers
konar lestir, en meiru skiptir hitt að þessir
menn reynast ekki allir þar sem þeir eru séðir,
þar fer flærð undir viðfehdnu yfirbragði. Hér
spreytir söguhetja sig á ýmsu, málar og skrifar
Þorsteinn Eggertsson.
Bókmenntir
ðrn Ólafsson
í skólablaðið. Hann kallar skrif sín „buhsögur"
og þarf því miður að sanna það með því að birta
heihanga slíka sögu. Hér birtist sérlega gróft
sama gagnrýnisleysið og endranær, hvaða ghdi
ætti þetta rugl að hafa fyrir almenna lesendur
nú? Hugsa mætti sér að þarna væri sýnt lág-
markið á ritferh höfundar, th að þroskasagan
fengi þar byijun, en hvar er þá hámarkið? Þessi
bók sem við nú lesum? Þar er því miður ekki
afgerandi gæðamunur á.
En af öhu þessu leiðir að sagan hefur sáralítið
ghdi fyrir venjulega lesendur, hún gæti helst
höfðað th fólks sem hefur sérstakan áhuga á
einstakhngnum Þorsteini Eggertssyni, þ.e. vinir
hans og vandamenn. Því er skrítið að hún skuh
gefin út á ensku, og á titilblaði stendur nafn
forlags með heinhlisfang í London. Engum get-
um skal ég leiða að því, hvað býr á bak við það
nafn, en annars er þetta dæmigerð sjálfsútgáfu-
bók - af verra taginu. Útgáfuform segir auðvitað
ekkert um bókmenntagildi.
Málið
Ofan á það hve þýðingarlaus mestöh frásögnin
er fyrir aðra en höfund bætist sviplaus stíh. Þar
kenni ég því um að hún er á ensku. Það er nefni-
lega ekkert einfalt mál að skrifa á framandi
tungumáh þótt maður skhji þaö. Öh fínlegri
blæbrigði máls vantar hér, hkt og maður syngi
með trefil fyrir munni. Hægt er að greina orða-
skh og lag, en þaö er ekkert varið í það. Ég get
auðvitað ekkert fuhyrt um að Þorsteinn hefði
sagt þessa sögu betur á móðurmáh sínu - en
um daginn las ég þó í Mogganum eftir hann
grein, sem var óhkt skemmthegar skrifuð en
þessi bók.
Thorsten Eggerts:
THE PAPER KING’S SUBJECTS.
Excalibur press of Lbndón 1991, 285 bls.
Glæsilegur
útifatnaður fyrir
íslenska veðráttu
Opið til kl. 19 á föstudögum,
á laugardögum kl. 10-14.
Hafnarstræti 5, símar 16760 og 14800
HREINSiÐ LJÚSKERIN
REGLULEGA.
DRÚGUM ÚR KRAÐA!
HjUMFERÐAR