Dagur - 19.12.1951, Síða 10

10
JÓLABLAÐ DAGS
unnar, en það er ekki að marka, því
að kirkjan átti ekki heimaland.
Enginn vafi er á því, að annað
þetta Kristsfé að minnsta kosti staf-
ar frá þeim feðgum: Einari Eiríks-
syni og Birni Jórsalafara. Segir svo
í arfleiðslubréfi Einars í Vatnsfirði:
,,Land á Dröngum og tvo hluti í
reka skal taka Björn son minn til
ævinlegrar eignar og skal hann fæða
þar fyrir einn ölmusumann mér
skyldan ævinlega og á því gó/.i öðru,
sem eg hef honum gefið.“
Björn F.inarsson jórsalafari verð-
ur eigandi að hálfri Grund eftir for-
eldra 'Sína og mun liann liafa lagt
Jressa kvöð á jörðina. I’ví að þegar
liann se'lur sinn Grundarhehning
séra Halldóri Loftssyni 23. okt.
1395, getur hann einmitt þess, að
Jrar sé prestskyld og djákns „og
kvengilds ónraga liins skyldasta af
ætt Vilborgar." F.r hér vafalaust átt
við Vilborgu Einarsdóttur af kyni
Vatnsfirðinga, raóðiir F.inars í
Vatnsfirði og ömmu Björns Jórsala-
fara.
Sá, sem átti Grund á móti Birni
Einarssyni, var Jón Hákonarson í
Víðidalstungu. Hinn 9. febr. 1398
selur Jón séra Halldóri Loftssyni
alla hálfa jörðiua Grund í F.yjafirði
með Hohi ásamt gögnum og gæð-
um og lýsir jafnframt þeim kvöð-
um, að þar skuli vera prestur og
djákn og kvengildur ómagi „á allri
jörðinni". Þetta nnin samt sem áð-
ur Jrýða: „allri hálfri jörðinni".
Því að á Grund vaf tveggja presta
skyld auk djákna og hefur því einn
prestur komið á hvern jarðarhelm-
ing. Ihrðist samkvæmt þessu liafa
verið tvö Kristsfé á jörðinni, eins og
Ölafur biskup telur.
Þegar Guðríður Finnbogadóttir,
ekkja Sveins Sumarliðasonar selur
Finnboga Jónssyni lögmanni, l'öður
sínum, jörðina 15. nóv. 1496, er
hvorki minnzt á Kristsfé eða ómaga-
vistir á Grund.
12. Möðrufell. Talin Kristsfjár-
jörð f Ólafsmáldaga. Þessi jörð var
í eigu séra Halldór.s Loftssonar og
gaf hann Ingiríði dóttur sinni hana
í sálugjafarbréfi sínu 1403. Hefur
JVIöðrufell sennilega komizt í eigu
Einars Arnasonar frá Djúpadal, en
Jraðan til Eyjólfs lögmanns sonar
hans og erfingja hans. Þetta sést af
því, að Höskuldur Runólfsson í
Möðrufelli.sem var systursonur F.yj-
ólfs lögmanns, kærir 1524 út af
Möðrufelli og telur að móðir sín
hafi ekki sinn helming af jörðinni
upp borið. En í dómnum er Jrað
sannað að Eyjólfur liefur keyj)t
jörðina og gefið í mót aðraf, og er
erfingjum F.yjólfs Jrví aðeins gert
að bæta, að Höskuldur leiði tvö liig-
leg vitni að því, að móður lrans hafi
ekki goldizt jarðarhelmingurinn.
Jörðin var síðan í eigu F.yjólfs F.in-
arssonar í Dal, sonarsonar Eyjólfs
lögmanns, er giftur var Helgu Jóns-
dóttur biskupS Arasonar. Hefur Ari
lögmaður keyjrt Möðrufell af F.yj-
ólfi mági sínum, en ekkert af þess-
um kaupbréfum er nú við lýði, svo
að eigi verður vitað, hvort Kristsfé
hefur haldizt á Jaessari jörð fram um
siðaskipti.
13. Saurbœr. í Auðunarmáldaga
er ekkert minnzt á Kristsfé í Saur-
bæ, en í Pétúrsmáldaga 1394 stend-
ur: „Þar á að vera Kristsfjárómagi
og standa fyrir honuni XV hundruð
í heimalandi." 1403 gaf séra Hall-
dór Loftsson kirkjunni í Saurbæ
jörðina Krýnastaðir ,,og Jrvílíká bót
sem eg hef á staðnum og svo mikið í
tíðabókum vel færum, sem kirkjan
hefur éigi áður tólf mánaðá tíðir, á
þann máta, að árlega syngist þar
ártíðardag minn sálutíðir. ... og
gefist vætt matar og tíu aurar í vað-
málum og skæðum fátækum mönn-
um.“
Þetta cr })ví í raun og veru annað
Kristsfé. En furðu fljótt viðrast yfir
skilmála þá, er fylgdu slíkum gjöf-
um. Krýnastaðir héldust í eigu
kirkjunnar, en í Olafsmáldaga er
aðeins getið um einn Kristsfjár-
ómaga eins og í Pétursmáldaga, en
ekkert minnzt á matgjafir Jr.er og
klæðagjafir, sem séra Halldór stofn-
aði til.
14. Núpufell. Af Auðunarmál-
dága verður Ijóst, að einhver kú-
gildi fylgdu þeiiTÍ jörð, sem hala
verið Kristsfé, en talan er svo máð,
að ekki verður lesið. F.kki getur
Jressa Kristsl jár í máldögum Jreirra
Péturs biskups (1394) og' Ólafs
(1461).
15. Uppsalir á Staðarbyggð. Olaf-
ur biskujr telur Jrar tvö Kristsfé
1461. Sex árurn síðar, 13. janúar
1467, gefur Þuríður Halldórsdóttir
staðnum á Munkaþverá hálla jörð-
ina Ujrjrsali í próventu sína með
samþykki sonar síns, Gunnlaugs
Halldórssonar. Kvaðir á Jressum
helmingi telur lnin: tólf feðmings-
skurðar torf frá klaustrinu á
Munkaþverá og ala þaðan lamb að
hehningi. Ennfremur „sagði hún,
að þar ætti að haldast ómagi.“ —
Annað Kristsfé hefur ])ví. verið á
hinum helmingnum. Óll er jörðin
komin í eigu Munkaþverárklaust-
urs 1515.
Þess mætti geti til, að faðir eða
móðir Gunnlaugs Ilalldórssonar,
sem hér á undan getur, hafi verið
af æit Stefáns Gunnlaugssonar
ábóta á Munkaþverá, cn hann hef-
ur verið auðugur og eiga afkomend-
ur hans nokkurt jarðagóz. F.f svo
er, væri ekki ósennilegt að Krists-
fén stafi frá honum.
16. Syðra-Laugahuul. Þar er talið
Kristsfé í Auðunarmáldaga og er
jörðin þá og hefur sennilega alltaf
verið eign klaustursins á Munka-
þverá. F.kki er ósennilegt að Krists-
féð stafi frá ættlegg Einars Þveræ-
ings.
Ekki er Syðra Laugalands getið
sem Kristsfjárjarðar í máldaga
klaustursins 1461 né í Kristsfjár-
jarðaskrá Ólafs biskujrs sama ár, en
J)að er ekki að marka, Jrví að altan á