Dagblaðið Vísir - DV - 05.02.1992, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 1992.
15
«
Eru engin takmörk?
Án þess aö segja nokkuð um trú-
arbrögð almennt, í klassískri
merkingu þess orðs, þá hlýt ég að
lýsa þeirri skoðun minni að þau séu
af hinu illa þegar kemur að stjóm
efnahagsmála.
Það er ekki langt síðan að vinstri
hreyfingin logaði í innbyrðis deil-
um sem oftar en ekki byggðust á
textasamanburði misviturra leið-
toga. Raunveruleg þjóðfélagsþróun
og ástand skiptu þá gjaman ótrú-
lega litlu máh.
Kaþólskari en páfinn
íslenskir frjálshyggjupostular
hvunndagsins leiða huga minn til
þessara tíma. Allt skal sett í einka-
eign og þá fullkomnu samkeppni
sem aldrei hefur verið til nema í
skólabókardæmum hagfræðinga.
„Fræðin“ verða að trúarbrögðum.
Leiðin að takmarkinu verður
markmið.
Þeir merku menn, sem færðu
markaðslögmálin og enn frekar i
framhaldi af því: frjálshyggjuna,
fyrst í letur, töldu nefnilega að það
væri skynsamleg leið til að há-
marka afkastagetu og velferð þjóð-
anna. Það hvarflaði aldrei að þeim
vísu mönnum að það ætti að henda
afkastagetu og velferð fyrir róða til
að menn gætu skemmt sér við sam-
keppni. Þaö hvarflaði víst ekki að
þeim heldur að leiðin væri svo mik-
ilvæg að það væri nauðsynlegt að
leggja upp í kostnaðarsama aðfór
gegn ríkiseign - hvað þá aðgerð
sem skaðaði hina fijáisu fyrir-
tækjaeigendur markaðarins.
En nú er svo komið hér á landi
að engeyskur sjálfstæðisráðherra
sem hefur uppi efasemdir um að
rétt sé að afhenda (eða selja) ein-
staklingum einokun á samgöngum
á landi (látum vera þó það sé „bara“
við Suðumes og millilandaflugvöll
okkar þar) - hann verður fyrir að-
kasti flokksbræðra sinna á þeim
forsendum að hann sé að vega að
KjaUarinn
Björn Arnórsson
hagfræðingur BSRB
einkageiranum og hinu frjálsa
framtaki.
Það er í þeirra huga sönnun fyrir
yfirburðum einkaframtaksins að
einhver lét sér detta í hug að „fóma
sér“ fyrir þjóðina gegn því að fá
einokun á þessum samgöngum -
það má ekki stoppa. Mér er ekki
grunlaust um að Adam Smith
(frumkvöðull borgaralegrar hag-
fræði) hrærist aðeins í gröfinni.
Eins er það með niðurskurð rík-
isfjármála. Allar (tja, kannski ekki
aðfor að fjármagnseigendum) hug-
myndir um niðurskurð em vel
þegnar. Uppsagnir allra starfs-
manna Landakots eru stórsnjöll
hugmynd - það er jú niðurskurður
- enginn hefur fyrir því að sýna
fram á að eitthvað muni sparast.
Innskot
Enginn (nema vera kynni Guð-
bergur Bergsson) gerir athuga-
semd við kvennahstann án þess að
láta langt mál fylgja um aö viðkom-
andi sé staðföst jafnréttishetja.
Eins hlýt ég sem starfsmaður opin-
berra starfsmanna að birta eftir-
farandi sem var samþyjkkt um op-
inbera þjónustu á þingi BSRB1979:
„Opinber þjónusta skal tekin til
gagngerðrar endurskoðunar. Þar
sem þörf er á verði stofnanir end-
urskipulagðar. Slík endurskipu-
lagning verði gerð samkvæmt ná-
kvæmlega skilgreindum mark-
miðum og í fullu samráði við
starfsmenn viðkomandi stofnana."
Því birti ég þessa tilvitnun að það
er ekki óvanaleg afgreiðsla að opin-
berir starfsmenn og samtök þeirra
séu eingöngu að beijast fyrir störf-
um sínum en láti sig ríkisafskipti
htlu skipta. Sú staðhæfing er ein-
faldlega röng.
Sparnaður?
Og hvað er það nú sem sparast?
Ef við höldum okkur við Landakot
og gefum okkur (til að einfalda út-
reikninga) að hehdarlaunin á
mann séu 100.000 kr. og tekjutengd
gjöld og kostnaður 30.000, þá má í
íljótu bragði álykta 130 þúsund
krónur sparist eða 1,5 mihjónir
fyrsta árið. Svo er þó auðvitað ekki.
Telcjuskattur af 100 þúsundum er á
þriðja tug þúsunda, mörg fá bið-
laun og þau sem ekki fá vinnu at-
vinnuleysisbætur.
Aðeins með tilliti th þessara þátta
sést að spamaðurinn er kominn
niður fyrir hálfa milljón. En það
kemur ýmislegt th viðbótar. Þar
sem þjónusta er skorin niður leita
einhverjir eftir henni annars stað-
ar, sem felur í sér aukinn kostnað
þar. Auk tekjuskattsins missir
borgin útsvar og ríkið þann virðis-
aukaskatt sem innheimtist þegar
starfsmennirnir eyða kaupinu
sínu. Og enn er ekki upp tahð.
Allir starfsmenn Landakots eru í
sérhæföum störfum. Sú sérhæfing
(sem hefur kostað peninga) nýtist
ekki annars staðar (ahtént ekki
meðan ráðningarstopp og uppsagn-
ir eru á öðram hehbrigðisstofnun-
um) og það mun kosta peninga að
þjálfa þetta fólk th annarra starfa
(hvort sem það verður gert með
nýrri starfsreynslu eða niður-
skomu skólakerfi). Og enn er ekki
upp tahð.
Kannski verður dýrasti þáttur-
inn (enn í krónum reiknað) með-
ferðin á starfsmönnum. Það þarf
ekki mikla menntun í stjórnun th
að vita að áhrifamesta hagræðing-
araðferðin í hverju fyrirtæki er að
hafa starfsfólkið með sér, örva
metnað þess og nýta sér sérþekk-
ingu þess í hvar spara má og auka
afköst. Telur einhver að Landa-
kots-aðferðin sé vænleg th að ná
árangri á því sviði?
Miðstýrt, sársaukafullt bruðl
Th allrar hamingju höfum við
íslendingar almennt ekki mikla
reynslu af því áfahi sem fylgir því
að vera atvinnulaus. Búa við yfir-
lýsinguna um að okkar sé ekki
þörf. Það er dýrari reynsla en svo
að hún verði í krónum reiknuð.
Ég fullyrði að það megi ná ár-
angri í sparnaði hjá ríkinu með því
að nota þá aðferð sem samþykkt
var á BSRB-þinginu 1979.
Ég fullyrði að sparnaðurinn
vegna Landakots verði enginn þeg-
ar upp er staðið.
Ég fullyrði að aðgerðirnar á
Landakoti séu þegar á botninn er
hvolft ekkert annað en miðstýrt,
sársaukafuht bruðl, sem ekki verð-
ur sársaukaminna fyrir það að
sársaukinn bitnar á öðrum en þeim
sem standa fyrir þessu bráðræði.
Á meðan sáraar þeim sem neyð-
ast th að taka á móti níu hundruð
milljónum - skattfijálsum.
Björn Arnórsson
„Islenskir frjálshyggjupostular
hvunndagsins leiða huga minn til þess-
ara tíma. Allt skal sett í einkaeign og
þá fullkomnu samkeppni sem aldrei
hefur verið til nema 1 skólabókardæm-
um hagfræðinga.“
ÞJóðminjasafnið
á söiulistann
í Þjóðminjasalni íslands. - „Landsmenn hafa fengið að sjá fötur settar
undir leka i allnokkrum fréttatímum."
Ahir sem th þekkja virðast vera
á einu máh um að húsakynni Þjóð-
minjasafns íslands séu svo niður-
nídd að th að komast hjá skemmd-
um á þeim minjum sem þar eru
varðveittar verði að punga út
nokkur hundruð mihjónum th við-
gerða eða jafnvel að rífa safnið nið-
ur og byggja nýtt. Starfsmenn
safnsins hafa hka verið duglegir
við að lokka fréttamenn á vettvang
og landsmenn hafa fengið að sjá
fötur settar undir leka í allnokkr-
um fréttatímum.
Nýlega fylgdust landsmenn einn-
ig með því að svonefnt Þjóðleikhús
var endurbyggt af miklum rausn-
arskap Svavars Gestssonar, þáver-
andi menntamálaráðherra. Reikn-
inginn fyrir rausnarskapnum
sendi Svavar svo skattgreiðendum
eins og sósíahsta er háttur. - Samt
er það nú svo að fæstir þeirra sem
fengu reikninginn muna eftir því
að hafa beðið um að nokkurt Þjóð-
leikhús yrði byggt, hvað þá brotið
niður og endurbyggt.
Ég get t.d. vel ímyndað mér að
fólk úti í sveitum landsins, sem
aldrei kemur th Reykjavíkur og þá
ahra síst th að fara í leikhús, hafi
klórað sér í skallanum þegar fjöl-
miðlar birtu því reikninginn fyrir
hneykslinu á Hverfisgötunni í
Reykjavík.
Vantar á listann góða
Ríkisstjórnin hefur birt ágætan
hsta yfir þau ríkisfyrirtæki sem
hún ætlar að einkavæða á árinu.
KjaUarinn
Glúmur Jón Björnsson
efnafræðinemi
Því miður eru engar svonefndar
menningarstofnanir ríkisins á
þessum hsta. Sakna ég þar mest
Ríkisútvarps og -sjónvarps sem ah-
ar skoðanakannanir sýna að ein-
ungis htið brot þjóðarinnar hlustar
eða horfir á en alhr þurfa að greiða
fyrir. Fram eru komnar margar
góðar tihögur um hvemig selja eigi
þessa óværu sem útrýmdi stað-
bundnum málfarseinkennum ís-
lendinga og flatti þjóðlífið út ára-
tugum saman og gerir enn.
Varla er við öðru að búast en
gengið verði í það verk á næsta ári
þar sem landsfundur Sjálfstæðis-
flokksins hefur þrýst á um að fyrir-
tækið verði hlutað upp og selt
einkaaðilum. Annað „menningar-
legt“ furðuverk sem ríkið hefur á
sinni könnu er áðumefnt „Þjóð-
leikhús" þar sem ómerkhegir
stjómmálamenn léku sér nýverið
með drjúgan skerf af peningum
þjóðarinnar. Það hús á tvímæla-
laust að selja, eða ef ekki vih betur
th, leigja hæstbjóðanda enda nóg
af ágætum leikfélögum um land
allt þó að ríkið sé ekki með leik-
flokk á sínum snærum.
Vandamálið leyst
Og þá erum við aftur komin aö
vandamáli Þjóðminjasafnsins og
þar með vandamáh íslenskra skatt-
greiðenda sem gætu verið látnir
borga fyrir viðgerð á safninu hve-
nær sem er. Svavar Gestsson væri
t.d. ekki ólíklegur th að láta th
skarar skríða fyrir næstu kosning-
ar, ef hann kæmist aftur í ráð-
herrastólinn á þessu kjörtímabih.
Þá gætu birst myndir og auglýsing-
ar (á kostnað skattgreiðenda) með
honum í fjölmiðlum við enduropn-
un safnsins nokkrum dögum fyrir
kosningar og velunnarar þess gætu
klappað honum lof í lófa.
TÍl að koma í veg fyrir að þetta
gerist má einfaldlega hugsa sér að
safnið og það sem því fylgir verði
selt eins og önnur óþörf ríkisfyrir-
tæki.
Rokkar og sokkar á uppboð
Byija mætti á því að óska thboða
í safnið í hehu lagi en ef það gengur
ekki mætti bjóða húsið upp sér og
svo rokka, aska og aðra muni. Ekki
þætti mér ólíklegt að ýmsir aðhar,
svo sem í ferðamannaþjónustu,
heföu áhuga á því að stiha ýmsum
þeim munum sem á safninu eru
upp hjá sér.
Sé ég fyrir mér að hótel og sölu-
skálar við þjóðveginn, þar sem
mun fleira fólk fer um en um Þjóð-
minjasafnið heföu áhuga á því að
sthla mununum upp ásamt fróð-
leiksmolum. Væntaihega reyndu
viðkomandi staðir að komast yfir
eitthvað sem tengdist nágrenni
þeirra á einhvern hátt. Yrði þetta
th þess að mun fleira fólk nyti hlut-
anna og á skemmthegri hátt en í
hripleku ríkissafni.
Glúmur Jón Björnsson
„Byrja mætti á því aö óska tilboða í
safnið í heilu lagi en ef það gengur
ekki mætti bjóða húsið upp sér og svo
rokka, aska og aðra muni.“