Dagur - 28.03.1992, Qupperneq 4

4 - DAGUR - Laugardagur 28. mars 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
UMSJÓNARMAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON
BLAÐAMENN: INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON,
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir), ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON
(Sauðárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130), STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI: HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
Raunhœfar aðgerðir til
aðfœkka umferbrslysum
Mörgum þykir dýrt að eiga og
reka bifreið á íslandi. Það er
vissulega rétt, því verð á bílum
er nokkuð hátt hér á landi,
sömuleiðis bifreiðagjöld,
iðgjöld bifreiðatrygginga og
eldsneytisverð. Engu að síður
er ljóst að að þessi kostnaður er
smávægilegur miðað við þann
gríðarlega toll sem umferðin
tekur árlega í mannslífum, var-
anlegum meiðslum einstak-
linga og eignatjóni.
Á næstliðnum tíu árum hafa
um 240 einstaklingar látið lífið í
umferðarslysum hér á landi. Að
meðaltali hafa því um 24 ein-
staklingar látist í umferðarslys-
um árlega, eða því sem næst
tveir í hverjum mánuði. Tala
slasaðra er 40-50 sinnum hærri
að meðaltali. Þá er ónefndur
gífurlegur kostnaður þjóðfé-
lagsins vegna umferðarslysa
en ætla má að hann nemi a.m.k.
átta milljörðum króna árlega.
Benda má á að árið 1990 reikn-
uðu sérfræðingar það út að
kostnaður þjóðfélagsins af
umferðarslysum árið 1989 hefði
numið rúmum 5,2 milljörðum
króna, á verðlagi nóvember-
mánaðar 1990. Þrátt fyrir þessa
háu tölu voru umferðarslys
færri árið 1989 en oftast áður
og því má ætla að kostnaðurinn
sé mun hærri í „venjulegu" ári.
í þessum milljörðum fólst
kostnaður vegna læknishjálpar,
sjúkravistar, slysabóta trygg-
ingafélaga, eignabóta, tekju-
taps, tryggingabóta ríkisins og
tryggingabóta ýmissa aðila.
Hins vegar var tekjutap að-
standenda hinna slösuðu
ómetið, sömuleiðis útlagður en
óskráður kostnaður einstakl-
inga vegna slyss og afleiðinga
þess, lífeyrir og útgjöld vegna
hjálpartækja og sérútbúnaður
vegna örorku.
Af framansögðu er ljóst að
umferðarslys fela í sér geig-
vænlega sóun, sem ekki verður
nema að hluta metin til fjár. Hið
dýrmætasta fæst aldrei bætt,
þ.e.a.s. lífið sjálft og hið varan-
lega heilsutjón sem af alvarleg-
um umferðarslysum hlýst.
Ljóst er þó að með markvissum
aðgerðum væri hægt að minnka
þessa sóun til muna, þótt
vonlaust sé að stöðva hana til
fulls. Slíkar aðgerðir eru fyrst
og fremst á valdi löggjafans og
munu ranglega taldar óvinsæl-
ar. Þessi misskilningur er
ástæða þess að stjórnvöld hafa
ekki viljað takast á við vandann
og grípa til raunhæfra aðgerða
til að fækka umferðarslysum.
Stjórnvöld hafa t.d. ekki enn
beitt því sjálfsagða ráði að
koma upp tölvuvæddri ökuferils-
skrá, en með slíka skrá að
vopni mætti fljótlega tína út úr
hópnum ökuníðinga, sem eru
stórhættulegir sjálfum sér og
öðrum. Aukin löggæsla á þjóð-
vegunum er sömuleiðis nauð-
synleg og myndi, ásamt hert-
um viðurlögum við umferðar-
lagabrotum, vafalaust leiða til
þess að tíðni umferðarslysa hér
á landi lækkaði. Síðast en ekki
síst er mikilvægt að stórefla
umferðarfræðslu í skólum
landsins og fjölmiðlum. Mark-
vissar aðgerðir af þessu tagi
kosta verulegt fé en fullyrða
má að því fjármagni yrði vel
varið. Þjóðfélagið myndi tví-
mælalaust hagnast á þeim,
hvernig sem á málið er litið.
Staðreyndirnar tala sínu máli
um nauðsyn þess að lækka
slysatíðnina í umferðinni.
Stjórnvöld mega einskis láta
ófreistað til að ná því markmiði.
BB.
ÖÐRUVÍSI MÉR ÁÐUR BRÁ
Stefán Þór Sæmundsson
Harðvítugt klárhryssuhakk með
kryddi í neytendaumbúðum
Oft er gaman að hlusta á umræður um málefni sem
maður hefur ekkert vit á. Þannig komst ég ekki hjá
því um daginn að heyra hvað tveimur hestamönn-
um fór á milli. Annar vildi selja hinum folald og fá
meri í staðinn og fór hinn síðarnefndi að lýsa kost-
um gripa sinna. Ein merin fékk þá umsögn að hún
væri „harðvítug klárhryssa með tölti“. Þetta hljóm-
aði nú bara eins og hræringur með súru slátri í mín-
um eyrum. Gott ef þessi klára hryssa var ekki
frænka Sörla frá Miklabæ og svilkona Gríms III768
frá Ytri-Látrum auk þess sem faðir hennar var
mikill gæðingur.
Þetta var bara útúrdúr. Ég ætlaði ekki að tala um
hross í dag nema hvað ég get svo sem sagt ykkur frá
því að ég snæddi reykt folaldakjöt fyrir skömmu og
var það afar ljúffengt. Fann ég glöggt þegar síðasti
bitinn skeiðaði niður vélindað að þetta er herra-
mannsmatur sem maður hefur allt of sjaldan á
borðum. Ætli ég prófi ekki saltað næst.
Hakkið framkallaði daunill skot
Fyrst ég er farinn að tala um mat get ég vel haldið
áfram. Ég er nefnilega matarfíkill hinn mesti sem á
miðju má sjá en mér finnst grátlegt hvað góður
matur er dýr hér á landi. Sérstaklega er hollur mat-
ur í háum verðflokki og oft neyðist maður til að
kaupa unnið eða tilbúið gums í verslunum.
Sem dæmi get ég tekið hakkrétt sem ég keypti
nýlega í matvöruverslun á Akureyri. Þetta var í eitt
af mörgum skiptum sem tíminn hljóp á undan mér
og því varð ég að velja eitthvað fljótlegt og gott.
Hakkrúllurnar fóru á pönnu og síðan í ofn, kartöfl-
ur, sósa og grænmeti með; allt mjög lystugt á að
líta. Hins vegar sögðu bragðlaukarnir annað og
þegar þetta úrvals nautahakk tölti eftir meltingar-
veginum fóru stingir að gera vart við sig um allan
líkamann. Brátt tók að bera á skotum sem færðust
í aukana og urðu daunillari með hverri mínútu sem
leið. Er máltíðinni lauk var orðið ólíft í eldhúsinu.
„Hvaða lykt er þetta, pabbi?“ spurði dóttirin og
sonurinn grét og gretti sig.
„Ætli þeir séu ekki að bræða í Krossanesi," svar-
aði ég spekingslega og bað konuna að loka gluggan-
um. Hún hélt hins vegar bæði fyrir munn og nef og
heyrði hvorki né sá. (Hvernig getur þetta staðist?).
Loks spratt hún upp og opnaði alla glugga í íbúð-
inni upp á gátt.
Yldubragðið kaffært í kryddi
Umrædd máltíð leystist upp í, þið vitið, og tvær
grímur runnu á meistarakokk heimilisins. Var önn-
ur með stirðnuðu brosi en hin með skeifu (enn
kemur þetta hestamannamál). Að sjálfsögðu fannst
mér gróflega að mér vegið þegar mæðgurnar gáfu
matnum slæma einkunn en vikugamall drengurinn
hafði fátt til málanna að leggja.
Ég var fljótur að skella skuldinni á kjötvinnsluna,
sagði að þetta væri áreiðanlega hakk af einhverjum
snælduvitlausum Blesa eða aflóga klárhryssu með
tölti. Eitt er víst að hakkið var gamalt og ýldu-
bragðið kaffært í kryddi.
Til að ganga úr skugga um aldur vörunnar leit ég
á umbúðirnar. Framleiðsludagurinn reyndist vera
20. mars en síðasti söludagur 25. mars. Ég keypti
hakkið 24. mars svo ekki var það útrunnið. Hins
vegar rifjaðist upp fyrir mér sem ég lærði í matvæla-
fræði í gamla daga að kjötfars og hakk ætti að
snæða samdægurs eða í síðasta lagi daginn eftir að
það er framleitt. Þetta tiltekna hakk var því orðið
æði gamalt miðað við þau lögmál og raunar furðu-
legt að framleiðandinn hafi klínt á það fimm daga
geymsluþoli.
Þetta er nú gleymt og grafið og búið að loftræsta
íbúðina. Framvegis ætla ég að sneiða hjá vafasömu
klárhryssuhakki með kryddi í neytendaumbúðum.
Norðlenski folinn missti þrótt fyrir sunnan
Ég gæti skrifað langar greinar um brauð sem harðn-
ar um leið og sneið er tekin af því vegna þess að
vatn er uppistaðan í því, einnig álegg sem sömu-
leiðis er að mestu vatn, reyktan fisk sem morknar í
höndunum á manni, saltkjöt sem samanstendur af
fitu, beinum, brjóski og ull, eldrauða ýsu, grillaðan
kjúkling sem reyndist vera gulfituklepruð hæna,
dragúldinn fiskbúðing í dós (tvö tilfelli sl. ár), óæti
sem hefur verið dulbúið sem londonlamb, gallsúran
brauðost og svo framvegis.
Vissulega er þetta ljót og leiðinleg upptalning og
ber keim af nöldri. Ég hef ekki verið nógu duglegur
að henda óviðunandi og beinlínis skemmdum mat-
vælum í hausinn á þeim sem hafa selt mér þau en
hin margrómaða þolinmæði mín er senn á þrotum.
Það er dýrara og sárara en tárum taki að kaupa í
matinn og neytendur eiga fullan rétt á gæðavörum
fyrir þetta verð.
„Hún er með miklu tölti,“ sagði hestamaðurinn
mér þegar ég spurði hann nánar út í klárhryssuna.
Síðan fór hann að rifja upp ýmsar valinkunnar
hrossasögur og ég verð að viðurkenna að nokkrar
þeirra voru leiftrandi góðar, þótt ég botnaði ekki
alveg í málfarinu. Ein fjallaði um norðlenskan
graðfola sem gagnaðist hryssum í sinni sveit afar vel
og ekkert undan honum að kvarta. Tíðindi af getu
folans og gæðum bárust suður og varð úr að eigand-
inn lánaði hann sunnlenskum hrossabónda. Þegar
þarlenskar merar voru leiddar undir gripinn brá svo
við að hann missti allan þrótt og varð engum til
gamans eða gagns. Var folinn sendur aftur norður
með skömmum og svívirðingum en þar tók hann
rækilega við sér og sinnti merunum af kostgæfni.
Þessa allegóríu hestamannsins má útleggja svo að
menn eigi að una glaðir við sitt og reyna að gera
gagn í sinni heimabyggð í sts»ð þess að horfa á
bláma fjallanna í fjarska. Gott mál.