Dagur - 21.12.1960, Blaðsíða 18

Guðmumlur L. Fridfinnssou:
Brot úr þætti af
GÍSLA STERKA
(Hcimildarmaður: Brynjólfur Eiríksson frá Skatastöðum).
GÍSLI er fæddur árið 1802, sonur
hjónanna Hallfríðar Skúladóttur
og Árna Jónssonar Gunnarssonar
ríka á Silfrastöðum og síðari konu
lians: Margrétar Eggertsdóttur Sæ-
mundssonar prests að Undirfelli.
Gísli ffuttist að Skatastöðum með
foreldrum sínum árið 1807 og var
þar upp frá því til æviloka.
Gísla er svo lýst, að hann væri í
hærra meðallagi á vöxt, bolurinn
rnjög gildur, sívalur og jafn, fríður
var hann sýnum og vel farinn í
andliti, skoljarpur á hár, skeggjað-
ur og snöggklippti jafnan efrivarar-
skeggið, svipmikill en þó svipgóð-
ur. Forn var hann í skapi og sérleg-
ur nokkuð í sumum háttum sínum,
talinn peningamaður, og átti kist-
ur. tvær stórar, er hann geymdi í
smiðju sinni, og hafði í þeim pen-
inga sína, hangikjöt o. 11. Mátti
jafnan finna ilmandi hangikjöts-
lykt upp úr kistum þessum. ef þær
voru opnaðar, enda var háttur
Gísla að slátra jafnan sauðum
tveim á hausti lrverju og láta reykja
kj(')t þeirra handa sér í aukabita.
Gísli var greindur, fámáll hvers-
dagslega, skapheitur og skapstór, en
stillti þó oftast í hóf, stífsinna og
lét lítt af skoðun sinni við hvern
sem var um að eiga. Ekki þótti
Gísla annað betra að ræða en trú-
mál og var fremur frjálslyndur í
trúarskoðunum miðað við það, er
þá gerðist almennt, og gcin eigi við
hverri flugu ómeltri, er prestar létu
frá sér fara. Til dænris hafði prest-
ur nokkur, er Sveinbjiirn hét, skrif-
að um áfengisnautn og komizt að
þeirri niðurstöðu, að allir færu
krókalaust til vítis, sem neyttu á-
fengis. Þessu reiddist Gísli svo, að
hann orti skammabrag í móti, sem
koinst nokkuð á loft. Annars fékkst
hann ekki mikið við ljóðagerð.
Hversdagsbúnaður Gísla var
peysa, sauðlituð, lokubuxur úr vað-
máli og skotthúfa prjónuð á höíði.
Hallaðist skottið að jafnaði nokkuð
út í annan \angann. í sumarhitum
lagði hann jaó af sér lokubuxurnar
og var þá á brókinni einni samán,
svo sem þá var títt. Spari var Gísli
í stutttreyju dökkri, er aðeins náði
niður í mittið, og lokubuxum sam-
litum við, með pípuhatt á höfði,
barðastóran, og flatur kollurinn.
Ekki mun Gísli hafa verið verk-
maður ýkjamikill, en iðinn og dug-
legur við allt, er þreks þurfti við.
Fremur var hann klaufvirkur tal-
inn.
Matmaður var Gísli talsverður
og ekki ávallt við alþýðuskap um
matar;eði fremur cn annað, enda
maðurinn hraustur af sér um allt.
Qg svo sagði Gísli sjálfur frá í elli
sinni, að legið hefði lrann í rekkju
aðeins tvo daga af ævi sinni sökum
krankleiks.
Helzt vildi Gísli haga matarhátt-
um sínum svo, að hann liefði til
mála livern dag skyr með flóaðri
mjólk út á, en nýmjólk bragðaði
hann aldrei og kvað skolla þann
festast í hálsi sér og ganga með
engu móti niður.
Gísli var afrenndur að afli, á-
ræðinn og fylginn sér og sást ekki
fyrir, ef því var að skipta.
Einhverju sinni um vor fór fólk
af Skatastöðum til kirkju að Goð-
dölum, en á þeirri leið er Jökulsá
vestri, og var í alhniklum vexti
þennan dag. F.itthvað af kirkjufólk-
inu var fótgangandi, þar á meðal
Gísli. Jökulsá var riðin á svoköll-
uðu Dalkotsbroti, en þar er áin
bæði stórgrýtt og ströng og brotið
auk þess tæpt nokkuð. Gísli mun
liafa fengið hest léðan yfir ána, og
þar eð maðurinn var öruggur til
áræðis, gerði hann hvort tveggja
að „ríða mieð“ Margréti systur sinni
og reiða auk þess barn. Þegar kom-
ið var um það bil út í miðja ána,
bel jaði s;raumfallið um miðja fóta-
skör á söðli Margrétar, og hvort
senr það eitt kom til, að konuna
sundlaði eða hitt, að hesturinn
hnyti, þá snaraðist nú söðullinn, en
Margrét féll í ána og losnaði við
hestinn. Eru nú ástæður Gísla ekki
sem beztar, þar sein liann er stadd-
ur úti í miðri á með barn á hnakk-
nel i og á af þeim sökum óhægt um
athafnir. Verður það þó fangaráð
lians að hraða för sinni sem mest
hann má til lands og losa sig við
barnið. Að því búnu sleit hann
skó af f'ótum sér, snaraðist niður að
ánni og hljóp út í, þar sem Margrét
flaut, og fékk gripið hana í straum-
ólgunni og flaumnum, bar hana
síðan á armi sér til lands. En Mar-
grét var 18 fjórðungar í þurrum
klaiðum, Sagt er að áin væri það
18 JÓLABLAÐ DAGS