Dagblaðið Vísir - DV - 11.03.1994, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUK 11. MARS 1994
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. — Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Ísíand í ESB?
Allt virðist nú stefna í það að Svíþjóð, Finnland, Noreg-
ur og Austurríki gangi í Evrópusambandið, ESB. Ef af
því verður eru Fríverslunarsamtökin EFTA nánast úr
sögunni og sömuleiðis eru samstarfsríki íslendinga innan
Evrópska efnahagssvæðisins komin yfir í hitt liðið.
Ef aðild högurra fyrmefndra ríkja að ESB verður sam-
þykkt mun sú breyting hafa mikil áhrif á stöðu íslands,
bæði í efnahagslegum og póhtískum skilningi. Það er
öhum ljóst. Það eitt að ísland standi eitt eftir af EFTA-
ríkjunum gerir okkur næsta ókleift að halda uppi því
umfangsmikla samráðs- og eftirlitskerfi sem verður að
vera til staðar gagnvart ESB þegar kostnaður af því lend-
ir allur á okkur.
Stjórnmálamenn, sumir hverjir, hafa þegar látið í ljós
mismunandi skoðanir á viðbrögðum íslendinga í ljósi
hinnar nýju stöðu. Enginn hefur ennþá mælt fullum fet-
um með að ísland sæki um aðild að ESB, nema þá til
að kanna hvar við stöndum. Nokkrir leggja til að teknar
verði upp tvíhhða viðræður sem er í samræmi við sam-
þykkt Alþingis frá því í maí 1993. Flestir eru þó enn afar
varkárir og strax heyrast raddir sem úthoka algjörlega
inngöngu Islands að ESB. Þar fara þeir frémstir í flokki
sem telja það landráð og endalok lýðveldisins.
Tortryggni íslendinga er að mörgu leyti skhjanleg. Sú
krafa ESB að aðildarþjóðir bandalagsins fái óheftan að-
gang að fiskimiðunum stendur mest í mönnum. Ennfrem-
ur er áberandi ótti við skrifræði og valdaafsal th embætt-
ismanna í Brussel. Þar býr að baki þjóðeraisvitund og
hraeðsla við glötun sjálfstæðis þjóðarinnar.
Á hinn bóginn verður þjóðin og stjómmálaforystan í
landinu að horfast í augu við þá staðreynd að ísland
getur einangrast og lífskjör fari hignandi hér á landi ef
við, eitt ríkja í Vestur-Evrópu, stöndum utan bandalags-
ins. Spyija má hvers vegna ahar aðrar þjóðir og þá ekki
síst Norðurlandaþjóðimar sjái sér hag í því að gerast
aðhar að ESB. Er þessum þjóðum ekki jafn annt um sjálf-
stæði sitt og okkur? Og er ekki alþjóðlegu samstarfi á
okkar tímum svo komið að fuhveldi þjóða er óhjákvæmi-
lega settar skorður í sameiginlegri löggjöf, viðskipta-
samningum og niðurfelhngu landamæra? Öh eru þessi
samskipti með þeim formerkjum að greiða fyrir frelsi th
búferla, atvinnu, ferðalaga og fjármálaviðskipta án tihits
th þjóðemis. Öh em þessi samskipti byggð á þeirri for-
sendu að það frelsi, sem þannig fæst, sé meira virði held-
ur en það frelsi og fuhveldi, sem áður fólst í hlutlægum,
viðskiptalegum og póhtískum landamærum.
Kenningin er sú að hver þjóð haldi fuhveldi sínu og
sjálfstæði í menningu, tungu og þjóðernislegri sam-
kennd, þrátt fyrir fjórfrelsið. Að því leyti standa íslend-
ingar betur en ýmsir aðrir vegna legu landsins og ríkrar
þjóðemisvitundar.
Hvað sem hður þessum vangaveltum, þurfa íslending-
ar ekki að hafa neina minnimáttarkennd gagnvart ESB
og ef út í það er farið hljótum við að geta staðið jafn
frjálsir eftir og aðrar Evrópuþjóðir, innnan bandalagsins
sem utan þess. Þá er auðvitað gengið út frá því að hugsan-
leg aðhd okkar sé ekki of dým verði keypt í fiskveiðum
og öðrum gmndvaharforsendum lífsviðurværis í land-
inu.
Umsókn um aðhd að ESB á ekki að vera tabú. Hún
hlýtur að vera einn af þeim kostum sem íslendingar
ræði og taki afstöðu th. Það er alla vega fráleitt að halda
því fram að sú hugmynd sé óþjóðhoh landráðapóhtík.
Það ber að skoða aht í þessari stöðu. Ehert B. Schram
„Allt er þetta hábölvaö fyrir Clinton og frú hans sem spjótin beinast í rauninni að,“ segir Gunnar m.a. í greininni.
Simamynd Reuter
Hneykslisgate
Enn á ný er að hefjast eins konar
fórnarhátíð í Bandaríkjunum þar
sem engu líkara er en friðþægja
þurfi æðri máttarvöldum með blóð-
fórnum með reglulegu millibili.
Frumstæðar þjóðir fórnuðu kóng-
um sínum gjarnan til árs og friðar.
Þessi árátta hefur grafið um sig í
Bandaríkjunum síðan Nixon var
hrakinn frá fyrir 20 árum. Æ síðan
hefur heil kynslóð blaðamanna
reynt að leika eftir starf þeirra
Woodwards og Bernsteins í Water-
gate-máhnu og hvert þaö hneyksl-
ismál sem grafið er upp fær aukið
vægi með því að skeyta -gate aftan
við. Nú er það Whitewater-gate.
Þessi blaðamennska hefur teygt
anga sína til íslands, samanber
Hafskipsgate, en í Bandaríkjunum
hefur blaðamönnum ekki tekist að
vinna sig í álit meðal almennings
með þessu. Skoðanakannanir sýna
að í mannvirðingastiganum eru
blaðamenn neðstir, næst á eftir lög-
fræðingum.
Fasteignabrask og pukur
Þetta Whitewatermál er í aðalatr-
iðum mislukkað fasteignabrask
sem Clintonhjónin áttu hlutdeild í
og töpuðu fjármunum á. Það teng-
ist hneykslinu mikla um þúsundir
sparisjóða sem fóru á hausinn á
valdatíma Reagans og kosta ríkis-
sjóð hundruð milljarða í töpuðum
tryggingum.
Inn í þetta blandast meint mis-
notkun Chntons á aöstööu sinni
sem ríkisstjóra í Arkansas á árinu
1984 og einkum hlut eiginkonu
hans sem var virtur lögfræðingur
og samstarfsmaöur í stærsta lög-
fræðifyrirtækinu í Little Rock meö
þremur lögfræðingum sem áhrifa-
mikhr hafa verið í stjóm Clintons.
Þeirra á meðal voru Nussbaum,
lögfræðingur Hvíta hússins, sem
var látinn fara, og Vincent Foster,
aðstoðarmaður hans. Foster
framdi sjálfsmorð öllum á óvart í
fyrra og nú er getum að því leitt
að örvænting vegna Whitewater-
Kjallarinn
Gunnar Eyþórsson
blaðamaður
málsins, sem hann sá um uppgjör
á fyrir Clintonhjónin, hafi verið
aðalástæöan.
Aht er þetta torskilið mál og flók-
ið. En það er í rauninni ekki þetta
sem allur hávaöinn er út af heldur
er kominn endurómur frá Water-
gate: tilraunir til að þagga málið
niður.
Um það snýst málið nú. Mikil
tortryggni hefur verið blásin upp
út af pukri með meint leyniskjöl
og leynifundi með stárfsmönnum
dómsmálaráðuneytisins. Sérstak-
ur saksóknari hefur verið skipað-
ur. Allt er þetta hábölvað fyrir
Clinton og frú hans, sem spjótin
beinast í rauninni að, og rannsókn-
arblaðamenn sjá fyrir sér Puhtzer-
verðlaun í hilhngum.
Vinsældir og kosningar
Eftir 20 ár virðist Watergate-
máliö í rauninni alger hégómi. Nix-
on var fómað til friðþægingar eftir
niðurlægingu Víetnamstríðsins,
aöallega vegna þess hversu mörg-
um var í nöp við hann en samt að
formi til vegna þess að hann reyndi
að fela fyrir dómstólum upplýs-
ingar um innbrot sem hann átti
engan þátt í sjálfur.
Langalvarlegasta hneykshsmál-
ið, sem upp hefur komið síðan, er
íran-kontra máhð, sem snerist um
vísvítandi tilraunir forsetans til að
sniðganga þingið og brjóta lög sem
það hafði sett og þar með stjórnar-
skrána. En Reagan var svo vinsæll
hjá almenningi að það mál eyddist
af áhugaleysi enda þótt málsatvik
séu nú ljós og George Bush komi
þar rækilega við sögu. Þeir sluppu
með skrekkinn og að líkindum
mun Chnton sleppa líka.
Það er aðeins hálfur mánuður
síðan sérlegur saksóknari í íran-
kontra málinu skilaði lokaskýrslu
í máli sem gerðist 1985-87. Með því
framhaldi kemur lokaskýrsla Fisk-
es, saksóknara í Whitewatermál-
inu, ekki fyrr en um aldamót. En
það er vitað mál að sá sem er bor-
inn þungum sökum, með sérstök-
um saksóknara og tilheyrandi, get-
ur aldrei hreinsað mannorð sitt til
fulls. Þetta mál getur þvi orðið
Chnton dýrkeypt í næstu kosning-
um enda þótt í ljós komi um síðir
að hvorki hann né Hillary hafi neitt
af sér brotið.
Gunnar Eyþórsson
„Þetta mál getur því orðið Clinton dýr-
keypt í næstu kosningum, enda þótt 1
ljós komi um síðir að hvorki hann né
Hillary hafi neitt af sér brotið.“
Skodanir aimarra
Flatur niðurskurður f yrirtækja
„Hefðbundinn kostnaðarniðurskurður er vafa-
söm leið, sérstaklega þegar um.svokallaðan flatan
niöurskurð er að ræöa. Flatur niðurskurður í fyrir-
tæki, sem fer yfirleitt ekki fram fyrr en reksturinn
er kominn í kröggur, virkar í mörgum tilfellum eins
og lystarstol (anorexía) hjá fólki. Viðkomandi grenn-
ist en veröur ekki heilbrigður. Fyrirtæki veröa að
bæta getu sína í samkeppninni og standa vörð um
heilbrigði sitt.“
Ólafur Jakobsson í 9. tbl. Vísbendingar.
ísland-eitt
Norðurlanda utan ESB?
„Það verður að gera ráð fyrir því að upp komi
sú staöa að ísland verði eitt Norðurlanda utan Evr-
ópubandalagsins. Hins vegar ber sú umræða, sem
sprottið hefur um norrænt samstarf af þessu tilefni,
nokkurn keim af æsingu augnabliksins á viðkvæm-
um tíma í aðildarviðræðunum... Vissulega munu
umræður á norrænum vettvangi mótast um sinn af
atburðarásinni í Evrópusamrunanum. Hins vegar
eru þær staðhæfingar aö norrænt samstarf heyri
sögunni til vafasamar, svo ekki sé meira sagt.“
Úr forystugrein Tímans 10. mars.
Hrínglið með klukkuna
„í norðlægum löndum eins og íslandi er birtu-
tíminn svo langur að sumrinu, aö myrkur er sjaldn-
ast til trafala. Gagnsemi þess að flýta klukkunni er
því ekki eins ótviræð og í þeim löndum sem sunnar
eru. Breyting á lögunum um tímareikning á íslandi
er ekkert sérmál einhverra hagsmunahópa. Ég
treysti því að forystumenn þjóðarinnar rasi ekki um
ráð fram í þessu máli, sem svo sannarlega snertir
landsmenn alla.“
Þorsteinn Sæmundsson stjörnufræðingur i Mbl. 9. mars.