Dagur - 20.12.1979, Side 7

Lystigarður Akureyrar. Dæmi um opinbera byggingu f skjóli fagurs gróðurs. Vfða þarf að taka til hendinni og rækta trjáplöntur við félagsheimili, skóla og sjúkrahús svo eitthvaö sé nefnt.
koma skógræktarfélögin til sög-
unnar. Um gildi þeirra þarf vart
að fjölyrða. Árið 1933 fær Gutt-
ormur Páisson skógarvörður á
Hallormsstað eitt pund af síber-
ísku lerkifræi, ættuðu frá Arken-
gelsk, og sáði því í gróðrarstöðina
á Hallormsstað. Upp af því uxu
þær plöntur, sem plantað var þar
sem nú heitir Guttormslundur, og
landsþekkur er, ekki aðeins fyrir
það að vera fyrsti skógarlundur-
inn af þeirri stærð að geta borið
það heiti, heldur og fyrir frábær-
an böxt, fyllilega sambærilegan
við það sem gott telst í skógar-
löndum. Þá er ekki minnst um
það vert, að þama var fundin sú
trjátegund, sem sýnt hefur sig að
geta vaxið upp á skóglausu landi
og öllum tegundum betur í
mörgum jarðvegi á hrjósturlönd-
um svo sem dæmi sanna á Völl-
um í Fljótsdal og víðar.
f þriðja lagi bar að nefna, að
árið 1935 kemur Hákon Bjarna-
son til starfa sem skógræktar-
stjóri, hefur verkið að nýju, og
hvetur mjög til nýrrar sóknar. Þá
er aftur tekið til að reyna erlendar
trjátegundir og fljótlega hafin
víðtæk leit að heppilegustu teg-
undum og kvæmum til að rækta
hér við hinar breytilegu aðstæður
eftir landshlutum. Sú leit um lönd
og álfur stendur enn og er sífellt
að skila árangri. Hún er ekki að-
eins bundin við skógartré, garðtré
og fjölmarga runna. Skógræktar-
menn hafa vísað öðrum ræktun-
armönnum veginn á þessu sviði
og meðal annars flutt til landsins
eina merkilegustu landgræðslu og
landbótajurt sem við höfum
fengið, Alaska lúpínuna.
Þó að víða væri vel af stað farið á
næstu tveimur áratugum, er'það
ekki fyrr en upp úr 1950, að
virkilegur skriður kemst á plönt-
un nýmarka, með erlendum trjá-
tegundum. Þá hefur leitin borið
sinn fyrsta árangur og þá eru
gróðrarstöðvarnar á vegum
Skógræktar ríkisins og skógrækt-
arfélaganna orðnar fleiri og öfl-
ugri, fleiri skógarverðir eru ráðnir
og fleiri skógfræðingar koma til
starfa.
Árangurinn síðustu
áratugina
Að framansögðu er ljóst, að flestir
þeir skógarreitir, sem eru að vaxa
upp víða um héruð landsins eru
mjög ungir eða á bilinu tuttugu til
þrjátíu ár, miðað við elstu trén í
þeim, en megin fjöldi plantnanna
er þó enn yngri. Löngum hafa
vantrúar mennirnir á möguleik-
um til skógræktar orðið að viður-
kenna þann árangur, sem náðst
hefur á Hallormsstað, en síðan
bætt því við, að sambærileg skil-
yrði hefðum við ekki í öðrum
landshlutum. Árangurinn í
Skorradal, Haukadal og Þjórsár-
dal fyrir sunnan og í Eyjafirði og
á bestu stöðum í Suður-Þingeyj-
arsýslu hefur þó hrakið þetta
þannig, að Tómasar eru nú hvar-
vetna á skipulegu undanhaldi.
Auðvitað hafa verið gerð mörg
mistök í tilraunum til skógræktar,
og ýmsu því verið plantað, sem
ekki hafði skilyrði til að dafna.
Annars var ekki að vænta meðan
verið var að „kanna landið“ og
leita réttrar tegunda og kvæma.
Því hefur því einnig verið haldið
fram að kröftunum hafi verið
dreift um of. Of margar og smáar
skógræktargirðingar hafi verið
girtar og margar þeirra á stöðum,
sem ekki biðu upp á vaxtarskil-
yrði. Hér væri þá hlelst um girð-
ingar skógræktarfélaganna að
ræða.
Aðvitað er það rétt, að skilyrð-
in eru misjöfn eftir héruðum og
landshlutum. En á hitt ber ekki
síður að líta, að þörfin til að skýla
og fegra er hvarvetna fyrir hendi,
og viljinn til ræktunar og þráin til
að veita landi sínu nýjan og betri
gróður er ekki minni hjá þeim,
sem við mest hrjóstin búa. Til-
gangur með viðleitni skógræktar-
fólks er ekki aðeins að koma upp
nytjaskógum í þess orðs þrengstu
merkingu, hann er að vemda,
Jón Rögnvaldsson (t.v.) var einn af frumkvöólum skógræktar hér á landi. Á mvndinni er Jón staddur f Lystigarðinum ásamt
Þorsteini Jónatanssyni, ritstjóra. Mynd: ED.
fegra og bæta landið, gera um-
hverfið vistlegra.
Skógræktargirðingar skóg-
ræktarfélaganna, sem heita má að
séu um allt land, hafa ómetanlega
þýðingu til að sýna hvað getur
vaxið á hverjum stað, og hvað
ekki.
Með hjálp þessarra reita, þó
margir séu þeir smáir, hefur nú
tekist að kortleggja skógræktar
möguleika landsins í grófum
dráttum.
Ótrúlega víða hefur það komið
í ljós, að árangurinn er betri en
hinir skógfróðu þorðu að vona.
Fyrir störf skógræktarfélaga að
skógrækt og trjáræktarstörf fjöl-
margra bjartsýnna áhugamanna í
sveitum og þéttbýli eru mögu-
leikar á að veita leiðbeiningar um
skógrækt og trjárækt þannig, að
sett verði rétt tré á réttan stað, en
það er eitt af kjörorðum árs trés-
ins.
Hér hefur lítið verið vikið að
möguleikum til skógræktar í
stórum stíl til viðarframleiðslu,
auk annarra nytja. Hún er þó
vissulega í sjónmáli. Þar er Hall-
ormsstaðasvæðið og Fljótsdalur
efst á blaði. Áður var greint frá
Guttormslundi, sem er lýsandi
vitni um möguleikana, en víð-
feðmar nýmerkur, sem ekki gefa
honum eftir eru að vaxa upp á
Hallormsstað þannig að þar
verður innan tíðar samfelldur
barrskógur á stórum svæðum, þar
sem áður var birki eða skóglaust
land. Mest er þó um það vert
hvað lerkið vex vel á skóglausu
landi og í mögrum jarðvegi.
Á næsta ári eru 10 ár liðin síðan
hafist var handa um Fljótsdals-
áætlun, þar sem girt voru á
nokkrum bæjum skóglaus lönd
og plantað í þau lerki. Samtals
voru þetta um 120 hektarar og
hefur vöxturinn í þessum bænda-
skógum verið svo góður, að hæstu
tré eru nú um 4 metrar og fullvíst
má telja að byrjað verði að grisja
svæðin og höggva girðingarstaura
að 5-8 árum liðnum. Nú er í al-
vöru talað um að gera víðtækari
áætlun um stuðning við skógrækt
hjá bændum. Væri myndarlega
að því staðið, er fullvíst að skóg-
rækt gæti orðið búgrein í vissum
héruðum landsins.
Skjólbelti
Skjólbeltaræktun er kannski sá
þáttur skógræktarinnar, sem
minnst hefur verið rætt um og allt
of lítið miðað við þá þýðingu, sem
það gæti haft fyrir aðra ræktun, ef
menn kæmust upp á lag með að
rækta þau. Þó hefur viss árangur
náðst og er verulegur áhugi vak-
inn til að stórauka skjólbeltagerð.
Þó að þeir, sem best þekkja til
séu bjartsýnir á framtíð beinnar
Sjá næstu síðu
DAGUR.7
I iDt.iria . U