Dagur - 24.12.1948, Side 20

20
JÓLABLAÐ DAGS
lífi og menningu Jjjóðarinnar
Imignaði, aí\innuhættir breyttust
og jsjóðin ílutti sig um set í lancl-
inu sjállii. Bi.skupssetriii liættu að
yerða í j'ijóðbraiit, skóku biskups-
sef.ranna lögðust annaðhvort niður
c:ða voru iluttir til annarra staða.
I'.ndalok jressarar óheillajjróunar
mðu Jrau, að Iiólastóll var lagður
niður 1801 og landið vav gert að
ciuti biskupsdæmi. Voru Hólar nú
scijjsir öllu Jiví, senv áður hafði gert
gaiðinn Irægan, ekki aðeins kirkju-
liöíðingja sínunr og höfuðprýði
staðarins. héldur éinnig skóla og
prentsmiðju. Loks voru svo stóls-
eignir seldar og staður og kirkja
síðan rúin, eins og alkunnugt er.
Var þá sögufrægð Hólastaðar lokið
um sinn og hinn mikli menningar-
meiður Norðurlands rifinn upp
nreð rótunr. Hvernig stóð á Jrví, að
svona gat farið unr Jrennan stað?
Þjóðin hafði gleynrt sjálfri sér,
trúarlífi hennar hafði hnignað og
tiifinningar hennar fyrir gildi sögu-
legra yerðmæta hafði farið mjög
dvínandi. Hið erlenda kúgunarvald
reyndi allt er í Jress valdi stóð, til
Jress að draga úr sjálfsbjargarvið-
leitni og sjáifstæðisþrá Jrjcrðarinnar
og gera hana sem háðasta Jrví
crheillavaldi,- sem saug úr henni
hvern einasta Irlc'rðdropa.
I’að thá segja Norðlendingum t.il
liróss og Jrá sérstaklega Skagfirðing-
um, að tryggð jreirra við l íólastað
var ekki úr sögunni, Jrcr að biskups-
setur v.æri Jrar ekki lengur. Dóm-
kirkjan stóð jrcr enn og fékk að
halda mörgum af sínum fcrrnu og
góðu gripum. Hún var Norðlend-
ingum stöðug áminning um Jrað, að
eitthvað Jryrfti að gera lyrir hinn
forna stað.
Um kirkjulega endurreisn var |ró
varla að ræða um sinn, eins og mál-
um var jr/c komið og andlega lífinu
var farið með Jrjóðinni. f.n þá konr
búnaðarski'rlalmgmyndin og Hólar
lengii aftur skóla, Jrótt í nýrri mynd
væri.
Þá sögu er ójrarft að rekja hér, en
allir Jreir, sem til Hc'rla koma, Jreir
sjá, að jrar lrefur, að mörgu leyti,
verið vel unnið og rausn og mynd-
arskapur einkennir nú hinn forna
stað, jró að ýmsu hefði sjálfsagt mátt
haga þar nokkuð á annan veg.
Hitt ætti crllum að vera ljóst, að
meira tillit Jrarf að taka til liinna
kirkjulegu minninga staðarins, en
gert hefur verið til Jressa og verður
jrað hlutverk Jressarar kynslóðar og
hinnar næstu að bæta þar tun svo
viðunandi sé.
Það má segja, að Jrað hafi ekki
fyrr en á allra síðustu árurn vaknað
verulegur áhugi lijá Jrjóðinni að
vernda minningar scrgulegra staða
og þjóðlegra nrinja og verðmæta.
Dæmi um þennan rótgióna sljc'r-
leika er meðlerðin á Skálholti og
vanrækslan |rar, burtflutningur
beina Jcrns Arasonar frá Hc'rlum, svo
að nærtækustu dæmin stu riefnd.
En svcr nrikið hefur Jrjóðin nú vakn-
að, að framvegis munu menn ekki
láta lrjóða sér allt í þéssum efnum,
sem Jró hefur liðist til Jressa.
HvaÖ d aö gera?
Á allra síðustu árum lreftir loks
vaknað töluyerður áhugi á Jrví, að
endurvekja að einhverju leyti fcrrna
frægð hinna gömlu biskupssetra og
lilúa að Jreim sögulegu minningunr,
sem Jreim eru tengdar.
Hér þurfa að haldast í hendur fcrr-
tíð og nútr'ð á grundvelli Jreirra
sanninda trúar og siðgæðis, sem
\erið liafa þjóðinni leiðarljcrs í bar-
áttu aldanna og lífsnauðsyn fyrir
alla tínra. Heilbrigt trúarlíf er bless-
un hverri [rjc'rð. Vanti hinn trúar-
lega grundvöll í lífi íólksins, Jrá er
jrjc'rðlífið í lrættu, þar sannast hin
spámannlegu crrð:
„Allir Jreir, sem Guði sínum
gjeyma,
Jreir glata I vrstir sinni ]rjóð.“
fD. St.).
Þegar talað er um cndurreisn
hinna fornu biskupssetra, eins crg t.
d. Hóla crg Skálholts, jrá nær sú
endurreisn ekki tilgangi sínum,
nema tckið sé lulft tillit til kirkjtt-
legra minninga jressara staða og
Jreirrar Jrróunar, sem nú er í krist-
indc'rmsmálum Jrjc'rðarinn; i.
Það er að sjállsögðu mikill vandi,
að koma Jressum endurreisnarmál-
ijm svcr lyrir, að alls sé gætt, sem
gæta Jrarf erg auðvitað \erður að
lmgsa crll jressi mál rækilega, áður
en hafizt er handa um framkvæmd-
ir á Jressum stöðum, og Jrví er Jressu
máli hreyft hér.
Það er ekki úr vegi að minnast
örlítið á Jrað, sem gert htfur verið,
t. d. lyrir Hólastað, á síðustu árum,
og hvað ráðgert hefur verið að gera
jrar.
Dómkirkjunni og lri'inaðarskól-
anum og framkvæmdum í sam-
Irandi við hann, má Jrakka Jrað, að
Hc'rlar konrust aldrei í söniu niður-
lægingu crg Skálhcrltsstaður.
Það, seiri gert hefur veriö frá
kirkjulegu sjónarmiði, er í sem
fæstum orðum Jretta: Dómkirkj-
unni liefur verið töluverður sc'rmi
sýndur. Hún hefur verið færð'nokk-
uð í sinn fyrri búning, eftir að ým-
islegt hafði verið rifið úr henni
l<S8(r. Þá hafa Skagfirðingar bundi/t
samtökum um það, að reistur verði
' eglegur turn \áð kirkjuna, er verði
jafnframt minntsvarði um jcrn Ara-
scrn crg verði því verki lokið 1950.
Þá hafa kcrmið fram ákveðnar óskir
um Jrað, að gamlir gripir kirkjunn-
ar, sem fluttir vcrru þaðan á ýmsurn
tínrum, verði fluttir Jrangað altur
crg geymdir í kirkjunni eða turnin-
um og kirkjan færð sem nrest í sinn
forna lrúning og svcr frá öliu gengið
að hún geti orðið sannur þjóðar-
helgidómur.