Dagblaðið Vísir - DV - 25.08.1993, Blaðsíða 14

51
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÚNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1368 kr.
Verð í lausasölu virka daga 130 kr. - Helgarblað 170 kr.
Öfugsnúinn niðurskurður
íslendingar búa við þá sérkennilegu stöðu, að ráð-
herra landbúnaðarmála er í fararbroddi í þrýstihópi
þeirrar greinar. Sem slíkur rís hann öndverður gegn
niðurskurði á framlögum til landbúnaðar, jafnvel þeim,
sem væri sjálfsagður samkvæmt búvörusamningnum.
Ríkisstjómin segist stefna að því að minnka fjárlaga-
hallann verulega. Það er í sjálfu sér rétt stefna. Marga
fýsir að láta ríkið eyða umfram tekjur til að örva atvinnu-
lífið á tíma atvinnuleysis. Það dæmi gengur því miður
ekki upp vegna skuldsetningar þjóðarinnar. Fjárlög ættu
að vera hallalaus, en þvert á móti fer eyðsla ríkisins jafn-
an langt fram úr áætlunum. Ríkisendurskoðun skilaði
nýverið skýrslu, þar sem fram kemur, að lánsijárþörf
ríkissjóðs stefnir í um 23 milljarða í ár, sem er um 8
milijörðum hærri fjárhæð en gert var ráð fyrir í fjárlög-
um fyrir yfirstandandi ár. Jafnframt gerir Ríkisendur-
skoðun ráð fyrir 14 milljarða króna rekstrarhalla á ríkis-
sjóði á þessu ári. Þetta eru ömurlegar staðreyndir í tíð
ríkisstjómar, sem ætlaði að útrýma hallarekstrinum.
Nú er reynt að ná fram niðurskurði á fjárlögum fyrir
næsta ár. Þar stefndi að sögn ráðherra í 18 milljarða
króna halla, ef miðað er við kröfugerð hinna ýmsu ráðu-
neyta. Næsta ár yrði samkvæmt því enn verra en yfir-
standandi ár að þessu leyti.
Undirstrikað skal, að hér er talað um halla miðaðan
við ýtrustu kröfur ráðuneyta. En ríkisstjómin hefur sett
sér það verkefni að koma þeirri tölu niður í tæpa 10
milljarða króna. Samkvæmt því yrðu ríkisútgjöld á næsta
ári um eitt hundrað og ellefu milljarðar, sem er svipað
og áætlað hefur verið í ár. Ríkissjóður missir um þrjá
milljarða í tekjur á næsta ári vegna lækkunar á virðis-
aukaskatti á matvælum. Á móti því er ætlunin að skera
niður. Heilbrigðisráðuneytið á þannig að skera niður
útgjöld um tvo milljarða króna og menntamálaráðuneyt-
ið um sex hundmð milljónir króna. í þessum áætlunum
er rætt um sjö hundmð milljóna króna niðurskurð í land-
búnarráðuneytinu. Samkvæmt fjárlögum mun ríkissjóð-
ur verja hátt á áttunda milljarð króna til landbúnaðar-
mála nú í ár. Bændur í landinu em um fjögur þúsund,
þannig að fjárhæðin er yfir eina milljón króna á hvem
þeirra.
Miklar umræður hafa staðið um framlög til landbún-
aðarins. Flestir landsmenn munu vafalaust telja, að þar
mætti skera niður fremur en í framlögum til ýmissa
velferðarmála. Stuðningur hins opinbera við landbúnað-
inn nemur um tuttugu milljörðum króna, þegar allt er
talið, þar á meðal innflutningsbann á búvörum.
Ágreiningur hefur komið upp í tengslum við fjárlaga-
gerðina nú. Samkvæmt fjárlögum er gert ráð fyrir, að
ríkissjóður verji í ár 1,7 milljörðum króna í beinar greiðsl-
ur til sauðfjárbænda og rúmum milljarði í aðrar aðgerð-
ir til stuðnings sauðfjárframleiðslunni. Fyrirsjáanlegur
samdráttur í sölu upp á fimm hundruð tonn ætti að
minnka beinu greiðslumar um nokkur hundruð milljón-
ir þegar á næsta ári. Landbúnaðarráðherra rís öndverð-
ur gegn því, að skattgreiðendur njóti góðs af.
Þetta er dæmigert fyrir yfirgang þrýstihópsins. En
engri ríkisstjóm hér á landi mun takast að koma fjármál-
um ríkisins í sæmilegt lag, fyrr en stöðvaður verður fjár-
austurinn til landbúnaðarins. Þótt viðskiptaráðherra
beiti einhveiju andófi gegn landbúnaðarráðherra um
þessar mundir, em kratar til þess líklegastir að heykjast
á málinu eins og jafnan fyrr.
Haukur Helgason
„Miðað við þessar aðstæður eru litlar
líkur á því að fleira ungt fólk hér á landi
eignist eigið húsnæði en vestanhafs,
það er 65% Qölskyldna. Það verður
ekki kallað sjálfseignarstefna.“
MIÐVIKUDAGUR 25. ÁGÚST 1993
,-i. )j i; i ,r ,;; I ;| —
„Margt bendir til að húsnæðismarkaðurinn sé að taka varanlegum breytingum til hins verra,“ segir m.a. i
grein Stefáns.
Sjálfseignar-
stefnan kvödd
Húsnæðismarkaðurinn breytist
sífellt til hins verra. Kaupendum
fækkar, greiðsluerfiðleikar, alvar-
legri en áður, aukast og verðtryggð
langtímalán hlaðast upp. Skulda-
byrði heimilanna hefur ekki áður
verið meiri. Húsnæðisvextir eru
svo háir að kaup eru fjölda fólks
ofviða.
Húsbréfakerflð sjálft veldur
greiðsluerfiöleikum og opinber aö-
stoð við unga kaupendur minnkar.
Sjálfseignarstefnan heyrir brátt
sögunni til.
Sjálfseignarstefnan
að hrynja
Sjálfseignarstefnan í húsnæðis-
málum heyrir brátt sögunni til
vegna stöðugt minnkandi kaupgetu
ungs fólks. Vextir af húsnæðislán-
um eru svo háir að húsnæöiskaup
eru fjölda fólks ofviða. Til saman-
burðar má nefna að raunvextir
húsnæðislána í Bandaríkjunum
eru nú helmingi lægri en hér. Fjár-
magnskostnaður hefur afgerandi
áhrif á kaupgetu. Sem dæmi um
þaö má nefna að 1980 voru raun-
vextir húsnæðislána vestanhafs
2,5% en árið eftir hækkuðu þeir í
4,5%. Milljón fjölskyldur misstu þá
húsnæði sitt.
Mjög lágir raunvextir hér á landi
voru homsteinn sjálfseignarstefn-
unnar. Árið 1980 bjuggu nálægt
85% íslendinga í eigin húsnæöi
samanborið við 65% í Bandaríkjun-
um. Húsnæðisvextir hér voru þá
10% undir veröbólgustigi og raun-
vextir neikvæðir eftir því. Önnur
veigamikil stoð undir sjálfseignar-
stefnunni var veglegur skattaf-
sláttur. Vextir af húsnæðislánum
voru taldir til frádráttar á skatta-
framtah, jafnvel þótt vaxtastig
væri lægra en verðbólga.
í dag veit fólk að órofasamband
er á milli íjölskyldutekna, raun-
vaxta og getu til húsnæðiskaupa.
Hvert stefnir í húsnæðismálum
okkar má ráða af því að bera
ástandið saman við húsnæðismál
Bandaríkjamanna 1980. Nú eru
raunvextir hér þrefalt hærri en
Bandaríkjamenn bjuggu þá við,
byggingarkostnaður tvöfalt hærri
og launatekjur lægri. Miðað við
þessar aðstæður eru htlar líkur á
því að fleira ungt fólk hér á landi
eignist eigið húsnæði en vestan-
hafs, það er 65% fjölskyldna. Það
verður ekki kahað sjálfseignar-
stefna. Grundvöhur stefnunnar
brast endanlega með tilkomu hús-
bréfakerfisins 1989 þegar raun-
vextir húsnæðislána tvöfölduðust
og opinber aðstoð við kaupendur
minnkaði.
um sem kaupendur urðu að taka.
Nú viröist fólk aftur á móti kikna
undan erfiðum langtímalánum.
Greiðslubyrði húsbréfalána þyng-
ist þegar líður á lánstímann svo
fólk getur ekki unnið sig út úr
vandanum á svipaðan hátt og ger-
ist með óverðtryggð húsnæðislán í
grannlöndum okkar.
Strax og upphaflegar forsendur
fyrir mati á kaupgetu raskast lenda
kaupendur í greiðsluerfiðleikum.
Engar breytingar eru í farvatninu.
Vamaöarorð um húsbréfakerfið
hafa ahtaf fallið í grýttan jarðveg
og munu gera það enn um sinn.
Stefán Ingólfsson
Blikur á lofti
Opinberlega hefur ekki verið vik-
ið frá sjálfseignarstefnunni. Smám
saman koma þó í ljós brestir í
henni. í húsnæðismálum ríkir tví-
* skinnungur, því menn láta eins og
sjálfseignarstefnan sé enn við lýði
en loka augunum fyrir blikum sem
eru á lofti.
Á samdráttarskeiðum eins og nú
magnast erfiðleikar vegna minni
kaupgetu og aukinna greiðsluerfið-
leika. Margt bendir til að hús-
næðismarkaðurinn sé að taka var-
anlegum breytingum til hins verra.
í hinum mikla samdrætti 1983 og
1984 fækkaði kaupendum mun
minna en nú. Vaxandi greiðsluerf-
iðleikar virðast einnig af öðrum og
alvarlegri toga en áður þegar þeir
stöfuðu einkum af skammtímalán-
KjáUajiim
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
Skoðaiúr aimarra
Launþegahreyf ing til
lækkunar útgjalda
„Launþegahreyfingin er hagsmunahreyfing
launþega og hún á að berjast sem slík. ... Hvers
vegna hefur launþegahreyfingin aldrei hugað að
lækkun útgjalda þegar kemur að grunnþörfum heim-
hanna? Hvaða samninga gæti ekki tugþúsunda
hreyfing gert til að bæta matarinnkaup, fatainnkaup
og tækjainnkaup heimhanna? Guðmundur J. í Dags-
brún hefur riðið á vaðið. ASÍ og BSRB hljóta að
fylgja á eftir sambærhegum kjarabótum framhjá
heföbundnum kjarasamningum, félagsmönnum sín-
um til hagsbóta." Úr forystugrein Alþbl. 24. ágúst.
Óheppilegur tími til heimboðs
„Það voru mistök að bjóða Simon Peres, utanrík-
isráðherra ísraels, th íslands og þau verður að skrifa
á reikning forsætisráðherra. Tíminn th þessa heim-
boðs var einkar óhepphega valinn, því ekkert bendir
th að breyting hafi orðið á hinni hörðu og miskunn-
arlausu stefnu ísraelsmanna í ísrael gagnvart ná-
grönnum sínum og breytir þá engu um þótt Simon
Peres sé talinn hófsamastur stjómmálamanna þar í
landi.“ Úr forystugeia Timans 24. ágúst.
Uppbygging sem olli vonbrigðum
„Eftir inngöngu okkar í EFTA trúðu margir á
uppbyggingu íslenzks verksmiðjuiðnaöar th útflutn-
ings og um nokkurra ára skeið virtist íslenzkur ullar-
iönaður hafa fest rætur sem myndarlegur útflutn-
ingsiðnaður. Viö lögðum mikla peninga í uppbygg-
ingu loðdýraræktar og fiskeldis. Það ghdir einu,
hvort um er að ræða frekari stóriðju, verksmiðjuiðn-
að th útflutnings, loðdýrarækt eða fiskeldi, aht hefiu-
þetta valdið okkur vonbrigðum og sumt orðið okkur
býsna dýrkeypt." Úr forystugrein Mbl. 24. ágúst.