Dagur - 31.10.1992, Page 17

Laugardagur 31. október 1992 - DAGUR - 17
Bjarni Arthúrsson, framkvæmdastjóri:
Neyðarástand mun skapast
verði spítalanum lokað
Stefán Ingvason, yfirlæknir endurhæfingardeildar og Ólöf Leifsdóttir,
i sjúkraþjálfari við eitt af tækjum deildarinnar.
Endurhæfingardeildin í Kristnesi:
Brotið blað í sögu endur-
hæfingar á landsbyggðinni
Endurhæfingardeildin á Kristnes-
spítala tók til starfa á árinu 1988.
í fyrstu starfaði aðeins einn
sjúkraþjálfari við deildina en
tveimur árum síðar kom iðju-
þjálfi einnig til starfa. Yfirlæknir
var síðan ráðinn að endurhæf-
ingardeildinni haustið 1991 og
með því var spítalanum formlega
skipt í tvær deildir. Stefán Ingva-
son, yfirlæknir endurhæfingar-
deildar, sagði að með stofnun
deildarinnar hefði verið brotið
blað í sögu endurhæfingar á ís-
landi því deildin í Kristnesi sé
fyrsta endurhæfingardeild utan
Reykj avíkursvæðisins.
Nú njóta allt að 100 sjúklingar
þjónustu endurhæfingardeildar-
innar á ári. Með því starfsfólki
sem deildin hefur yfir að ráða er
gert ráð fyrir að hún geti sinnt sex
til átta sjúklingum í einu en vegna
mikillar þarfar sagði Stefán Ingva-
son að deildin hefði stundum haft
allt að 12 sjúklinga til meðferðar
á sama tíma.
Ólöf Leifsdóttir, sjúkraþjálfari,
sagði að endurhæfing á deildinni
í Kristnesspítala snérist um allar
mannlegar athafnir. Fólk væri
þjálfað til að geta sinnt öllum
daglegum þörfum og einnig til að
fara á vinnumarkað á nýjan leik
ef hreyfigeta þess hefði skaðast
vegna sjúkdóma eða slysa. Hún
sagði að algengur meðferðartími
væri fjórar til fimm vikur en
sjúklingar dveldust oft á heimil-
um sínum síðari hluta meðferð-
artímabilsins.
þjónusta endurhæfingardeild-
arinnar miðast annars vegar við
þarfir bráðasjúkrahúsa - einkum
Fjórðungssjúkrahússins á Akur-
eyri en hinsvegar þarfir heilsu-
gæslunnar. Stefán Ingvason sagði
að þjónustusvæði deildarinnar
nái nú yfir allt Norðurland og
einnig gæti aukinnar aðsóknar úr
öðrum landshlutum, einkum
Austurlandi þar sem menn hafi
áttað sig á þeim möguleikum sem
felist í starfsemi hennar.
Nú er til umræðu í heilbrigðis-
og tryggingaráðuneytinu að loka
Kristnesspítala og er lokunin
hugsuð sem liður í víðtækum
sparnaðaraðgerðum í heilbrigðis-
málum sem núverandi heilbrigð-
isráðherra og ríkisstjórn hafa á
stefnuskrá sinni. Hvaða áhrif
hefði lokun spítalans á mögu-
leika fólks á landsbyggðinni til
endurhæfingar?
Ólöf Leifsdóttir sagði ljóst að
enginn tæki við þeirri starfsemi
sem nú fari fram á spítalanum og
fólk fengi í flestum tilfellum ekki
þá meðferð og þjálfun sem því sé
nauðsynleg. Einhverjir færu ef til
vill á biðlista endurhæfingar-
deildanna fyrir sunnan en hætt sé
við að margir treysti sér ekki til
að fara í annan landshluta að
sækja sér nauðsynlega endur-
hæfingarmeðferð. Hætta yrði því
á að eldra fólk sem þyrfti nauð-
synlega á þjálfun að halda legðist
fyrr í kör og slíkt skapaði vafa-
saman sparnað.
Stefán Ingvason sagði að mik-
ils ósamræmis gætti nú í upp-
byggingu heilbrigðisþjónustunn-
ar. Á sama tíma og verið væri að
auka aðgerðir - til dæmis fjölga
hjartaaðgerðum hér á landi ætti
að draga endurhæfinguna saman
þótt hún sé nauðsynleg eftirmeð-
ferð vegna slíkra aðgerða. ÞI
Á fundi stjórnarnefndar ríkis-
spítalanna þann 5. mars 1985 var
rætt um framtíð Kristnesspítala
og samþykkt að rekstur hans
skiptist í hjúkrunardeild fyrir
langlegusjúklinga og endurhæf-
ingardeild fyrir lyflæknissjúkl-
inga, bæklunarsjúklinga og gigt-
arsjúklinga. í framhaldi af þess-
ari ákvörðun var unnið að nánari
útfærslu á þessari skilgreiningu
og í framhaldi af því var þann 25.
ágúst 1986 samþykkt starfsemis-
og byggingaráætlun fyrir spítal-
ann sem miðaði að því að Krist-
nesspítali hefði forystuhlutverk í
endurhæfingu í héraðinu. Þótt
upptökusvæði Kristnesspítala
hafi aldrei verið skilgreint hefur í
raun verið litið svo á að spítalan-
um beri að þjóna sjúklingum af
Norðurlandi eystra og starfsemi
hans verið miðuð við það
hlutverk.
Að sögn Bjarna Arthúrssonar,
framkvæmdastjóra Kristnesspítala
eru nú 24 sjúkrarúm fyrir lang-
legusjúklinga og 34 rúm fyrir
endurhæfingarsjúklinga í spítal-
anum. Vegna þess að ekki séu
heimildir til að ráða nægjanlega
margt starfsfólk sé einn þriðji
hluti spítalans ekki nýttur og
miðað við aukinn samdrátt í
starfsemi hans sé vandséð á
hvern hátt unnt verði að reka
hann. Eftir því sem stærri hluti
stofnunarinnar sé vannýttur verði
kostnaður við hvert sjúkrarúm
meiri og því sé verulega óhag-
kvæmt að draga frekar úr rekstri
en nú er orðið.
„Ef spítalanum verður lokað í
„sparnaðarskyni“ eins og nú hef-
ur komið til tals mun skapast
ákveðið neyðarástand vegna vist-
unar og þjónustu við aldraða. Nú
eru 9,74 rúm fyrir hverja 100
Bjarni Arthursson, framkvæmda-
stjóri á skrifstofu sinni.
íbúa 70 ára og eldri á Norður-
Iandi eystra. Ef rekstri Kristnes-
spítala verður hætt mun fjöldi
rúma fyrir þennan aldurshóp
hverfa og tala þeirra verða svipuð
og er nú í Reykjavík þar sem
þegar hefur verið lýst neyðar-
ástandi í vistunarmálum aldraðra,“
sagði Bjarni Arthúrsson. Hann
benti á að því sé ekki fýsilegur
kostur að sækja þessa þjónustu til
höfuðborgarinnar - að bæta
gamla fólkinu á biðlistana þar.
„Við getum allt eins snúið
dæminu við og hjálpað Reykvík-
ingum með því að bjóðast til að
taka fólk af þeim og fullnýta þá
aðstöðu sem við höfum hér. En
nú virðist sú stefnubreyting eiga
að verða í öldrunarmálum hér á
landi að gera neyðarástand við-
varandi,“ sagði Bjarni. Hann
benti á það samstarf sem nú á sér
stað á milli Kristnesspítala,
Fjórðungssjúkrahússins á Akur-
eyri og dvalarheimilisins Hlíðar
um eflingu öldrunarlækninga.
Með því væri unnt að draga úr
innlögnum og bæta þjónustu við
gamalt fólk - hjálpa því til að lifa
og búa sem lengst heima hjá sér.
Með því væri bæði verið að gera
líf þess bærilegra og einnig að
draga úr kostnaði hins opinbera
vegna öldrunarmála.
Með hinu nána samstarfi, sem
þróað hefur verið á milli þeirra
aðila á Eyjafjarðarsvæðinu er
sinna öldrunarmálum, hefur ver-
ið komið á fót öldrunarmati. í
því felst að ástand og aðstæður
viðkomandi einstaklinga er metið
og þjónusta við þá ákvörðuð
samkvæmt niðustöðum þess.
Þannig er fóki ekki lengur raðað
á biðlista eftir því hvenær það
hefur sótt um dvöl á dvalar-
heimili heldur ráða niðurstöður
öldrunarmatsins því hverjir eru í
mestri þörf fyrir innlögn og aðra
þjónustu.
Bjarni Arthúrsson sagði að í
öldrunarmatinu fælist nákvæm
sjúkdómsgreining sem unnið væri
útfrá. Afleiðingar þess væru
undantekningarlítið betra
umhverfi fyrir hinn aldraða -
hann héldi betri færni og andlegri
líðan. Lyfjanotkun gæti í flestum
tilfellum minnkað og einnig dragi
úr þörf fyrir að vista fólk á hjúkr-
unardeildum. í sumum tilfellum
ætti fólk lengra líf fyrir höndum
en rannsóknir sýndu þó fyrst og
fremst að þar sem öldrunarmat
ætti sér stað væri hægt að skapa
fólki betra líf í ellinni. Þá sagði
Bjarni að öldrunarmatið leiddi
tvímælalaust til réttari nýtingar á
heilbrigðisúrræðum - stytti í
mörgum tilfellum sjúkrahúsvist
og fækkaði endurinnlögnum. ÞI
Hvað er iðjuþjálfun?:
Að endurheimta tapaða möguleika
Iðjuþjálfun er einn liður í
endurhæfingu fólks sem glatað
hefur einhverju af færni sinni.
Iðjuþjálfun er vinna með fólki
sem á í erfiðleikum í sínu dag-
lega lífi. Orsakir þess geta verið
margvíslegar en oft má rekja
þær til fötlunar er orðið hefur
vegna sjúkdóma eða slysa. Iðju-
þjálfunin byggist á að einstakl-
ingurinn er þjálfaður til að fást
við þær athafnir daglegs lífs sem
hann ræður ekki lengur við. 1
því sambandi má nefna athafnir
eins og að klæðast, snyrtingu,
borðhald og matargerð auk
athafna er tengjast tómstundum
og atvinnu. Hluti af starfi iðju-
þjálfans er að meta þörf fyrir
hjálpartæki og aðstoða fólk við
að útvega sér þau. Hann sér
einnig um að endurskipuleggja
aðstöðu á heimili og vinnustað
þeirra er iðjuþjálfunar njóta.
Auk þjálfunar hinna daglegu
athafna býður iðjuþjálfunin
einnig möguleika til að þjálfa
aðra þætti eins og samhæfingu,
vöðvastyrk og úthald. Kenna
fólki að beita líkamanum rétt
og skipuleggja störf sín þannig
að komist verði hjá óþarfa álagi
og starfsorkan nýtist sem best.
Iðjuþjálfunin nær einnig til
þeirra sem eiga við andlega erf-
iðleika að stríða. Þeir geta verið
afleiðingar geðrænna truflana
eða vegna röskunar á heila-
starfsemi. Slíkir aðilar þurfa oft
aðstoð við að byggja tilveru
sína upp að nýju. Hlutverk
iðjuþjálfans í tilvikum sem
þessum er að hjálpa viðkom-
andi einstaklingum til að gera
sér grein fyrir hæfni sinni og
takmörkunum og byggja upp
sjálfstraust og öryggiskennd
auk þess að þjálfa fólk til að sjá
um sig sjáíft og taka á sig
ábyrgð.
Er aldur færist yfir er ekki
síður mikilvægt fyrir fólk að
halda sér við - bæði andlega og
líkamlega. Með iðjuþjálfun
aukast möguleikar gamals fólks
til að búa sem lengst á eigin
heimili. Iðjuþjálfi aðstoðar
aldrað fólk við að skipuleggja
daginn - koma sér upp tóm-
stundaaðstöðu og vera félags-
lega virkur. Auk þess að byggja
aldraða og sjúka upp andlega
og líkamlega vinnur iðjuþálfi
einnig forvarnarstarf. Það starf
beinist oft að vinnuumhverfi
fólks þar sem áhersla er lögð á
líkamlega aðstöðu og einnig
félagsleg samskipti á vinnustað.
Iðjuþálfinn leiðbeinir um
líkamsbeitingu við störf á
vinnustað, vinnutækni og veitir
ráðgjöf um fyrirkomulag til að
auka öryggi og vellíðan starfs-
manna. W