Dagur - 15.06.1988, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 15. júní 1988
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 660 Á MÁNUÐI
LAUSASÓLUVERÐ 60 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 465 KR.
RITSTJÓRAR:
ÁSKELL ÞÓRISSON (ÁBM.)
BRAGI V. BERGMANN
BLAÐAMENN:
ANDRÉSPÉTURSSON
(Reykjavlk vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, BJÖRN JÓHANN BJÖRNSSON
(Sauöárkróki vs. 95-5960), EGGERT TRYGGVASON, EGILL BRAGASON,
FRlMANN HILMARSSON (Blönduósi vs. 95-4070),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, KRISTJÁN JÓSTEINSSON,
KRISTJÁN KRISTJÁNSSON (íþróttir), STEFÁN SÆMUNDSSON,
VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARAR: GUÐMUNDUR HRAFN BRYNJARSSON,
TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Hlutverk Jöfiiunar-
sjóðs sveitarfélaga
Fjárhagsstaða margra sveitarfélaga er erfið um
þessar mundir. Tekjur þeirra hafa nánast staðið
í stað að raungildi milli ára, á sama tíma og
rekstrargjöld hafa aukist verulega. Þetta á þó
ekki við um öll sveitarfélög á landinu. Þannig er
staða sveitarfélaganna á höfuðborgarsvæðinu
mun betri en hinna og sérstaklega er staða
Reykjavíkurborgar sterk. Á þeim bæ er peninga-
skortinum ekki fyrir að fara, enda er áætlað að
framkvæmdir á vegum Reykjavíkurborgar aukist
um 63% á þessu ári, meðan framkvæmdir ríkis-
ins dragast saman um 15% og fjölmörg sveitar-
félög hafa ekki bolmagn til nokkurra fram-
kvæmda.
Þegar svo árar beinast sjónir manna að þeim
tækjum sem tiltæk eru til að jafna tekjur sveitar-
félaga. Til er sérstakur sjóður til þeirra nota, þ.e.
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga. Hann er fjórði
stærsti tekjustofn sveitarfélaganna en hefur far-
ið mjög rýrnandi á undanförnum árum og ekki
hækkað í samræmi við almennar verðlagshækk-
anir og verðbólgu. Þá hafa stjórnvöld æ ofan í æ
beinlínis skert lögboðin framlög til sjóðsins.
Sveitarstjórnir geta ekki lengur brugðist við
slíkri skerðingu með hækkun útsvarsálagningar,
þar sem hún er ein og söm hjá öllum sveitarfé-
lögum eftir að staðgreiðslukerfi skatta tók gildi.
Gagnvart mörgum sveitarfélögum, sérstaklega á
landsbyggðinni, er innheimtuhlutfallið of lágt,
með þeim afleiðingum að rekstrartekjur nægja
vart fyrir rekstrargjöldum, hvað þá að eitthvað
sé eftir til nýframkvæmda. Þau eiga þá ekki ann-
ars úrkosta en beita niðurskurði til að mæta sam-
drættinum.
Stærsti gallinn við Jöfnunarsjóð sveitarfélaga
er að hann stendur ekki undir nafni. Reglur
sjóðsins eru þess eðlis að hann nær ekki nema að
takmörkuðu leyti að gegna því hlutverki að jafna
tekjum milli sveitarfélaga. Svonefnd höfðatölu-
regla gerir það að verkum að sveitarfélög á
höfuðborgarsvæðinu, með Reykjavík í broddi
fylkingar, fá langstærsta framlagið úr sjóðnum.
Með hliðsjón af fjárhagsstöðu Reykjavíkur er
ljóst að vel mætti skerða framlagið til borgarinn-
ar úr Jöfnunarsjóðnum verulega, og láta þau
sveitarfélög, sem verst eru sett, njóta þess.
Ljóst er að stjórnvöld verða að breyta úthlut-
unarreglum Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga í veiga-
miklum atriðum, þannig að minni sveitarfélög og
dreifbýlið fái þar aukna hlutdeild um leið og vægi
höfðatölureglunnar verði minnkað. Slík breyting
er mjög aðkallandi og þyrfti að taka gildi þegar á
næsta fjárhagsári. Hlutverk Jöfnunarsjóðs á
fyrst og fremst að vera það að verja fé til raun-
verulegrar jöfnunar á tekjum sveitarfélaga. Eins
og staðan er í dag er sjóðurinn nær því að vera
byggðaröskunarsjóður en jöfnunarsjóður. Því
verður að breyta. BB.
Horfur eru á að útflutningur mjólkur verði óverulegur í lok samningstímans.
Jafnvægi milli neyslu og framleiðslu búvara að nást:
Birgðastaða er að
verða viðunandi
Nýverið sendi framkvæmda-
nefnd búvörusamninga Jóni
Helgasyni landbúnaðarráð-
herra skýrslu um framkvæmd
og horfur búvörusamning-
anna. I inngangi skýrslunnar
segir að það hafi verið álit
nefndarinnar að nú sé rétt að
gera úttekt á því hvernig sú
áætlun sem búvörusamingarnir
byggðust á í upphafi hafi geng-
ið eftir og hvernig til hafi tekist
um framkvæmd hinna ýmsu
atriða sem samningarnir fela í
sér.
Fyrsti búvörusamningurinn
milli Stéttarsambands bænda og
ríkisvaldsins var gerður árið 1985
og náði hann til verðlagsáranna
1985-’86 og 1986-’87. Árið 1986
var síðan gerður samningur um
verðlagsárið 1987-’88. Með laga-
breytingum á búvörulögum í árs-
byrjun 1987 var heimiluð samn-
ingsgerð til ársloka 1992 og í
marsmánuði á síðastliðnu ári var
gerður samningur til næstu fjög-
urra ára.
Aðgerðir tii að draga úr
framleiðslu á mjólk og kjöti
í skýrslu framkvæmdanefndar
segir: „Við gerð þessara samn-
inga var að því stefnt að minnka
framleiðslu mjólkur um það sem
útflutningi nam eða 5-10 milljón-
ir lítra og framleiðslu kindakjöts
um 2000-2500 tonn. Til þess að
gera þetta mögulegt var ákveðið
við samningsgerð fyrir verðlags-
árið 1987/’88 að Framleiðnisjóð-
ur landbúnaðarins keypti upp
eða leigði framleiðslurétt er
næmi 3 milljónum lítra mjólkur
og 800 tonnum af kindakjöti.
Á sama hátt hefur við fram-
kvæmd búvörusamninganna ver-
ið fallist á af báðum aðilum að
ríkissjóður gerði óvirkan til fram-
leiðslu eins mikið og unnt er af
þeim fullvirðisrétti er ella þýddi
framleiðslu til útflutnings. Þetta
verður og er gert á tvo vegu.
Annars vegar með förgun á riðu-
veiku fé til útrýmingar riðuveiki
sem aðalmarkmið og hins vegar
með árlegum uppkaupum á
ónýttum fullvirðisrétti hjá hverj-
um einstökum bónda. Horfur eru
á að þessar aðgerðir muni leiða
til þess að útflutningur mjólkur
verði óverulegur í lok samnings-
tímans og að útflutningur kinda-
kjöts verði aðeins 1000 tonn á
ári.
Búvörusamningarnir voru mið-
aðir við heimild búvörulaganna
um greiðslur ríkissjóðs, sem til-
tekinn hundraðshluti af heildar-
verðmætum búvöruframleiðsl-
unnar, til útflutningsbótá.
Fjárfesting í hefðbundnum landbún-
aði hefur dregist verulega saman.
Á árabilinu 1987-1992 heimilar
þessi réttur 3100 millj. kr. fjár-
framlag til útflutningsbóta. Áætl-
að er að af þessari fjárhæð gangi
um 2400 millj. kr. til greiðslu
útflutningsbóta og ráðstafað
verði til uppkaupa á ónotuðum
fullvirðisrétti 400 millj. kr. Þann-
ig er óráðstafað um 250 millj. kr.
af þeim rétti er lögin kveða á
um."
Innanlandssala kindakjöts árin
1985-1987 hefur nokkuð breytt
forsendum búvörusamninga. Á
þessu tímabili var salan mun
minni en samningar gerðu ráð
fyrir sem aftur hefur leitt til tíma-
bundins fjárskorts að upphæð
356 millj. kr. í skýrslu fram-
kvæmdanefndar segir að sam-
kvæmt áætlunum sem nú liggja
fyrir muni þetta endurgreiðast af
rétti næstu þriggja ára.
Jafnvægi framleiðslu og
neyslu að nást
En hvernig er staðan eftir þann
tíma sem liðinn er af búvöru-
samningum?
Niðurstaða framkvæmda-
nefndar búvörusamninga er
þessi:
„í fyrsta lagi verður því mark-
miði náð fyrr en áætlað var við
gerð búvörusamninganna og bú-
vörulögin kveða á um, að ná við-
unandi jafnvægi á milli fram-
leiðslu mjólkur og kindakjöts og
neyslu innanlands og að koma
birgðum þessara afurða niður í
hæfilegt magn.
í öðru lagi að verulegur hluti
samdráttar í framleiðslu á mjólk
og kindakjöti er fenginn með því
að kaupa tímabundið upp fram-
leiðslurétt og með tímabundinni
fækkun sauðfjár vegna niður-
skurðar gegn riðuveiki.
í þriðja lagi, að ekki hefur tek-
ist á því tímabili sem liðið er af
samningstímanum að ná fram
þeirri aukningu í nýbúgreinum
sem nauðsynleg er til að mæta
áðurnefndum samdrætti í fram-
leiðslu á mjólk og kindakjöti.
Náist ekki meiri árangur í eflingu
nýbúgreina er sá möguleiki fyrir
hendi að í lok samningstímans
verði á ný fullvirðisréttur virkur
er svari til 5 millj. lítra af mjólk
og um 1200 tonna af kindakjöti.
í fjórða lagi hefur fjárfesting í
hefðbundnum landbúnaði dregist
verulega saman. Á árunum 1975-
1980 nam fjárfesting vegna rækt-
unar, girðinga, bygginga fjósa og
fjárhúsa um 1,0 milljarði kr. á
ári. Á árinu 1987 var fjárfesting
vegna nefndra viðfangsefna tæp-
lega 300 millj. kr. eða rúmlega
fjórðungur þess sem var á ári á
síðari helmingi áttunda áratugar-
ins.
í fimmta lagi hefur notkun
landbúnaðarins á erlendum rekstr-
araðföngum dregist verulega
saman. Árin fyrir búvörusamn-
inga var hlutdeild landbúnaðar-
ins 3-3,5% af heildarvöruinn-
flutningi, en á árinu 1987 er hún
áætluð aðeins 1,5% af heildinni.