Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1992, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Tíminn rennur út
Tíminn er að hlaupa frá þeim „landsfeðrum“, sem
ætla sér að koma með aðgerðir til að rétta við atvinnu-
lífið. Illa gengur að setja „þjóðarsátt“ á laggirnar. Á
meðan er uppi mikill ágreiningur um grundvallarat-
riði, ekki sízt innan Sjálfstæðisflokksins.
Forsvarsmenn atvinnulífsins hafa yfirleitt hafnað
þeirri stjómarstefnu, sem fylgt hefur verið til þessa i
efnahags- og atvinnumálum. En þessa forystumenn
greinir á innbyrðis. Þá vilja margir forystumenn í verka-
lýðshreyfmgunni ekki taka opinberlega afstöðu til þess-
ara mála fyrr en að loknu þingi Alþýðusambandsins.
Fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar er í uppnámi.
Ekki er vitað, hversu mikið af því reynist brúklegt.
Engin samstaða er um stóra þætti fjárlagafrumvarps-
ins, svo sem virðisaukaskattinn, hvort hann verður í
tveimur þrepum eða ekki. Enginn botn hefur yfirleitt
fengizt í það, hvernig skattheimtu verði háttað eftir ára-
mótin. Ráðherrar hafa uppi margs kyns yfirlýsingar um
grundvallarbreytingar, til dæmis hugsanlegan hátekju-
skatt og skatt á fjármagnstekjur þegar á næsta ári.
Augljóst er, að tíminn er naumur til að ráða fram
úr þessum málum. Mikið vantar á, að á þessari stundu
megi búast við einhvers konar þjóðarsátt í tæka tíð.
Finnist niðurstaða ekki á næstu vikum, verður ekkert
eftir nema meira af hinu sama og fyrr: vaxandi atvinnu-
leysi og gjaldþrot heimila og atvinnufyrirtækja. Síðan
kæmi hefðbundin gengisfelling.
Hinn djúpstæði ágreiningur, sem er milli landsfeðr-
anna, sást skýrt á þingi Landssambands íslenzkra út-
vegsmanna í gær og fyrradag. Þorsteinn Pálsson sjávar-
útvegsráðherra réðist þar harkalega gegn því, sem hann
kallaði „gjaIdþrotastefnu“. Það orð hefur einmitt verið
notað, einkum af stjórnarandstöðunni, í gagnrýni á ríkj-
andi stefnu ríkisstjórnarinnar, sem er eignuð Davíð
Oddssyni forsætisráðherra og Jóni Baldvin Hannibals-
syni utanríkisráðherra.
„Til að gera sér grein fyrir umfangi slíkrar hagræð-
ingar má líta á framleiðslu einstakra byggðarlaga. Ef
leysa ætti þennan vanda með því að leggja niður sjávar-
útveg í stærstu verstöðvunum og flytja annað, jafngilti
það því, að allur sjávarútvegur í Vestmannaeyjum og
Reykjavík legðist af,“ sagði Þorsteinn Pálsson meðal
annars í ræðu sinni. Hann nefndi, að botnfiskveiðar og
-vinnsla gæti þá lagzt niður í 37 byggðarlögum, sem
hann tilgreindi.
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra var
fljótur að vísa á bug ummælum sjávarútvesráðherra.
Jón Baldvin lagði einmitt áherzlu á, að mörg fyrirtæki
í sjávarútvegi þyrftu að verða gjaldþrota. í DV í gær
gerði hann gys að ræðu sjávarútvegsráðherra og sagði:
„Það hvarflaði að mér, hvort dómsmálaráðherra heföi
brugðið sér norður í gervi sjávarútvegsráðherra með
aftökuhsta úr dómsmálaráðuneytinu í farteskinu.“ „Ég
hef ekki séð þessa tímamótaræðu sjávarútvegsráðherra,
einungis heyrt brot af henni í sjónvarpi,“ sagði utanrík-
isráðherra ennfremur.
Klofningurinn í ríkisstjórninni er þannig deginum
ljósari. Það kæmi því mjög á óvart, ef þessum „lands-
feðrum“ tækist að koma sér niður á sameiginlegar tillög-
ur, sem einhverju skiptu í þrengingum líðandi stundar.
Þetta er sorgleg staðreynd. Líklegast er, að málum verði
fleytt áfram, og gengisfelling yrði þá eitt óyndisúrræðið,
sem gripið yrði til.
Haukur Helgason
Jeltsín vann þessa
lotu, sú næsta er
framundan
Vikan hefur verið viðburðarík í
Moskvu. Á sunnudag söfnuðust
saman á fjöldafund í miðborginni
nýstalíniskar leifar kommúnista-
ílokksins og rússneskir þjóðemis-
sinnar, rauöbrúna fylkingin, sem
svo er kölluð þar eystra vegna fas-
istiskra tilhneiginga í þjóðrembu-
hópunum. Yfir samkomunni
blöktu jöfnum höndum rauðir fán-
ar með mynd Leníns og gunnfánar
keisarahersins með tvíhöfða emin-
um, skjaldarmerki Romanoff-keis-
áraættarinnar. Fundarmenn
strengdu þess heit að endurmynda
Sovétrikin og stofnuöu í því skyni
Þjóðbjargarfylkingu.
Á þriðjudag tóku vopnaðir menn
úr einkáher Rúslans Khasbúlatofs
þingforseta sér stöðu við byggingu
blaðsins Isvestia tií að framfylgja
ætiun forsetans um að taka blaðið
af starfsmönnum þess og gera það
aö einkamálgagni sínu. Khasbúlat-
of hefur stefnt mark risst að því síð-
asta misseri að bregöa fæti fyrir
Borís Jeltsín Rússlandsforseta á
öllum sviðum og takmarka völd
hans.
Á miðvikudag gaf Jeltsín svo út
tvær tilskipanir. Með annarri var
Þjóðbjargarfylkingin bönnuð þar
sem hún stefndi opinskátt að því
að steypa stjóm ríkisins með að-
gerðum sem gengju í berhögg við
stjómskipunina. Með hinni tilskip-
uninni var Þingvörðurinn, 5000
manna einkaher Khasbúlatofs,
bannaður vegna þess að þar væri
um að ræða ólöglegt lið undir vopn-
um. Var innanríkisráðherra falið
að leysa Þingvörðinn upp og sveit
úr lögregluliði Moskvu vísaði þing-
vörðum burt frá byggingu Isvestia.
Khasbúlatof á Jeltsín frama sinn
að þakka og saman stóðu þeir við
þinghúsið í Moskvu í ágúst í fyrra
þegar Rússlandsforseti bauö valda-
ránsmönnum birginn.
Rússlandsþing, sem nú situr, var
kjörið í mars 1990, „fyrir tveim
árum eöa heilum mannsaldri", eins
og rússneskur höfundur kemst að
orði. Jeltsín náði forsetakjöri með
minnsta mun. Til fyrsta varafor-
seta skyldi koma maöur af öðm
þjóðemi en rússnesku og Jeltsín
valdi Khasbúlatof. Eftir að Jeltsín
varð þjóðkjörinn Rússlandsforseti
færðist varamaðurinn svo upp í
þingforsetastarfið.
Khasbúlatof er Tétséni frá sjálf-
stjómarsvæöi í norðurhlíðum
Kákasusfjalla og hafa landsmenn
orð á sér fyrir að fara lítt að lögum
en neyta aflsmunar þar sem færi
gefst. Fyrir kjörið á Rússlandsþing
var hann hagfræðiprófessor.
Rússlandsþing var kjörið meðan
valdakerfi Kommúnistáflokks Sov-
étríkjanna var enn við lýði og kosn-
ingamar snemst víðast um hvers
konar kommúnisti yrði kjörinn.
Reiknað hefur verið út að 86%
þeirra sem kosningu hlutu hafi
verið flokksmenn.
Þingið skiptist í 252 manna Æðsta
ráð, sem situr að staðaldri, og á
annað þúsund manna Þjóðfulltrúa-
þing sem kemur sjaldan saman en
velur menn í Æðsta ráðið. Eftir
upplausn Sovétríkjanna er komm-
únistaflokkurinn úr sögunni og
engin skýr flokkaskipting hefur
komið í staðinn á þingi.
í Æösta ráðinu hafa myndast 14
lauslegar fylkingar þingmanna.
Reynslan sýnir að um 20% þing-
manna styðja Jeltsín og stjóm hans
að staðaldri, um 35% em jafnhörð
á móti forsetanum og stjóminni.
Afstaða afgangsins af þingheimi er
reikul, enda hefur sá hópur fengið
nafngiftina „foræðið“. Megin-
markmiö flestra virðist aö tolla í
sessi út kjörtímabilið til 1995.
Khasbúlatof hefur notað sér
sundurlausan þingheim og óljós
þingsköp til að berja í gegn það sem
honum sýnist og eyða öðrum mál-
um. Þar að auki sýnir hann vald
sitt og upphefð eftir föngum, ekki
aðeins með þvi að breyta Þingverð-
inum í 5000 manna einkaher sem
ekki var aðeins látinn taka að sér
varðgæslu viö þinghúsið heldur
einnig aðrar þýðingarmiklar opin-
berar byggingar, svo sem helstu
ríkisbanka.
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
Þingforsetinn settist að í glæsi-
íbúð Brezhnevs, fyrmm aðalritara
kommúnistaflokksins. Hann gerði
mikinn hluta af starfsliði mið-
stjórnarskrifstofu flokksins að
starfsfólki sínu. Á ferðalögum um
landið hefur Khasbúlatof til um-
ráða einkaþotu en aðrir þingmenn
koma saman á eftir í annarri flug-
vél.
Fyrsti stórárekstur Khasbúlatofs
og Jeltsíns varð þegar þingforset-
inn reyndi aö gera Isvestía að
einkamálgagni sínu. Fyrir valda-
ránstilraunina í fyrra var blaðið
að nafninu til málgagn forsætis-
nefndar Æðsta ráðs Sovétríkjanna
en hafði í raun aflað sér sjálfstæöis
fyrir atbeina starfsliðsins. Eftir
valdaránið lét sama starfslið skrá
það óháð blað hjá viðeigandi ráðu-
neyti Rússlands. Vegna vandaðrar
blaðamennsku varð Isvestia brátt
virtasta dagblað Rússlands.
í vor tók Khasbúlatof að seilast
til yfirráða yfir blaðinu með skír-
skotun til fyrri tengsla þess við for-
sætisnefnd löggjafarsamkomu Sov-
étríkjanna sem nú var úr sögunni.
Jafnframt fékk hann einn af liðs-
mönnum sínum til að leggja fram
tillögu sem falið hefði í sér nýja
ritskoðun á fjölmiðla og gekk því í
berhögg við nýsett lög um fjöl-
miðlafrelsi.
Sú ráðagerð rann út í sandinn en
atlögunni að Isvestia var haldið
áfram og gekk meirihluti Æðsta
ráðsins undir forustu Khasbúlatofs
þar bæði í berhögg við tilskipun frá
Jeltsín og úrskurð Hæstaréttar
Rússlands um óbreytt fyrirkomu-
lag á útgáfu blaðsins. Þingvörður-
inn átti svo bersýnilega aö útkljá
málið með því að leggja blaðið und-
ir þingforsetann með valdi. Þá
greip Rússlandsforseti í taumana.
Áður hafði Khasbúlatof fengið
þingið til að synja með 114 atkvæð-
um gegn 59 ósk Jeltsíns um aö sam-
komu Þjóðfulltrúaþingsins yrði
frestað frá 1. desember fram í mars
svo að unnt væri að leggja fyrir það
frumvarp að stjómarskrá Rúss-
lands en ríkið býr við bráðabirgða-
stjórnarskrá. Þetta gerðist eftir að
Rússlandsforseti hafði synjað kröf-
um í Æðsta ráðinu um að skipta
um ríkisstjóm eða aö minnsta kosti
gera á henni verulegar breytingar.
Um leið og Þjóðfulltrúaþingið
kemur saman rennur út vald Jelt-
síns til að stjóma með tilskipunum.
Þingið hefur einnig stjómskipulegt
vald til að samþykkja vantraust á
ríkisstjóm hans. Til úrslita getur
því dregið í valdabaráttunni í
Moskvu að mánuði liðnum.
Magnús T. Ólafsson
Rúslan Khasbúlatof stýrir fundi forsætisnefndar Æðsta ráðsins til undir-
búnings fundi Þjóðfulltrúaþingsins 1. desember. Þar hyggjast íhalds-
menn steypa stjórninni sem Jeltsfn Rússlandsforseti skipaði.
Símamynd Reuter