Dagur - 10.07.1987, Blaðsíða 10

10-DAGUR- 10. júlí 1987
Jón Jónsson á Skarfhóli í Mið-
firði varð landsfrægur þegar
það fréttist að hann ætlaði að
láta reyna á það hvort hann
ætti eða ætti ekki, það kjöt
sem hann framleiddi umfram
búmark á síðasta ári. Jón er
maður með ákveðnar skoðanir
á hlutunum og fer sínar eigin
leiðir. Dagur tók hús á Jóni
fyrir skömmu og varð hann
fúslega við þeirri ósk að veita
viðtal en tók þó fram að kjöt-
málið væri á því stigi að best
væri að ræða það ekki mikið.
„íslenskt dilkakjöt á að vera
hágæðavara t.d. í Evrópu og það
hefur aldrei verið nógur vilji fyrir
því að selja kjötið sem slíkt. Ég
held að það hafi aldrei verið
reynt að selja kjötið á réttu
plani.“ Þessar eru meðal annars
skoðanir Jóns, varðandi sölumál-
in.
Bóndinn er atvinnurekandi
og bissnismaður
- Þarf ekki verðið á kjötinu að
vera svo hátt að það verður nán-
ast ókaupandi t.d. í Evrópu-
löndunum. Verður ekki alltaf að
borga með því?
„Það verður sjálfsagt alltaf að
borga eitthvað með því, að
minnsta kosti ef allir ættu að fá
sitt. Tökum t.d. sláturkostnað-
inn, hann er orðinn gífurlegt
vandamál. Það fer þriðja hvert
lamb í sláturkostnað. Það er ekk-
ert tekið á þessu máli, bændur
frestuðu sinni hækkun síðastliðið
haust en sláturkostnaðurinn fékk
að hækka.“
- Þarf framleiðslukostnaður-
inn á dilkakjötinu að vera svona
mikill?
„Ég hugsa að hann þurfi að
vera það miðað við núverandi
stefnu. Ef bændur eiga að geta
lifað af því að hafa jafn lítil bú og
kvótakerfið gerir ráð fyrir, þá
verður framleiðslukostnaðurinn
svona hár.“
- Menn greinir svolítið á um
það hvort bændur séu atvinnu-
rekendur eða launþegar, hvort
eru þeir að þínu mati?
„Bóndinn er náttúrlega at-
vinnurekandi og bissnismaður,
þetta er ákaflega sérstæð stétt að
því leyti. Afkoma bóndans veltur
náttúrlega á hvað hann er hag-
sýnn og klár í sínum rekstri.“
- En nú virðist það vera svo að
bændur geti alltað leitað á náðir
kerfisins sér til bjargar, ef hag-
sýnina skortir í rekstrinum og
eitthvað fer að bjáta á?
„Já vissulega getur hann það.
Það er til dæmis annað og þriðja
hvert ár verið að bjarga mönnum
með svokölluðum lausaskulda-
lánum. Ég held að í mörgum til-
fellum hefði verið betra að hjálpa
þessum mönnum til að hætta og
koma þeim út úr stéttinni. Því
það er nefnilega hluti af
bændum, eins og í öllum öðrum
stéttum, á rangri hillu í lífinu og
geta ekki verið í þessari stétt.
Þeir væru miklu betur komn-
ir í einhverri annarri stétt
því að þeir finna sig ekki við
þetta og þess vegna gengur þeim
svona illa. Mér finnst það ekkert
fallega gert við þessa menn að
vera alltaf að ýta þeim lengra og
lengra út í fenið eins og samfélag-
ið er að gera með því að veita
þeim alltaf ný og ný verðtryggð
lán. Sumir geta aldrei borgað
þessi lán.“
- Hvað verður þá um þessi
lán, endar samfélagið á að greiða
þau?
„Það ætla ég ekki að segja,
hvað verður um þau, en landbún-
aðarforystan hlýtur að geta sagt
um það. Það hlýtur að fara út í
það, þar sem verð á jörðum er
orðið mjög lágt, að stofnlána-
Jón Jónsson bóndi á Skarfhóli er maður sem fer sínar eigin leiðir og er ófeiminn við að iáta sínar skoðanir í Ijós.
deildin hirði eitthvað af þessum
jörðum sem hún er búin að iána
út á.“
Mikíl offjárfesting
- Væri kannski réttara að hver
bóndi fengi að framleiða það sem
gæði jarðarinnar leyfðu og seldi'
afurðirnar síðan þeim sem byði
best?“
„Það gæti nú verið svolítið erf-
itt. Kerfið hefur byggst upp á því,
eðc' var þannig að minnsta kosti
fram til 1985, að þá fékk bóndinn
bara afganginn af því sem slátur-
húsið gat borgað. Það var mjög
slæmt fyrirkomulag og ég tel að
það sé undirrótin að þessari
offjárfestingu sem komst í milli-
liðakerfið. Það voru byggð alltof
stór sláturhús og alltof stórar og
margar mjólkurstöðvar. Þetta
var hægt af því að ef að þeir
fengu ekki sitt út í verðlagið þá
var það bara tekið af bændum og
þeir fengu afganginn. 1985 með
nýju búvörulögunum, var þessu
breytt og síðan hefur mikið dreg-
ið úr þessum fjárfestingum nema
náttúrlega Mjólkursamsalan í
Reykjavík sem er milljóna fyrir-
tæki.“
- Hvernig kemur Mjólkur-
samsalan inn í þetta?
„Það var sagt í upphafi að t.d.
þessi stórbygging þeirra ætti ekki
að hækka milliliðakostnaðinn,
enda sátu þarna í stjórn háttsettir
menn úr bændaforystunni. En nú
er svo komið að þetta stenst ekki
og nú verða vinnslubúin úti á
landi að borga til Mjólkursam-
sölunnar í Reykjavík, í gegnum
verðmiðlunarsjóð, líklega á ann-
Jón Jónsson á
að hundrað milljónir á árinu
1987. Þetta er vegna þess að það
sem þeir fá samkvæmt verðinu
núna 1. júní, þá kostar átján
krónur og 67 aura þegar niður-
greiðslan er meðtalin, að koma
mjólkinni í gegnum mjólkurstöð,
í eins lítra plastpoka og í gegnum
afgreiðsluborðið hjá smásalan-
um. Þetta dugir ekki fyrir Mjólk-
ursamsöluna í Reykjavík, hún
þarf að fá um tvær krónur á
hvem lítra í viðbót til þess að
fyrirtækið beri sig. Þá em þetta
orðnar rúmar tuttugu krónur, á
sama tíma og bóndinn á að fá 29
krónur og 36 aura. Á sínum tíma
var þetta fyrirtæki stofnað til þess
að tryggja bændum og neytend-
um sem hagkvæmast verð og
þjónustu. Og það hefur nú tekist
svona vel.“
- Finnst þér þá sem samvinnu-
fyrirtækin hafi ekki staðið sig sem
skyldi?
„Ég tel að staðan hafi algjör-
lega snúist við. Samvinnufyrir-
tækin vom stofnuð á sínum tíma
til að tryggja bændum sem hag-
kvæmast verð og þjónustu en nú,
eftir hundrað ára starf er þetta
algjörlega öfugt. Nú eru það
bændurnir sem þjóna hreyfing-
unni en hreyfingin ekki þeim.
Bændurnir em að framleiða fyrir
fyrirtækin svo hringurinn gangi,
hvort sem þeir fá nokkuð fyrir
það eða ekki. T.d. sagði mjólk-
ursamlagsstjórinn á Akureyri á
morgunvöku í útvarpinu fyrir
skömmu, að hann teldi sjálfsagt
að menn létu mjólkina í mjólk-
ursamlagið þó þeir fengju ekkert
fyrir hana. Þama á framleiðslu-
ráð að grípa inní.“
Það er ekki slorlegur bfll sem bóndinn á Skarfhóli ekur, Bens 500 SEL með „öllu“ eins og sagt er.