Dagur - 31.10.1992, Síða 4

4 - DAGUR - Laugardagur 31. október 1992
Börnin okkar
-Kristín Linda Jónsdóttir
„Það er leikur að læra“
- upphaf skólagöngu - síðari hluti
Eitt af stóru skrefunum í lífi barnanna okkar stíga þau
þegar þau byrja í grunnskóla. Börnin okkar eru
einstaklingar, ekkert þeirra er eins og því er mjög eðlilegt
að við upphaf skólagöngu séu þau á mismunandi stigi hvað
varðar andlegan og líkamlegan þroska, þekkingu og
lærdóm. Spurningin er, hvað getum við, foreldrar, gert til
að litla barninu okkar líði vel í skólanum og verði jákvæður
ánægður og dugandi nemandi? í þessari grein, sem er sú
síðari tveggja um upphaf skólagöngu, er einkum fjallað um
fyrstu skref barna í lestrarnámi, en gleymum því ekki að
margt fleira þarf að læra en lestur. Sólveig Jónsdóttir,
kennari í Lundarskóla, varð við þeirri ósk að spjalla við
okkur um fyrstu spor barnanna okkar í skólanum. Greinin
er byggð á samtali okkar og aðalnámsskrá grunnskóla sem
gefin var út af menntamálaráðuneytinu árið 1989.
Börn sem hafa lítið sjálfstraust eða eru óframfærin fara stundum halloka i
baráttunni um athygli kennarans.
stórum bekkjardeildum eru oft margar licndur á lofti. Börnin keppast um
athygli kennarans. Myndir: Robyn
Foreldrar leitast oft við að kenna
bömunum sínum ákveðna hluti
áður en þau byrja í skóla. Til
dæmis að binda slaufu, skrifa nafn
sitt og heimilisfang eða læra heiti
ákveðins fjölda bókstafa. í raun er
alls ekki skynsamlegt að nota
skólagönguna á þennan hátt sem
einhvers konar svipu til að fá
bamið til að tileinka sér nýja hluti.
Aðalatriðið við upphaf skóla-
göngu er að bömin fái jákvætt
viðhorf til skólans, sem verður
vinnustaður þeirra næstu tíu árin,
en ekki hvort þau em búin að læra
eitt eða annað þegar skólagangan
hefst. Þroskamunur á bömum sem
em að byrja í skóla er alltaf
mikill, auk þess sem munur á
lífaldri þeirra getur verið heilt ár.
Sum bömin eru við upphaf skóla-
göngu hugsanlega með þroska á
við átta ára böm á meðan önnur
em með þroska á við fjögurra ára.
Bilið getur verið breitt því að böm
taka þroska misjafnlega hratt út og
Sólveig Jónsdóttir, kennari í Lund-
arskóla.
á mismunandi hátt. Berum virð-
ingu fyrir baminu okkar eins og
það er og hjálpum því að feta
leiðina í átt til þroska á sinn hátt.
Lélegastur-bestur
Það er mikilvægt skref í átt til
bættra samskipta innan og utan
veggja skólans að foreldrar og
kennarar séu samstíga í að ala
ekki á samkeppni og samanburði
milli nemenda. Foreldrar ættu að
gæta þess að vera ekki sífellt að
spyrja bamið hvar það standi
samanborið við önnur bekkjar-
systkini sín, til dæmis í lestri eða
leikfimi. Vonandi hafa allir for-
eldrar áhuga á að vita hvemig
baminu þeirra gengur í námi og
hve miklum framfömm það tekur
á hinum ýmsu sviðum en rétta
leiðin til þess að fylgjast með er
að hafa samband við kennarann en
ekki að yfirheyra bamið .
Að læra heima
Þegar böm fara að koma heim
með heimaverkefni er heppilegt
að foreldrar hjálpi þeim að finna
ákjósanlegustu stundina og stað-
inn til námsins. Taka verður tillit
til aðstæðna á heimilinu og per-
sónuleika bamsins. Það er góð
regla að læra alltaf á sama tíma.
Þannig verður heimalærdómurinn
að venjubundnu verki. Foreldrar
geta hjálpað baminu að líta á það,
að læra heima, sem jákvæðan og
sjálfsagðan hlut rétt eins og að
mamma og pabbi gefa sér stund á
hverjum degi til að lesa blöðin eða
horfa á fréttimar.
Barnið mitt þekkir
ekki stafina
Ef bamið þitt er tilbúið til að læra
stafina eða lesa áður en það byrjar
í skóla þá lærir það það, annars
ekki. Böm sem eru sérstaklega
móttækileg fyrir stöfum og
lestramámi læra að lesa á undan
öðmm bömum hvað sem hver
segir. Það er tilgangslaust að slá á
puttana á þeim til þess að þau
verði ekki á undan sínum jafnöldr-
um. Á sama hátt er tilgangslaust
að berjast við að kenna bömum,
sem hvorki hafa áhuga né nægi-
legan þroska, stafi eða lestur áður
en þau byrja í skóla. Auðvitað
vilja foreídrar að barnið þeirra
standi vel að vígi við upphaf
skólagöngu en réttu leiðimar til
þess að svo megi verða eru mun
fleiri en að kenna barninu stafina.
Orð og stafi upp á vegg
Talið er að það sé mikilvægt að
umhverfi bamsins sé hvetjandi
með tilliti til lestramáms. Þetta
atriði geta foreldrar haft í huga ef
þeir vilja örva áhuga bamsins. Til
eru ótal skemmtilegir hlutir sem
vekja áhuga bama á stöfum,
orðum, bókum og inntaki þeirra
en lang áhrifaríkasta leiðin er að
lesa fyrir bömin og spjalla við þau
um efni bókanna sem lesnar eru. I
Aðalnámsskrá gmnnskóla segir:
„Lestramám er flókið og við-
kvæmt ferli. Þættir eins og tal,
hlustun, skynjun, reynsla, áhrif
umhverfis, minni og ritun hafa
hvað mest áhrif... og eru taldir
forsenda þess að nemandi læri að
lesa. ... í upphafi þarf einkum að
leggja áherslu á ýmsa fæmi sem
er forsenda lestramáms... Stefnt
skal að því að öll böm hafi náð
eins góðri lestrarfæmi og unnt er
við 8-9 ára aldur, bæði að því er
varðar skilning og hraða. Þau böm
sem þegar eru læs í skólabyrjun
eiga rétt á því að fá verkefni við
hæfi engu síður en þau sem ekki
teljast tilbúin að hefja lestranám.”
Tvær hendur kennarans
Rannsóknir hafa sýnt fram á að
það er fylgni á milli málþroska
bama og velgengni þeirra í lestrar-
námi. Við upphaf skólagöngu
vinna kennarar með nemendum
með málið á ýmsan hátt. Yfirleitt
er farið í gegnum námsefni sem
heitir „markviss málörvun” og er
ætlað til að auðvelda bömum
lestramám. Ákveðin stund á
hverjum degi er helguð þessu
námsefni og stig af stigi átta
börnin sig á því hvað er mál og
hvemig málið er samsett úr setn-
ingum, orðum og hljóðum. I stór-
um bekkjardeildum em oft margar
hendur á lofti, í raun eru tuttugu
og tvö böm, eða þar um bil, að
berjast um þá athygli og aðstoð
sem einni manneskju, kennar-
anum er unnt að veita. Það er verk
og vandi kennarans að sjá til þess
að öll börnin fái viðfangsefni við
hæfi, þau sem eiga erfitt með að
læra að lesa og þau sem þegar em
læs við upphaf skólagöngu og
jafnt þau hlédrægu sem þau fram-
takssömu. Ef foreldrar telja að
kennara barnsins þeirra hafi
yfirsést og bamið sé að glíma við
efni sem ekki hæfir getu þess er
um að gera að hafa þegar sam-
band við kennarann. Það er mun
skynsamlegra að ræða málið strax
heldur en að láta ekkert í sér heyra
og bæði bamið og foreldramir séu
óánægð. Athugum að böm sem
standa höllum fæti á einhvem
hátt, hafa lítið sjálfstraust, eða eru
óframfærin, fara stundum hallloka
í baráttunni um athygli kennarans.
Foreldrar og kennarar verða að
hjálpast að við að gæta þeirra og
efla sjálfstraust þeirra og jákvæða
sjálfsímynd.
Lestrarerfiðleikar
Bömunum okkar gengur misvel
að læra að lesa. Hópur bama á við
einhvers konar lestrarerfiðleika að
etja. Lestraraerfiðleikar eru í raun
viðfangsefni út af fyrir sig og
vonandi gefst tóm til að fjalla um
þá í Bömunum okkar síðar. Til
þess að finna sem fyrst þau böm
sem eiga í verulegum erfiðleikum
og veita þeim þann stuðning sem
þau þurfa em lögð stöðluð könn-
unarpróf fyrir nemendur í öðmm
bekk grunnskóla, oftast kemur
sérkennari inn í bekkinn og
athugar hvemig hvert og eitt bam
stendur í lestri. Kennari bamsins
og sérkennarinn athuga í fram-
haldi af því hvort þörf sé á
sérstökum stuðningi. í flestum
bekkjardeildum eru einhver böm
sem þurfa á lestrarstuðningi að
halda, því fyrr sem hægt er að
hjálpa þeim að yfirvinna vandann
því betra.
Tungumálið okkar
er íslenska
(íleymum ekki að tala við litlu hörnin
okkar, syngja með þeim og lesa fvrir þau,
því að auðugur orðaforði, ríkur málskiln-
ingur og næm tilfinning fyrir íslensku ináli
er þeim ómetanleg undirstaða við upphaf
lestrarnáms.
Næsti þáttur: „Nesti og nýja skó“