Dagur - 21.12.1960, Blaðsíða 11

Hólmgeir Þorsteinsson:
Fundafélag Eyfirðinga
IIARÐINDI þau og óáran, skipstapar og
manntjón, sem gelck yfir á síðasta fjórð-
ungi 19. aldar, svarf mjög að Norðlend-
ingum. Knýttur hnefi örbirgðar og frum-
stæðra atvinnuhátta var reiddur að höfð-
um almennings. Fjall fátæktar og örð-
ugleika hlóðzt upp á vegum manna, sem
mörgum virtist ókleift, og sáu þann kost
vænstan, til bjargar sér og sínum, að
leita fyrir sér um lífsafkomu í fjarlægri
heimsálfu. Aðrir neituðu að gefast upp
og æptu ó fjallíö að fjarlægja si| svo
þeir kæmust áfram.
Ymissa úrræða var leitað, sem verða
mættu til úrbóta og bjargar. Eitt af úr-
ræðunum byggðist á aukinni þekkingu
og trú á mátt samtaka og félagshyggju.
Fram komu menn, sem voru eins og
kallaðir til að vera kyndilberar fjöldans
ó veginum út úr náttmyrkri úrræðaleys-
is og örbirgðar og inn í dagsskímu
bættra kjara og batnandi afkomumögu-
leika.
Félög voru stofnuð í þessu augna-
miði: búnaðarfélög, kaupfélög o. fl., sem
hvert um sig hafði, aðallega, sitt sérstaka
ætlunarverk til framfara og endurbóta á
ríkjandi ástandi.
Upp úr þessum jarðvegi var Fundafé-
félag Eyfirðinga sprottið.
Fyrsta fundargerð félagsins hefst
þannig:
„Ár 1892, hinn 20. dag febrúar var að
undirlagi nokkurra manna haldinn fund-
ur að Grund með því augnamiði að hin-
ir þrir hreppar í Eyjafirði (innan Akur-
eyrar) sameinuðu sig til að halda fundi
við og við, og á þeim fundum að ræða
ýms nauðsynjamál, sem héraðið varðar.“
Ákveðið var að stofna félag í þessu
augnamiði, „og komust fundarmenn að
þeirri niðurstöðu að tala þeirra (þ. e.
félagsmanna) færi ekki fram úr 20 fyrst
um sinn og skyldu þessir menn útnefnd-
ir af þar til kjörinni nefnd, án tillits til
úr hvaða hreppum þeir væri, einungis
að þeir væri álitlegustu og nýtustu menn
héraðsins.“
Kjörnefndina skipuðu: Páll Hallgríms-
son í Möðrufelli, Hallgrímur Hallgríms-
son ó Rifkelsstöðum og Einar Sigfússon
á Stokkahlöðum.
Nefndin skilaði óliti sínu á fundinum
og tilnefndi 21 mann. Nefndarálitið var
samþykkt, ón athugasemda, og voru,
samkvæmt tillögu nefndarinnar þessir
menn „kosnir" félagsmenn:
Ur Öngulsstaðahreppi:
Eggert á Ytri-Tjörnum, Jón á Syðra-
Laugalandi, Júlíus á Munkaþverá, Hall-
grimur á Rifkelsstöðum og Halldór á
Litla-Hvammi.
Ur Saurbæjarhreppi:
Daníel i Núpufelli, Jón i Hvassafelli,
Benedikt á Hálsi og Sigtryggur ó Tjörn-
um.
Ur Hrafnagilshreppi:
Séra Jónas á Hrafnagili, Einar á
Stokkahlöðum, Sigtryggur á Espihóli,
Magnús á Grund, Davíð á Grund, Páll
í Möðrufelli, Júlíus í Hólshúsum og
Ingimar ó Litlahóli.
Á næsta fundi, 22. marz, „mættu allir
þeir, er tilnefndir voru á síðasta fundi
að fráteknum Jóni á Hólum, Jónasi á
Stórahamri, Sigurgeiri ó Öngulsstöðum
og Vilhjálmi í Kaupangi. Aftur bættist
við Sigtryggur á Stórahamri, Sigurður og
Kristinn í Miklagarði og Árni Hólm.“
Á þessum fundi, sem telja ber stofn-
fund félagsins, var félaginu gefið nafn,
og skyldi það heita „Fundafélag Eyfirð-
inga.“
Fyrstu stjórn skipuðu þessir menn:
Magnús á Grund formaður, Hallgrim-
ur á Rifkelsstöðum varaformaður og Sig-
tryggur á Espihóli gjaldkeri.
Auðsætt er þegar, að þessi félags-
myndun er með nokkuð óvenjulegum
hætti, þar sem félagsmennirnir eru kosri-
ir. Bendir þetta til þess, að ætlunin í
fyrstu hafi verið sú, að félagið væri að
mestu leyti lokað svo félagsmennirnir
gætu tryggt sér að þar væri aðeins „álit-
legustu og nýtustu menn héraðsins", eins
og fram kemur á undirbúningsfundinum.
Hugmyndin virðist vera að þetta félag
væri eins konar yfirráð í málefnum hér-
aðsins og sem traustastur tengiliður milli
þeirra og opinberra stjórnarvalda í land-
inu, sem sækja þurfti til úrslit og fram-
gang mála. En hvað sem um það hefur
verið, er auðsætt, að ekki hefur félags-
mönnunum verið lengi stætt á þeim
grundvelli. Félagið vakti brátt allmikla
athygli og fýsti ýmsa að vera með. Fé-
lagssvæðið stækkaði einnig brátt og var
Akureyri orðin innan takmarka þess þeg-
ar á fyrsta ári. Verða þá félagsmenn Kle-
mens Jónsson sýslumaður, Friðbjörn
Steinsson bóksali og fleiri. Er þess getið
í fundargerð að þeir hafi „gengið í félag-
ið“. Er þá auðséð, að upphaflega fyrir-
komulagið um „kosningu" félagsmanna
er niður fallið.
I lok fyrsta órsins, 1892, er tala fé-
lagsmanna orðin 33. Næstu ár gengu
enn margir í félagið, bæði úr sveitinni og
Akureyri. Verða hér aðeins nafngreindir
þeir einir, er siðar komu við sögu fé-
lagsins, svo sem Kristján Benjamínsson
í Hóli, Þorsteinn Thorlacius í Öxnafelli,
Ari Jónsson á Þverá, Stefán á Munlca-
þverá og Davíð Jónsson í Hvassafelli.
Af Akureyri: Séra Matthías Jochums-
son, Páll Briem amtmaður og Guðmund-
ur Hannesson læknir. Voru félagsmenn
í árslok 1893 orðnir 55.
En þó að margir fleiri yrðu félags-
menn en þeir, sem upphaflega voru
„kosnir“, er auðséð af fundargerðum að
þeir mynda þó lengi vel kjarnann í félag
inu. Þeir bera fram til umræðu flest mál-
efni og skipa lengst stjórn þess. '
Eigi verður unnt, að þessu sinni, að
telja upp öll þau málefni, sem fyrir
fundi komu, svo mörg eru þau og sund-
urleit. Má öfgalítið segja, að svb virðist
sem félagið léti sér fátt eða ekkert
mannlegt óviðkomandi. Þess skal aðeins
freistað að drepa á helztu málin, þau,
Hólmgeir Þorslcirissou.
JÓLABLAÐ DAGS 11