Dagur - 10.07.1987, Blaðsíða 9

aði og meiri þörf varð fyrir naut-
gripi var meiri áhersla lögð á
eitursprautunina og nú farið að
dreifa því úr lofti.
Á árunum 1948-1954 var
margsinnis sprautað yfir Zulu-
land í Suður-Afríku, og það
hreif. Flugurnar hurfu og hafa
ekki enn komið aftur.
í fyrstu höfðu menn engar
áhyggjur af öllu þessu magni af
eiturblöndum, en sfðar, þegar
Ijóst varð, að eitrinu gætu fylgt í
meira lagi óheppilegar aukaverk-
anir, tóku menn aftur til við að
rannsaka líffræði og háttu tsetse-
flugnanna.
Elsta bardagaaðferðin og sú
sem notuð hefur verið alla tíð frá
því flugur þessar fóru að ásækja
menn, er einfaldlega sú að
kremja þær. Eins og getið hefur
verið, koma tsetse-flugurnar
aldrei í hópum. í löndum þar sem
vinnukraftur er ódýr, er því nær-
tækt að ráða fólk til að ganga um
á þeim svæðum, sem menn vilja
hreinsa, og bara veiða þær
flugur, sem setjast á það.
Árið 1913 hreinsuðu menn
með þessu móti litla ey, Principe,
og síðan hafa svona lifandi flugna-
veiðarar hreinsað flugurnar af
fleiri smásvæðum.
Fyrstu tilbúnu tsetse-flugna-
veiðararnir voru dökklituð teppi,
sem hengd voru á milli tveggja
staura og smurð með lími. þeir
koma að notum, því að tsetse-
flugur nota sjónina til að finna
þunna net, en rafstraumurinn
drepur þær, þegar þær koma
fljúgandi. Það gerðu þær fjöl-
margar, þegar þessi tilraun var
gerð, og þar með var ljóst, að
lyktin ein getur leitt þær á sporið.
Síðar hafa menn rannsakað,
hvaða efni það væru í lyktinni frái
nautgripunum, sem hefðu
aðdráttarafl fyrir flugurnar, og
það reyndust vera koltvísýringur,
aceton og nokkur fleiri efni. Oll
þessi efni má búa til með efna-
blöndun, og nútíma gildrur geta
því ekki aðeins verið sjáanlegar
heldur og gefið lykt frá sér.
í hinni nýju áætlun Evrópu-
bandalagsins er gert ráð fyrir að ná
enn lengra með þróun á gildrum,
svo að baráttan gegn tsetse-
flugunum geti hugsanlega byggst
á þeim einum. En í fyrstu verður
einnig notað skordýraeitur
(endosultan), sem sprautað verð-
ur bæði á jörðu niðri og úr lofti.
En það hefur orðið viss þróun
frá fyrstu árum DDT. Áður fyrr
bleyttu menn gróðurinn blátt áfr-
am með eitri, sem entist í langan
tíma. Nú er eitrinu sprautað út
eins og fíngerðri þoku, sem drep-
ur þær flugur, sem fyrir verða,
áður en það gufar upp og brotnar
niður. Þessa meðferð verður að
endurtaka, m.a. vegna þess, að
með henni næst ekki til púpanna,
sem liggja í jarðveginum. En þar
sem það er frekar lítið eiturmagn,
sem notað er (ca. 20 grömm á
fórnardýr sfn. Þegar tsetse-fluga
verður svöng, leitar hún út í birt-
una og út á opin svæði, þar sem
villidýrin halda sig.
í augum tsetse-flugnanna líta
dýrin út eins og skuggamyndir,
sem ber við himin, og þær setjast
á allt, sem hugsanlega gæti orðið
fórnardýr, t.d. bíla. Sumar gildr-
ur eru gerðar sem eftirmyndir
dýra, en holar að innan og veiða
flugurnar lifandi í einskonar háf.
Aðrar gildrur eru smurðar með
snertieitri, sem drepur flugurnar,
þegar þær setjast á það.
Utrýming flugnanna bygg-
ist á gildrum
Tsetse-flugur geta fundið sér
fórnardýr með aðstoð sjónarinn-
ar einnar. Pað hafa menn sann-
reynt með því að svipta flugur
lyktarskyninu. Lyktarskynið
tengist fálmurunum framan á
höfðinu, en enda þótt þeir séu
smurðir utan með lími áður en
flugunum síðan er sleppt, þá
finna flestar nautpening-
inn. Þar með er þó ekki sagt, að
þær noti sér ekki lyktarskynið
almennt, þegar þær leita fórnar-
dýra. Raunar hafa nýjustu rann-
sóknir sýnt, að sérstök lyktarefni
frá nautgripum hafa mikið
aðdráttarafl.
Ein tilraun var gerð þannig, að
nokkrar kýr voru settar í gröf
niðri í jörðinni, þannig að flug-
urnar gátu ekki séð þær, en lyktin
frá kúnum streymdi upp um op í
jarðveginum. Þar sem lyktar-
straumurinn lá var komið fyrir
ósýnilegum gildrum, gerðum úr
fíngerðum stálþráðarnetum með
rafstraumi á.
Tsetse-flugurnar sjá ekki þetta
hektara), gera menn ráð fyrir, að
skaðleg áhrif séu lítil.
Það er þó enn vandkvæðum
háð að ná nægri nákvæmni, þegar
sprautað er úr lofti. Menn gera
sér vonir um að finna flugstjórn-
araðferðir, sem geri fært að
fljúga alveg niðri við jörð og
sprauta í nákvæmar raðir, þannig
að hvorki verði til „helgidagar"
eða farið sé oftar en einu sinni yfir
sama stað.
Það sýnist liggja í augum uppi,
að það sé gott framtak að koma
því til leiðar að tsetse-flugunum
verði útrýmt. En ýmsir telja, að
menn viti of lítið um hinar vist-
fræðilegu afleiðingar. Þannig
voru Danir á móti áætlun
Evrópubandalagsins vegna þess
að menn óttuðust, hvað gerast
myndi, ef stór svæði opnuðust
fyrir nautgriparækt. Svartsýnis-
menn óttast, að það verði fáeinii,
stórir nautgriparæktendur, sem
muni nýta möguleikana, og skóg-
arnir muni hverfa með öllu vegna
ákefðar nautgriparæktendanna.
Margir líta í rauninni á tsetse-
flugurnar og trypanosomana,
sem þær bera með sér, sem áhrifa-
ríka vörn gegn slíku. Hinsvegar
er mikill hluti íbúanna á þessum
svæðum áhugasamur um að losna
við flugurnar, sem ógna heil-
brigði þeirra og afkomu. Margir
þjást af svefnsýki, nautgripirnir
þrífast ekki, og þess vegna er
skortur á dráttardýrum, mjólk og
mykju. Og margir sérfræðingar
fullyrða, að auðveldlega verði
hægt að hafa stjórn á þróuninni
eftir hugsanlega útrýmingu
tsetse-flugnanna, þannig að hún
verði bæði innfæddum og náttúr-
unni til gagns.
(Höfundur cr Henri Mourier dýrafæöingur. -
Pýð. P.J.)
'"ib. jun’ 1987 - dág'íjr
immTia isiímstur
Fyrir þá sem vilja tryggja sér eitthvað reglu-
lega ferskt f upphafi og lok sumarieyfisins er
Norræna góður kostur. Hún er nýtfskuleg far-
þega- og bflferja sem siglir frá Seyðisfirði alla
fimmtudaga f júnf, júlí og ágúst og hefur við-
komu f höfnum Færeyja, Noregs, Danmerkur
og Hjaltlandseyja. Að sigla f friið og taka bflínn
með er kjörið tækifæri fyrir þá sem vilja njóta
sumarfrfsins meðal grannþjóða okkar.
Þvf ekki að flýta sér hægt og njóta dvalarinn-
ar um borð. Þar geta allir fundið eitthvað við
sitt hæfi, s.s. veitingastaði, bari, frihöfn, kvik-
myndasýníngar, leiksvæði fyrir böm og m.fl.
Einnig vilja margir njóta þess að sitja út á dekki
og láta hressandi sjávarloftið leika um sig.
Já, sigling með Norrænu er sannariega
ferskur og nútfmalegur ferðamáti.
Sigli fríið og takið bílinn með
Húsavík:
Nýr salur við Bakkann
Um síðustu helgi var opnaður
nýr salur á Veitingastaðnum
Bakkanum á Húsavík. Salur-
inn er í 50 fm viðbyggingu við
húsið sem byrjað var að byggja
4. maí, framkvæmdir gengu
það vel að hægt var að opna 3.
júlí.
Verktaki við bygginguna var
Jón Ármann Árnason en auk
hans unnu við smíðarnar Daði
Halldórsson og Jón Ingólfsson.
Grímur og Árni sáu um raflagnir
en Vermir um hitalagnir.
Ásta Ottesen hefur rekið
Bakkann síðan í haust, eins og er
eru sæti fyrir 24 gesti í nýja saln-
um en 54 alls í húsinu, möguleiki
er á að koma fleiri borðum fyrir í
nýja salnum þannig að staðurinn
rúmi 70-80 manns.
Á Bakkanum bjóðast gestum
pítur, samlokur, kjúklinga- og
fiskréttir, súpa og salatbar, auk
þess sem kaffihlaðborð er alla
daga. Ásta hefur sótt um vínveit-
ingaleyfi og fengið jákvæða
umsögn frá Hollustuvernd ríkis-
ins. Þegar leyfið er fengið hyggst
hún breyta rekstrinum þannið að
um helgar verði boðið upp á fín-
an matseðil og góða þjónustu í
nýja salnum. Vínveitingar yrðu
þá aðeins í þeim sal nema ef um
stærri einkasamkvæmi væri að
ræða.
Ásta á von á að mikið verði að
gera um landsmótshelgina en þá
verður Bakkinn opinn frá átta á
morgnana til miðnættis auk þess
sem selt verður um lúgu á næt-
urnar. IM