Dagblaðið Vísir - DV - 07.10.1992, Blaðsíða 24

-40
MIÐVIKUDAGUR 7. OKTÓBER 1992.
• T'-.. ?:* w.v
; •,» í^,>3lr £•' r

PH£
■*^»r:vMf
,FEMMUSAG
úrvals
ÉplSS
feiflKtÉ®
AteréRK
;#'>Vy.%/,
:1 :.^.:/TT:
18
-^ . V;—Tvv* .Oi;'
haust 1992
KV.^ *- ^ Re«Ilb°9anUm
Meiming________________pv
Vélvæöing prentunar hefur aliö af sér áþekka verkaskiptingu og vinnu-
skipulag á íslandi og í Svíþjóð.
Samanburður á
prentiðnaði Svía
og íslendinga
Saga prentiðnaöarins er um margt verðugt viðfangsefni og gimilegt til
fróðleiks, ekki síst í ljósi þeirra stórstígu breytinga á sviði prenttækninn-
ar og hinnar öru þróunar sem átt hefur sér stað á því sviði á úndanförn-
um áratugum. Það þarf því ekki að koma á óvart að félagsfræðingur
skuh sækja efnivið sinn í doktorsritgerð inn á þetta svið. Ritgerð Inga
Rúnars Eövarðssonar mun hafa að geyma fyrstu rannsókn félagsfræð-
ings á sögu prentiðnaðarins á íslandi. Til eru þó eldri rannsóknir um
þetta efni en af öðrum sjónarhóh skoðaðar. Ber þar helst að nefna Fjögur
hundruð ára sogu prenthstarinnar á íslandi eftir Klemenz Jónsson (1930).
Ritgerð Inga Rúnars er ekki takmörkuð við ísland heldur er hér um
að ræða samanburöarrannsókn á þróun almennrar prentunar á íslandi
og í Svíþjóð á tímabihnu 1950-1988. Ritgerðinni er þannig jafnframt því
að vera framlag til sögu prentiðnaðarins ætlað að auka skhning okkar á
íslensku og sænsku þjóðfélagi. Aðferð hans byggist einkum upp á saman-
burði á tveimur íslenskum prentfyrirtækjum og tveimur sambærilegum
Bókmenntir
Gunnlaugur A. Jónsson
sænskum fyrirtækjum. Ekki er látið uppi hver fyrirtækin eru, en svo
ítarlegar upplýsingar eru um þau að það er hægðarleikur fyrir kunnuga
að átta sig á hver þau eru (a.m.k. þau íslensku) og því kannski vandséð
hvaða thgangi nafnleyndin þjónar. Þá var framkvæmd forkönnun í prent-
smiðju í Lundi og þijú prentfyrirtæki í Reykjavík heimsótt til skemmri
athugunar. Höfundur rannsakar þjóðleg einkenni á samningagerð, með-
ákvörðunarrétt starfsmanna, starfsmenntun og skipulag verkalýðsfélaga
og áhrif þessara þátta á starfshætti og skipulag fyrirtækjanna.
Niðurstöður ritgerðarinnar eru m.a. þær að vélvæðing prentunar hafi
ahð af sér áþekka verkaskiptingu og vinnuskipulag í löndunum tveimur,
en skipulag greinanna reynist hins vegar vera með afar ólíkum hætti. í
Svíþjóð var samningagerð miðstýrð og starfsemi verkalýðsfélaga öflug
sem leiddi th þess að kjör og kaup voru með líkum hætti frá einni prent-
smiðju th annarrar. Hér á landi voru yfirráð prentsmiðjueigenda meiri,
einstakhngshyggja ríkari, launamunur meiri og innsýn starfsmanna í
stjóm fyrirtækja fátíðari. Geta þessar niðurstöður varla tahst mjög óvænt-
ar.
Hér er ekki rúm th að fara ofan í einstaka þætti þessarar ritgerðar en
almennt finnst mér hún fróðleg og vinnubrögðin yfirleitt traustvekjandi.
Ég sakna þess þó að athyghnni skyldi ekki sérstaklega beint að dagblöðun-
um í ljósi þeirra átaka sem hin nýja tækni á sviði prentiðnaðarins hefur
leitt th á þeim vettvangi, bæði hér á landi og svo víða erlendis.
Það kemur á óvart að bók sem fjallar svo ítarlega um alla þá tæknimögu-
leika sem nútímaprentiðnaður hefur upp á að bjóða skihi vera þannig
úr garði gerð að ekki hafi tekist að prenta íslensku bókstafina ð eða þ
heldur látið nægja að skrifa þá sem d og th. Þannig verður heitið á rit-
smíð hins kunna prentara Stefáns Ögmundssonar í heimildaskrá ósköp
skondið: „Eftir eigin gedthótta.“ Vegna fjölmargra svipaðra dæma verður
heimhdaskráin heldur fráhrindandi fyrir íslenska lesendur. Að öðru leyti
er bókin vönduð aö úthti og fjölmargar vandaðar skýringatöflur era th
þess fahnar að auka á læsheika hennar.
Ljóst er að að baki þessari ritgerð hggur mikh vinna sem gerir höfund
vel í stakk búinn th að takast á hendur það verkefni sem hann hefur nú
verið ráðinn th, þ.e. aö rita sögu prentiðnaðar hér á landi á vegum Jóns
Böðvarssonar, ritstjóra Iðnsögu íslendinga.
Ingi Rúnar Eðvarðsson.
Prlnting in Action.
General Prlnting in lceland and in Sweden.
Lund Unlversity Press 1992 (232 bls.)