Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.1993, Page 14

14
LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Lánsfjárlög sýna hættuna
Landsmenn ættu aö beina athygli aö hættumerkjunum
í greiðslubyrði og skuldastööu þjóðarinnar gagnvart út-
löndum. Nýframkomið frumvarp ríkisstj ómarinnar til
lánsfjárlaga sýnir þetta, þegar grannt er skoðað. Að vísu
munu stjómmálamenn velílestir fyrst og fremst hugsa
um að fegra sinn hlut, þegar þetta verður rætt. En niður-
stöðurnar ættu ekki að vefjast fyrir mönnum.
Eftirspum ríkisins eftir lánsfé hefur vaxið gríðarlega
síðustu ár. Hrein lánsfjárþörf hins opinbera á samkvæmt
frumvarpinu að verða minni á næsta ári en hún er í ár.
Lántökur aukast þó, en afborganir af lánum aukast
meira. Þetta dugir skammt, eins og ráða má af athuga-
semdum, sem fylgja frumvarpinu, en þar segir: „Mikill
og langvarandi halli á ríkissjóði hefur átt drjúgan þátt í
aukningu heildarlánsíj áreftirspumar á undanfórnum
árum. Þrátt fyrir að 'ríldssjóður hafi náð verulegum ár-
angri í því að lækka ríkisútgjöld hefur eftirspum ríkis-
sjóðs eftir nýju lánsfé ekki dregizt saman að sama skapi
vegna minnkandi skatttekna í kjölfar efnahagssamdrátt-
arins í þjóðfélaginu. Þegar efnahagslífið réttir við eiga
að vera forsendur til minni lánsfj áreftirspumar ríkis-
ins...“
Hverjar em síðan afleiðingarnar? Meðal annars þær,
að samkvæmt frumvarpinu verða opinberar lántökur
alls um 64 milljarðar króna á næsta ári en afborganir
af eldri lánum 41 miUjarður. Því er spáð eftir þetta, að
skuldastaða þjóðarinnar við útlönd verði 264,8 milljarðar
króna í árslok 1994. Erlend lán til langs tíma stefna í að
verða 67,6 prósent af landsframleiðslu, og greiðslubyrði
vaxta og afborgana verður 36,6 prósent af öllum útflutn-
ingstekjum þjóðarinnar í lok ársins 1994. í umræðum að
undanfómu hefur réttilega veriö varað við því, að sá
dagur nálgist, að erlendar skuldir verði 70 af hundraði
af landsframleiðslu okkar, og greiðslubyrðin fari hátt í
40 prósent af útflutningstekjum. Hvort tveggja er háska-
legt. Traust okkar erlendis og jafnvel sjálft sjálfstæðið
kann að vera í veði, verði haldið áfram á sömu braut.
Samkvæmt frumvarpinu skal Friðriki Sophussyni
Ú ármálaráðherra heimilt að taka að láni um 28 milljarða
króna fyrir hönd ríkissjóðs á árinu 1994. Nýjar lántökur
verði þá 12 milljörðum króna umfram afborganir af eldri
lánum. Þannig á enn að taka að láni sem svarar tveimur
hundmðum þúsunda króna á hverja fjögurra mannaQöl-
skyldu í landinu.
Með frumvarpinu er nú horfið frá því að skipta lán-
tökuheimildum í innlendar og erlendar sérstaklega. Leit-
að er lántökuheimildar fyrir ríkið til að nota innanlands
eða utan „eftir því sem aðstæður á markaði leyfa hverju
sinni“, eins og þar segir. Rökin eiga að vera, að um næstu
áramót verði nær allar hömlur á íj ármagnsflutningum
milli landa afnumdar og skilin milli lántöku innanlands
og utan verði óskýr. Þessi breyting er sízt til bóta, þar
sem full þörf verður á að fylgjast grannt með öllum lán-
tökum ríkisins. Aðhald almennings að þessum íjárreið-
um verður að auka.
í umræðunni síðustu daga hefur borið meira en áður
á því, að varað væri við skuldastöðunni. Það er vel. Við
verðum öll að huga að því, hvert við stefnum í þessum
efnum. í raun hefur engin grundvallarbreyting orðið til
batnaðar þrátt fyrir mörg fógur orð og umræður um
niðurskurð hins opinbera í einstökum málaflokkum. í
heildina er allt við hið sama. Frumvarpið til lánsfjárlaga
ber þetta með sér.
Haukur Helgason
Herstjóm
á Haítí ögrar
nú líka SÞ
Annar stríðsveturinn blasir við
langhrjáðum Bosníumönnum.
Hjálparstofnanir vara við fyrirsjá-
anlegum mannfelli meðal van-
nærðs fólks í borgum og bæjum í
herkví við stopula eða enga upphit-
un híbýla.
Og jafnvel þótt friöargerð takist
er allt óvíst um framkvæmdina.
Gert hefur verið ráð fyrir að
Bandaríkin leggi fram allt aö helm-
ing gæsluliðs til að fylgja eftir frið-
arsamkomulagi, um 25.000 her-
menn. Nú heyrast vaxandi efa-
semdaraddir á Bandaríkjaþingi um
þau áform.
Ástæðan er reynslan í Sómalíu.
Þar hefur bandarískt gæslulið und-
ir merkjum Sameinuðu þjóðanna
hvað eftir annað lent í bardögum
við einkaheri ættbálkaforingja, nú
síðast féllu 15 Bandaríkjahermenn
í einni viðureigninni.
Háværar raddir eru uppi, bæði á
þingi og í opinberri umræöu, um
aö kveöja bandaríska hðið heim
áður en mannfall verður meira.
Bill Clinton forseti hefur brugðist
við með því að tvöfalda liðsaflann
bandaríska upp í rúm 10.000 manns
en lýsa jafnframt yfir að hann yfir-
gefi Sómalíu í marslok hvemig sem
mál standa þá.
Yfirlýst stefna Bandaríkjastjóm-
ar að efla Sameinuðu þjóðimar til
friðargæslu um heimsbyggðina
með beinni þátttöku í aðgerðum
undir merkjum samtakanna lendir
í ógöngum ef bandarískt almenn-
ingsálit snýst á móti um leið og
slíku fylgir mannskaði.
Áhrif atburðanna í Sómalíu og
bandarískra viðbragða við þeim,
bæði á aðgerðir af hálfu SÞ og
framferði ofbeldismanna, mátti sjá
í höfninni í Port-au-Prince, höfuð-
borg Haíti, nú í vikunni. Þar var
bandaríska herskipið Harlan Co-
unty látið snúa frá landtöku til að
landsetja friöargerðarflokk á veg-
um SÞ þegar byssubófar herfor-
ingjastjórnarinnar, sem þverskall-
ast við að halda samning um að
víkja fyrir rétt kjömum forseta,
komu sér fyrir á hafnarbakkanum
með hríðskotariffla.
í fyrstu lýðræðislegu kosningum
í sögu Haítí árið 1990 var faðir Je-
an-Bertrand Aristide, kaþólskur
prestur og talsmaður langkúgaðs
almennings í eyríkinu í Karíbahaf-
inu, kjörinn forseti með yfirburð-
um. Hann var hrakinn frá völdum
og í útlegð með valdaráni hersins
í september 1991.
Eftir viðskiptabann cif hálfu SÞ
undirritaði Raoul Cedras, for-
sprakki herforingjastjórnarinnar,
samkomulag um að hún skyldi
víkja fyrir Aristide forseta 30. okt-
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
óber. Áfangar í aðdraganda valda-
skiptanna vora einnig dagsettir.
En jafnskjótt og viðskiptabann-
inu, sem lamað hafði frumstætt
atvinnulíf Haítí, var aflétt varð
ljóst að heryfirvöldin hugðust hafa
gert samkomulag að engu. Morð-
sveitum undir stjórn Michel
Francois, lögreglustjóra í Port-au-
Prince, var att á stuðningsmenn
Aristide forseta af enn meiri
grimmd en fyrr. Sveitir þessar eru
beint framhald Tonton-macoute
morðingjanna sem einvaldsstjórn
Duvaher-feðganna beitti upp úr
miðri öldinni.
Hámarki náði ógnaröldin 11.
september þegar byssumenn drógu
kaupsýslumanninn Antoine Iz-
mery út úr kirkju í Port-au-Prince
og skutu hann. Var þá að ljúka
sálumessu sem hann hafði gengist
fyrir til minningar um fórnarlömb
blóðbaðs stjómarböðla á sóknar-
bömum fööur Aristide fimm árum
áður. George, bróður Aristide,
myrtu sömu illræöismenn í fyrra.
Þeir bræður einir af peningamönn-
um á Haítí studdu föður Aristide í
forsetakosningunum.
Robert Malval og aðrir ráðherrar
í ríkisstjórn sem Aristide skipaði,
og átti að taka við völdum um miðj-
an þennan mánuð héldu enn lífi
þegar síðast fréttist. En þeim er svo
gott sem haldið í stofufangelsi,
byssubófasveitir hafa opinberar
byggingar á valdi sínu.
Um borð í Harlan County vom á
þriðja hundrað bandarískir og
kanadískir hðsforingjar sem áttu
að hefja endurþjálfun og endur-
skipulagningu hersins á Haítí í
umboði SÞ svo hann gæti gegnt
eðlilegu hlutverki slíkrar stofnun-
ar í lýðræðisríki. Foringjar frá
Frakklandi og víðar áttu að koma
á eftir og gera lögregluhðinu sömu
skil.
Öryggisráð SÞ hefur nú sett her-
foringjunum á Haítí þá kosti að
sýna fyrir mánudag fram á að þeir
ætli að standa við samkomulagið
um að Aristide forseti taki við völd-
um á ný, eha gangi viðskiptabann
aftur í gildi. Trúverðugleiki SÞ og
sér i lagi Bandaríkjastjómar er nú
í veði í Port-au-Prince.
Jean-Babtiste Aristide, forseti Haítí, kemur fram í Washington ásamt
Joseph Kennedy fulltrúadeildarþingmanni og lýsir trausti á að samfélag
þjóðanna lúti ekki í lægra haldi fyrir „bófaflokki fíkniefnasala" sem séu
að reyna að hindra endurkomu hans til valda i Port-au-Prince.
Símamynd Reuter
Skoöanir aimarra
Eiga flóttamenn aó vinna?
„Flóttamenn í Danmörku eiga að sjálfsögðu ekki
aö sitja auðum höndum. Það er því kominn tími th
að Biret Weiss innanríkisráðherra láti málið til
sín taka og úrskurði að nú skuh þeir elda mat, gera
hreint, uppfræða böm sín, hlynna að sjúkum og fjöl-
margt annað sjálfir. Það vantaði nú bara.“
Úr forystugrein Extra Bladet, 14. okt.
Losaralegt en viðunandi
„Svohtið grátt, svolítið losaralegt, svolítið fram-
sýnt og sennilega viðundandi kostur fyrir meirihluta
þingmanna. Þetta era fystu viðbrögð við frumvarpi
ríkisstjórnarinnar að fjálögum næsta árs. Það er
hinn mikh halli sem sýnir að norskt efnahagslíf er
ekki í jafnvægi. Á næsta ári mun ríkið halda áfram
að eyða meiru en það aflar. Það versta við hallarekst-
ur húns opinbera er þó að hann mun ekki á nokkrun
hátt draga úr atvinnuleysinu sem nú er meira en
nokkur sinni áður.“
Úr forystugrein Verdens Gang, 14. okt.
Alltaf einhverjir fátækir
„Það verða ahtaf einhverjir fátækir. En þeir ættu
ekki að þurfa að vera snauðir svo lengi og það þyrftu
ekki að vera svo mörg fátæk börn. Börn eru aðeins
um 25% af heildarmannfjöldanum en 40% hinna fá-
tæku eru börn eftir því sem fram kemur í nýrri
skýrslu frá manntalinu. Og þetta er á tíma þegar
fleiri Bandaríkjamenn em fátækir en nokkur sinni
áður frá árinu 1962 eða 36,9 milljónir. Og hvaða böm
eru það sem búa við fátækt? Börn einstæðra foreldra
sem einkum eru konur.“
Úr forystugrein USA Today, 13. okt.